Η Ευρώπη στο περιθώριο, τα εσωτερικά ζητήματα στο προσκήνιο

«Η Ευρώπη λείπει από τη φετινή προεκλογική εκστρατεία στη Γερμανία. Το θέμα είναι παντελώς απόν από τη δημόσια συζήτηση, βρίσκεται στο περιθώριο». Η Γερμανίδα Ούρλικε Γκερό είναι καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κρεμς της Αυστρίας. Θυμάται προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων δεκαετιών, τότε, όπως λέει, «που η εξωτερική πολιτική ήταν πολύ πιο σημαντική για τη Γερμανία από την εσωτερική. Οχι πια». Σήμερα παρατηρεί ακριβώς το αντίθετο. Από τότε που ξεκίνησε η κρίση στην ευρωζώνη, εδώ και 10 χρόνια, «οι εσωτερικές εξελίξεις, φαίνεται να καλύπτουν τα πάντα. Ακόμα θυμάμαι, το 2010, έναν λιθουανό δημοσιογράφο που με ρωτούσε επίμονα γιατί οι τοπικές εκλογές στη Βόρεια Ρηνανία – Βεστφαλία ήταν τόσο σημαντικές και με επιπτώσεις στη στάση της Γερμανίας απέναντι στην Ευρώπη. Τότε έγινε για πρώτη φορά η στροφή και τα εσωτερικά θέματα έγιναν πιο σημαντικά για τη Γερμανία από τα εξωτερικά. Και έκτοτε η τάση αυτή συνεχίζεται».

Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη υπάρχουν δύο απόψεις, όσον αφορά τη χώρα μου. Ο τρόπος που βλέπουμε εμείς τη Γερμανία και ο τρόπος που βλέπουν την Γερμανία οι υπόλοιποι. Αρα, αυτή τη στιγμή, κανείς δεν θέτει το ερώτημα που διατυπώσατε στο εσωτερικό της Γερμανίας. Υπάρχει μια αυταρέσκεια: Είμαστε εντάξει, εμείς σώσαμε την Ελλάδα, αν όλοι έκαναν αυτά που κάναμε εμείς θα ήμασταν καλύτερα. Υπάρχει ένα είδος αλαζονείας, ξαναέρχονται στην επιφάνεια στερεότυπα για άλλους ευρωπαϊκούς λαούς. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι μιλούν για το τεράστιο εμπορικό μας πλεόνασμα, για τα προβλήματα που δημιουργεί, όμως στο εσωτερικό δεν γίνεται συζήτηση. Εκείνο που οι άλλοι θεωρούν πρόβλημα, εμείς το θεωρούμε δύναμη. Στα ΜΜΕ δεν υπάρχει συζήτηση για τον ρόλο της Γερμανίας, για τις ευθύνες που έχει σχετικά με όσα συμβαίνουν στην ευρωζώνη. Η άποψη που κυριαρχεί είναι πως όλοι οι άλλοι θέλουν να γίνουν σαν και εμάς.

Το ξενοφοβικό και ακροδεξιό AfD όταν δημιουργήθηκε πριν από μερικά χρόνια, είχε αντιευρωπαϊκό χαρακτήρα. Απευθυνόταν κυρίως στην ανώτερη αστική τάξη. Ομως το 2015, με την έλευση των προσφύγων στη Γερμανία, κατέλαβαν την ηγεσία του οι ρατσιστές και έτσι έγινε και αντιμεταναστευτικό. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι θα μπει στη Βουλή με ποσοστό 8%-10%. Το ποσοστό είναι αρκετά μεγάλο, μικρό όμως σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά των ακροδεξιών κομμάτων στη Γαλλία, στη Βρετανία και την Αυστρία. Ενδιαφέρον έχει πως στη σημερινή Βουλή η πλειοψηφία ανήκει σε προοδευτικά κόμματα, υπάρχει μια αριστερή χροιά. Στην επόμενη Βουλή, η χροιά θα είναι σίγουρα πιο δεξιά.

Είναι τεράστιο θέμα. Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατηγορεί την καγκελάριο ότι επέτρεψε να μπουν πολλοί πρόσφυγες στη χώρα και άφησε απροστάτευτους τους Γερμανούς. Μάλιστα η πρόεδρος του κόμματος απειλεί να κάνει μήνυση στη Μέρκελ για το άνοιγμα των συνόρων. Το AfD χρησιμοποιεί το θέμα ως σημαία του και το φέρνει συνεχώς στην ατζέντα των συζητήσεων. Υπήρξαν αρκετές εμφανίσεις της Μέρκελ στις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας όπου οι πολίτες τη γιούχαραν. Και προκύπτουν και άλλες ερωτήσεις –πώς θα αφομοιωθούν αυτοί οι άνθρωποι, πού θα βρεθούν οι θέσεις εργασίας, εάν υπάρχουν αρκετά σπίτια κ.λπ. Οι Γερμανοί θα πάνε στις κάλπες με αυτό το θέμα να κυριαρχεί.

Ναι. Ανησυχούν διότι φοβούνται πως θα επηρεαστεί η βιομηχανία της Γερμανίας. Αναρωτιούνται πώς θα μείνει δεμένη η Βρετανία με την ενιαία αγορά. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως έχει αυξηθεί λίγο το ποσοστό των Γερμανών που τάσσονται υπέρ της Ευρώπης, λόγω του Brexit. Από την άλλη, πόλεις όπως η Φραγκφούρτη στην οποία θα μετεγκατασταθούν τράπεζες και υπηρεσίες ελπίζουν σε ενίσχυσή τους.

Μπαίνουμε στον 21ο αιώνα και ξαναβλέπουμε τα στερεότυπα του 19ου αιώνα. Ενας ιταλός φίλος μού έλεγε πρόσφατα, μισοαστειευόμενος: Ούλρικε, καταλαβαίνεις ότι σας μισούμε ξανά; Οι Γερμανοί δεν έχουν αυτή την αίσθηση. Καθημερινά οι πολωνικές εφημερίδες επιτίθενται στη Γερμανία. Ενας πολωνός φίλος δέχθηκε επίθεση στο μετρό της Βαρσοβίας, επειδή μιλούσε γερμανικά με έναν αυστριακό καλεσμένο του. Το αντιγερμανικό αίσθημα υπάρχει σε αρκετές χώρες. Λες και τα τελευταία 70 χρόνια συμφιλίωσης στην Ευρώπη δεν υπήρξαν ποτέ. Οι ελλείψεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού στον τομέα αυτό είναι εντυπωσιακές. Τα ευρωπαϊκά επιχειρήματα βρίσκονται σε υποχώρηση. Ζούμε στην εποχή του «Πρώτα η Αμερική», «Πρώτα η Βρετανία», κ.λπ.

Εάν θέλουμε να πετύχουμε κάτι ουσιαστικό, θα πρέπει μετά τις εκλογές η Μέρκελ να δώσει τα χέρια με τον Μακρόν, να συμφωνήσουν για έναν ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών, ώστε να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην ευρωζώνη. Επόμενος στόχος πρέπει να είναι η δημοκρατία –εάν θέλουμε να είναι όλοι οι πολίτες ίσοι απέναντι στον νόμο. Δεν είμαστε ίσοι, επειδή πληρώνουμε διαφορετικούς φόρους και έχουμε διαφορετική κοινωνική ασφάλιση. Πρέπει να έχουμε ξεκάθαρη άποψη για το σε ποια οικονομική ένωση ζούμε. Και αυτό θα βοηθήσει και τα θέματα δημοκρατίας.