Η πρωτοφανής ρύπανση του Σαρωνικού από τη διαρροή πετρελαίου έχει πολύπλοκες οικολογικές και οικονομικές επιπτώσεις. Υπάρχουν διεθνώς πολλές αναφορές σε ανάλογα συμβάντα, πριν από μερικές δεκαετίες, καθώς και αναλύσεις των συνεπειών. Τα πολιτισμένα κράτη και, ιδίως, η Ευρωπαϊκή Ενωση παρήγαγαν εν τω μεταξύ νομοθεσία και τεχνολογία που αποτρέπουν σε μεγάλο βαθμό τέτοιες καταστροφές. Εδώ, η τάση οπισθοδρόμησης φαίνεται ότι, πέρα από την εκπαίδευση, επεκτείνεται και σε άλλους τομείς…
Διαρροές από δεξαμενόπλοια στη θάλασσα, κοντά σε παράκτιες πόλεις ή τουριστικές περιοχές, είναι γεγονότα που δεν πρέπει να συμβαίνουν. Η πρόληψη επιβάλλει να έχουν τα πλοία διπλά τοιχώματα, να μην είναι σαράβαλα, να ελέγχονται κατάλληλα, να προλαμβάνονται οι συγκρούσεις κ.λπ. Επειδή όμως, παρ’ όλ’ αυτά, μπορεί να συμβεί ένα ατύχημα που θα έχει οδυνηρές συνέπειες, επιβάλλεται να υπάρχει σε συνεχή εγρήγορση ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που θα εμποδίσει τη ρύπανση να απλωθεί. Αντιμετώπιση οργανωμένη και, προπαντός, ταχεία. Πρέπει να γίνει σε ώρες, όχι σε μέρες, διότι αν το πετρέλαιο ξεφύγει, το παιχνίδι έχει χαθεί.
Οι χημικές ουσίες που απομακρύνουν το πετρέλαιο από την επιφάνεια της θάλασσας πρέπει να αποφεύγονται γιατί προκαλούν σοβαρότερες βλάβες στο οικοσύστημα του βυθού. Αντίθετα, τα μηχανικά μέσα που περιορίζουν την πετρελαιοκηλίδα ή συλλέγουν το πετρέλαιο από τη θαλάσσια επιφάνεια είναι αβλαβή και αποτελεσματικά, αρκεί να χρησιμοποιηθούν έγκαιρα, από πολυπληθές και εκπαιδευμένο προσωπικό. Αν καθυστερήσουν και η πίσσα φθάσει στις ακτές, θα παραμείνει εκεί για πολλά χρόνια, η οικονομική ζημιά θα είναι μεγάλη και θα χρειαστεί πλέον μια τεράστια προσπάθεια καθαρισμού, ιδιαίτερα χρονοβόρα και δαπανηρή. Ούτε χημικά ούτε μπουλντόζες μπορούν να αποκαταστήσουν την αισθητική αξία της παραλίας, μόνο επιμελημένη δουλειά με το χέρι. Οσον αφορά το θαλάσσιο οικοσύστημα, η διάχυση του πετρελαίου επιφέρει ένα πρώτο ισχυρό σοκ με πολλά θύματα ανάμεσα στα πουλιά, τα μαλάκια, τα ψάρια κ.λπ. Παράλληλα, θα επηρεαστεί η λειτουργία των υδατικών βιοκοινωνιών, θα αναπτυχθούν μικροοργανισμοί που τρέφονται με πετρέλαιο, κάποιες χημικές ενώσεις θα περάσουν στις τροφικές αλυσίδες, η αλιεία θα ζημιωθεί και, έπειτα από αρκετά χρόνια, η φύση θα αφομοιώσει τη διαταραχή, επαναφέροντας το οικοσύστημα σε κανονική λειτουργία.
Στην περίπτωση του Σαρωνικού, η ολιγωρία της πολιτείας οδήγησε σε απώλεια πολύτιμου χρόνου και πολλαπλασίασε τις ζημιές από ένα σχετικά μικρό ατύχημα. Δεν έλειψαν οι αυταπάτες και η δημαγωγία, εκεί όπου επιβάλλονταν σοβαρότητα και αυτοσυγκράτηση. Ελαμψαν ιδεοληψίες, ιδίως εκ μέρους εκπροσώπων της πολιτικής οικολογίας που πρόσφατα ηγήθηκαν των περιβαλλοντικών υπηρεσιών. Αναδύθηκε, ακόμα μία φορά, μια παροιμιώδης ανικανότητα στον χειρισμό περιβαλλοντικών αλλά και αναπτυξιακών ζητημάτων, αφού, πέρα από τις άμεσες επιπτώσεις, η μνήμη της πετρελαιοκηλίδας θα διαβρώνει επί χρόνια τον ζήλο για επενδύσεις σε ένα από τα πιο περιζήτητα θαλάσσια μέτωπα στον πλανήτη, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην οικονομική ανάκαμψη και σε προσδοκώμενες θέσεις εργασίας.
Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής του ΕΜΠ