Δράσεις και κονδύλια συνολικού ύψους περίπου 500 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση της καινοτομίας και της έρευνας στη διαχείριση των υδάτων και των αγροδιατροφικών συστημάτων στην Ελλάδα και σε άλλες 18 χώρες της Μεσογείου περιλαμβάνει το νέο πρόγραμμα «PRIMA» (Partnership for Research & Innovation in the Mediterranean Area), το οποίο εγκρίθηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Από το σύνολο των κονδυλίων, τα 220 εκατ. ευρώ θα προέλθουν από το πρόγραμμα – πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζοντας 2020» και τα υπόλοιπα 274 εκατ. από εθνικούς πόρους των 19 μεσογειακών χωρώνπου συμμετέχουν στο «PRIMA».
Η προετοιμασία του νέου δεκαετούς προγράμματος (2018-2028) θα συζητηθεί σε ειδική ημερίδα του υπουργείου Παιδείας την ερχόμενη Δευτέρα στην Αθήνα με κεντρικό ομιλητή τον επίτροπο της ΕΕ για την Ερευνα και την ΚαινοτομίαCarlos Moedas.Σε συνέντευξη που παραχώρησε στα «ΝΕΑ», τονίζει ότι κεντρικές προτεραιότητες της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας αποτελούν η λειψυδρία, η ασφάλεια τροφίμων, η μεσογειακή διατροφή και η σχέση της με την υγεία.
Τα τελευταία έτη, η περιοχή της Μεσογείου πάσχει από σοβαρές ελλείψεις νερού και μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών. Σήμερα, 180 εκατ. άνθρωποι στη λεκάνη της Μεσογείου θεωρούνται «φτωχοί σε υδάτινους πόρους». Η έλλειψη νερού και τροφίμων έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία και τη σταθερότητα των πληθυσμών. Εδώ υπεισέρχεται το «PRIMA», το οποίο θα αναπτύξει τις λύσεις που είναι τόσο αναγκαίες για πιο βιώσιμη διαχείριση του νερού και των αγροδιατροφικών συστημάτων και στις δύο όχθες της Μεσογείου.
Ποιοι είναι οι τομείς που θα ωφεληθούν και τι είδους προβλήματα αναμένεται να επιλυθούν;
Κύριος στόχος είναι η ανάπτυξη νέων καινοτόμων λύσεων που αναμένεται να βελτιώσουν τη διαθεσιμότητα των υδάτων και τη βιώσιμη γεωργική παραγωγή σε μια περιοχή που έχει ιδιαίτερα πληγεί από την κλιματική αλλαγή, την αστικοποίηση και την αύξηση του πληθυσμού. Με αυτό τον τρόπο, θα αντιμετωπίσει επίσης ορισμένα από τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης. Το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την έρευνα και την καινοτομία, το «Ορίζοντας 2020», διανύει ήδη τον τέταρτο χρόνο εφαρμογής του. Ποια είναι η έως τώρα συνεισφορά του στην ευρωπαϊκή έρευνα και την καινοτομία;
Από τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» που δημοσιεύσαμε τον περασμένο Μάιο αποδεικνύεται ότι το πρόγραμμα συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάπτυξη καθώς μέσω αυτού αντιμετωπίζονται οι σημαντικότερες προκλήσεις της κοινωνίας μας και βελτιώνεται η ζωή των πολιτών. Εχει σαφή και απτή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία διότι αποφέρει αποδείξιμα οφέλη σε σύγκριση με τη στήριξη σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Επίσης, κατάφερε να προσελκύσει τους καλύτερους ερευνητές και φορείς καινοτομίας.
χώρες της ΕΕ με τις χαμηλότερες επιδόσεις – επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία θα μπορέσουν κάποια στιγμή να καλύψουν το χαμένο έδαφος;
Για τις χώρες αυτές οι άμεσες ξένες επενδύσεις, οι επενδύσεις σε υποδομές και η καλύτερη λειτουργία των αγορών τείνουν να είναι οι βασικοί παράγοντες για τη βελτίωση της οικονομικής απόδοσης. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, μόνο η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να διατηρήσουν υψηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Επί του παρόντος, η Ελλάδα δαπανά το 0,96% του ΑΕΠ της στην έρευνα και την ανάπτυξη. Αν και χαμηλότερο σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, το επίπεδο αυτό δεν απέχει από τον εθνικό στόχο του 1,21% έως το 2020.
Από το τρέχον πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», προβλέπεται ειδική στήριξη για όσα κράτη-μέλη παρουσιάζουν ήδη χαμηλότερες επιδόσεις;
Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» βοηθά τα κράτη-μέλη με πολλούς τρόπους να ενισχύουν τα οικεία συστήματα έρευνας και καινοτομίας. Υποστηρίζει δράσεις για την εξάπλωση της αριστείας και τη διεύρυνση της συμμετοχής. Παράλληλα, δημιούργησε Μηχανισμό Στήριξης Πολιτικής που βοηθά τις κυβερνήσεις κατόπιν αιτήματός τους να σχεδιάζουν, να εφαρμόζουν και να αξιολογούν τις μεταρρυθμίσεις πολιτικής.
Οι πρακτικές των χωρών που βρίσκονται στην κορυφή της ευρωπαϊκής έρευνας και καινοτομίας δεν θα έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τις χώρες που υστερούν;
Πράγματι, οι πλέον προηγμένες χώρες έχουν πολλά να διδάξουν. Αλλά και χώρες με το ίδιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης είναι πολύ σημαντικές για την άντληση διδαγμάτων από τη χάραξη πολιτικής μεταξύ ομοτίμων, δεδομένου ότι συνήθως αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις στην υλοποίηση πολιτικών για την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» έχει στηρίξει δραστηριότητες αμοιβαίας μάθησης μεταξύ διοικητικών υπηρεσιών από κράτη-μέλη με μεγαλύτερες ή μικρότερες επιδόσεις στον τομέα έρευνας και καινοτομίας.
Πότε εκτιμάτε ότι θα εγκριθεί από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα το επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία της περιόδου 2020-2027;
Το πρώτο στάδιο είναι η συζήτηση πάνω στο μελλοντικό πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, το οποίο προβλέπει τον συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο μετά το 2020. Η συζήτηση αυτή έχει προγραμματιστεί πριν από το καλοκαίρι του 2018. Με βάση το αποτέλεσμα θα εγκρίνουμε τις νομοθετικές προτάσεις για τα προγράμματα της ΕΕ συμπεριλαμβανομένου του επόμενου προγράμματος – πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία. Στη συνέχεια, τα τρία θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με το προσεχές πρόγραμμα έως τις αρχές του 2019.
Ποιοι θεωρείτε ότι θα πρέπει να είναι οι βασικοί άξονες για τη μελλοντική μεγιστοποίηση του αντίκτυπου των επενδύσεων της ΕΕ στην έρευνα και την καινοτομία;
Πρώτον, πρέπει να βελτιώσουμε τις συνθήκες για την καινοτομία στην Ευρώπη, διασφαλίζοντας ότι οι κανονιστικές ρυθμίσεις και το εκπαιδευτικό μας σύστημα υποστηρίζουν την καινοτομία. Δεύτερον, με βάση τις καλές επιδόσεις του «Ορίζοντα 2020», πρέπει να προσφέρουμε μεγαλύτερη στήριξη στα άτομα που καινοτομούν –σε όσους μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας με τις ιδέες τους. Τρίτον, πρέπει να συμμετέχει μεγαλύτερο κοινό στον σχεδιασμό και στις δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας.
