Δεδηλωμένη υποκρισία

Η αρχή της δεδηλωμένης ορίζει ότι μια κυβέρνηση πρέπει να διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, στήριξη την οποία χάνει μόνο αν δεν την πετύχει σε ψηφοφορία εμπιστοσύνης. Όμως στο νομοθετικό της έργο, στον μαγικό αριθμό «151» μπορεί κάλλιστα να συμβάλλει και η αντιπολίτευση.

Προς τι τότε η πρόσφατη συζήτηση στο αντικυβερνητικό στρατόπεδο, περί της απόφασης κάποιων αντιπολιτευόμενων κομμάτων να καταψηφίζουν νομοσχέδια που δεν διαθέτουν τη στήριξη αμφότερων των κυβερνητικών κομμάτων; Αρκετοί άνθρωποι που εκτιμώ, ακέραιοι και νοήμονες, υποστηρίζουν με σοβαρά επιχειρήματα το αντίθετο: ότι ένα αντιπολιτευόμενο κόμμα πρέπει να ψηφίζει νόμους αδιαφορώντας για την εσωτερική συμφωνία των κυβερνώντων. Χωρίς ελπίζω να τους αδικώ, πιστεύω ότι το κοινό έδαφος των απόψεών τους αποδίδεται με διατυπώσεις όπως «δε μπορεί να είναι οι ΑΝΕΛ οι ρυθμιστές του νομοθετικού έργου», «δε γίνεται οι προοδευτικές μεταρρυθμίσεις να μένουν πίσω επειδή διαφωνεί ο Καμμένος». Τα επιχειρήματα αυτά έχουν βάση. Αλλά φοβάμαι ότι έχουν βάση μόνο σε μια σωστή δημοκρατία, όπου δηλαδή η κυβέρνηση ασκεί με ευθύνη το πρώτιστο καθήκον της, να προασπίζει τους θεσμούς και να σέβεται τους νόμους.

Περιγράφοντας την ιδανική του πολιτεία, ο Σωκράτης έλεγε ότι δεν τον απασχολεί αν αυτή κάπου υπάρχει, υπήρξε ή θα υπάρξει ποτέ. Το μόνο που έχει έγνοια ο ίδιος είναι να συμπεριφέρεται πάντα σαν πολίτης της, αυτής και καμιάς άλλης. Κι έτσι, ήπιε το κώνειο που του έδωσαν οι Αθηναίοι αδιαμαρτύρητα, αφού οι πολίτες της ιδανικής πολιτείας πρέπει να υπακούν στα δικαστήρια. Μόνο που αυτοί που τον καταδίκασαν δε συμμερίζονταν τις αρχές του. Η Αθήνα του 399 π.Χ. δεν ήταν ιδανική πολιτεία, και οι κατήγοροι-δολοφόνοι του Σωκράτη ήταν άνθρωποι οδηγημένοι από τον φθόνο και τον φόβο στο ανεξάρτητο πνεύμα του.

Για να ακολουθήσεις μια άποψη φιλοσοφικά ανώτερη ως το θάνατο, πρέπει να είσαι ή Σωκράτης ή άγιος. Για εμάς, τους κοινούς θνητούς, όμως, το αξίωμα ότι πρέπει να φερόμαστε πάντα σα να ζούμε στην ιδανική πολιτεία είναι συχνά συνταγή αυτοκαταστροφής: φανταστείτε να θεωρούσαμε ότι όλοι οι οδηγοί τηρούν άψογα τους κανόνες κυκλοφορίας, και έτσι να μην ελέγχαμε, πριν προσπεράσουμε νόμιμα, αν κάποιος έρχεται παράνομα από το αντίθετο ρεύμα του δρόμου, ή να πιστεύαμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι τίμιοι, και να κοιμόμαστε τα βράδια αφήνοντας τις πόρτες των σπιτιών μας ανοιχτές. Μια φυσική δόση καχυποψίας, που πάει να πει μια ρεαλιστική δόση της παραδοχής ότι ο κόσμος δεν είναι τέλειος, είναι απαραίτητη στρατηγική επιβίωσης.

Φυσικά, για να είσαι νομοταγής στα κοινά μέτρα δε χρειάζεται να είσαι ο Σωκράτης. Οσοι πιστεύουμε στη δημοκρατία δεν υπακούμε μόνο στους νόμους που είναι της αρεσκείας μας—ιδίως αφού η δημοκρατία δίνει εργαλεία για να πολεμάμε νόμιμα το άδικο. Όμως άλλο οι ισχύοντες νόμοι, άλλο οι μελλοντικοί. Και βάσει αυτής της διαφοράς, η αρχή ότι ένα νομοσχέδιο πρέπει να ψηφίζεται αν κρίνεται σωστό, έστω και αν δεν το στηρίζει η κυβερνητική πλειοψηφία, δεν προκύπτει από κάποιο αξίωμα της δημοκρατίας. Σύμφωνοι, σε μια σωστή δημοκρατία, ο κάθε βουλευτής θα έπρεπε να ψηφίζει με μόνο γνώμονα το σωστό. Όμως η σημερινή Ελλάδα δεν είναι μια σωστή δημοκρατία, κι αυτό γιατί η κυβέρνηση δεν ασκεί με ευθύνη το πρώτιστο καθήκον της: δεν προασπίζει τους θεσμούς και δε σέβεται τους νόμους. Τουναντίον. Το αλλοπρόσαλλο σχήμα που μάς κυβερνά ανέβηκε στην εξουσία λέγοντας ψέματα, και τη διατηρεί καταστρατηγώντας τις υποσχέσεις του, πράγμα που συχνά το ωθεί να φτύνει τους θεσμούς και να καταστρατηγεί τους νόμους.

Το κύριο πρόβλημα της συγκυβέρνησης Σύριζα-AΝΕΛ δεν είναι ότι η πρώτη δηλώνει ριζοσπαστικά αριστερή και η δεύτερη, τάχα, κεντροδεξιά. Έχουν υπάρξει κι εδώ κι αλλού κυβερνήσεις που συντάχθηκαν προγραμματικά παρά τις ιδεολογικές διαφορές τους, ενίοτε με άριστα αποτελέσματα. Το κύριο πρόβλημα με ετούτους είναι ηθικό: μας κυβερνά ένα ψέμα. Και το ψέμα έχει καλύτερη ασπίδα την υποκρισία, εν προκειμένω τριπλή. Ο Σύριζα και οι ΑΝΕΛ υποκρίνονται αυτόνομα για το τι είναι, και οι δυο μαζί για το τι τους ενώνει. Ο Σύριζα δεν είναι ριζοσπαστική αριστερά, ούτε βέβαια οι ΑΝΕΛ κεντροδεξιά. Ο Σύριζα είναι ένα «τσούρμο» (κατά Βαρουφάκη) που έχει μέσα του τα πάντα, ενώ οι ΑΝΕΛ πουλούν συντηρητική εθνικοφροσύνη στους αφελείς που τους πιστεύουν. Όσο για το γάμο τους, έχει μόνη αιτία τη δίψα για εξουσία, χάρη στην οποία θυσιάζονται τα πάντα, αρχές, κανόνες, πατριωτισμός και ευπρέπεια.

Το μόνο πολιτικό κεφάλαιο που διατηρούν ακόμη οι κυβερνώντες είναι ένα υπόλειμμα αυτού που τους έφερε στην εξουσία, δηλαδή το ψέμα ότι διαθέτουν το λεγόμενο «ηθικό πλεονέκτημα». Και δυστυχώς αυτό το ψέμα τους βοηθούν να διατηρήσουν ζωντανό, άθελά τους, όσοι καλοπροαίρετοι αντιπολιτευόμενοι στηρίζουν τα νομοσχέδια όπου Σύριζα και ΑΝΕΛ διαφωνούν μεταξύ τους. Οι κυβερνώντες καλόμαθαν με το σύμφωνο συμβίωσης, που εγκρίθηκε χάρη στη στήριξη της αντιπολίτευσης, ενώ το καταψήφισαν οι ΑΝΕΛ διατηρώντας αλώβητο το ακροδεξιό προφίλ τους, και τώρα αρχίσαν κανονικό κρυφτούλι με τους πολίτες. Οι Συριζαίοι κατεβάζουν νομοσχέδια που θεωρούνται προοδευτικά, υποκρινόμενοι τους αριστερούς, και οι ΑΝΕΛ τα καταψηφίζουν, υποκρινόμενοι τους υπερπατριώτες. Αυτό το κάνουν επειδή πιστεύουν ότι υπάρχουν κορόιδα στην αντιπολίτευση, που τους βοηθούν να πουλάνε ηθικό πλεονέκτημα με το αζημίωτο.

Φυσικά, οι αντιπολιτευόμενοι που υπερψηφίζουν αυτά τα νομοσχέδια δεν είναι κορόιδα, είναι καλοπροαίρετοι. Αλλά είναι ίδιον των πάσης φύσεως αχρείων να θεωρούν την καλοπιστία ηλιθιότητα, όπως κάνουν και τώρα οι κυβερνώντες. Οι καλοπροαίρετοι αντιπολιτευόμενοι ψηφίζουν σα να ζούμε σε μια σωστή δημοκρατία. Αλλά δυστυχώς δε ζούμε. Κι ο μόνος τρόπος να φανεί το ψέμα που μάς κυβερνά είναι να αφήσουμε τα δύο κόμματα της εξουσίας να αναλάβουν τις ευθύνες που τους ανήκουν. Όλες όμως. Όχι μόνο όσες τους βολεύουν.

Τόσα και τόσα στραβά συμβαίνουν σήμερα, τόσο νόμοι καταστρατηγούνται, τόσοι θεσμοί τσαλαπατιούνται από τη σύμπραξη Σύριζα-ΑΝΕΛ, ε, ας κάνουμε λίγο υπομονή, περιμένοντας να ψηφιστούν κάποιοι σωστοί νόμοι όταν πάψει να μάς κυβερνά το ψέμα. Μέχρι τότε, στηρίζοντας η αντιπολίτευση νομοσχέδια που υποστηρίζει μόνο το πλειοψηφικό κόμμα της συγκυβέρνησης, ενώ κάνει τάχα αντίσταση το μειοψηφικό, δίνει το άλλοθι και στους δυο να κυβερνούν υποκρινόμενοι.

Ψηφίζοντας η αντιπολίτευση νομοσχέδια που διχάζουν εσωτερικά την κυβέρνηση, έστω κι αν το κάνει με τις καλύτερες προθέσεις, ουσιαστικά στηρίζει τη δεδηλωμένη υποκρισία που μας κυβερνά.