Εξι με οκτώ χιλιάδες: τόσοι υπολογίζεται ότι είναι οι ταυτοποιήσιμοι εθνο-γλωσσικοί πληθυσμοί σε όλο τον πλανήτη. Κι όμως, υπάρχουν λιγότερα από 200 εθνικά κράτη. Δεν είναι περίεργο;
Στην Αγγλία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, ο εθνικισμός θεωρείται κάτι ισοδύναμο με τον ρατσισμό, που είναι ισοδύναμο με τον φασισμό, που είναι ισοδύναμο με τον πόλεμο. Οπως επισημαίνει όμως ο σκωτσέζος δημοσιογράφος και συγγραφέας Νιλ Ατσερσον στην «Γκάρντιαν», τα τελευταία 100 χρόνια ο εθνικισμός καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα. Το ένα άκρο είναι αποκρουστικό, ξενοφοβικό και λαϊκιστικό, το άλλο απελευθερωτικό, εκσυγχρονιστικό και φιλόξενο. Ολοι οι εθνικισμοί έχουν κάτι από το κάθε άκρο και τα πάντα εξαρτώνται από τις αναλογίες του μείγματος. Ο καταλανικός εθνικισμός, για παράδειγμα, μοιάζει με τον σκωτσέζικο ως προς το ότι είναι «πολιτικός», μη βίαιος και ανοιχτός προς την παγκόσμια πραγματικότητα και διαφέρει ως προς το ότι δίνει μεγάλη έμφαση στην καταλανική γλώσσα, ιστορία και κουλτούρα.
Μετά το αυριανό δημοψήφισμα, λοιπόν, στην Καταλωνία θα απαιτηθούν από όλες τις πλευρές ωριμότητα, ευελιξία και ψυχραιμία. Ο,τι κι αν συμβεί, είναι βέβαιο πως η Καταλωνία θα παραμείνει στενά συνδεδεμένη με την Ισπανία, όπως και η Σκωτία διατηρεί μια στενή σχέση με την Αγγλία. Οσο για τις επιπτώσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη, περιορίζονται σε τέσσερις χώρες: το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Μπορεί να έχουν κι άλλες χώρες προβλήματα με τις μειονότητές τους, όπως η Σλοβακία και η Ρουμανία με τους Ούγγρους, αλλά δεν υπάρχουν εκεί κρατικού χαρακτήρα διεκδικήσεις.
Η αναταραχή στην Ισπανία είναι το ένα εμπόδιο στο οποίο προσκρούουν οι προτάσεις του Εμανουέλ Μακρόν για μια ισχυρή και κυρίαρχη Ευρώπη. Το άλλο είναι φυσικά οι εξελίξεις στη Γερμανία και η διαφαινόμενη (αλλά όχι βέβαιη) συγκρότηση ενός κυβερνητικού συνασπισμού όπου θα συμμετέχουν δύο κόμματα με εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις σε μια σειρά ζητήματα: οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι. Ο «Εκόνομιστ» πήρε θέση: η ενίσχυση του γάλλου προέδρου και η αποδυνάμωση της γερμανίδας καγκελαρίου δείχνουν ότι μια νέα τάξη γεννιέται στην Ευρώπη. Ο βολονταρισμός του Μακρόν είναι πράγματι εντυπωσιακός. Θα πρέπει όμως να συνοδευτεί και από λίγη τύχη –κάτι που συμβαίνει συχνά με τους τολμηρούς.
Γνωρίζοντας ότι η υποδοχή των προτάσεών του για την επανίδρυση της ευρωζώνης θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων στη χώρα του, ο γάλλος πρόεδρος δίνει προς το παρόν έμφαση σε ζητήματα που συναντούν μεγαλύτερη συναίνεση: ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων, κοινός ευρωπαϊκός στρατός, φορολογική σύγκλιση, μαχητική εμπορική πολιτική, επενδύσεις. Κι έτσι σιγά σιγά χτίζει. Με απώτερο σκοπό, γράφει ο Αλέν Ντιαμέλ στη «Λιμπερασιόν», να ξαναπάρει η χώρα του την πρωτοβουλία, όπως την περίοδο 1984-1995 με τον Φρανσουά Μιτεράν, και να γίνει μια μηχανή παραγωγής ιδεών.
Για να αποδειχθεί ακόμη μια φορά ότι η Ευρώπη δυναμώνει μέσα από τις αμφισβητήσεις και τις κρίσεις. Αρκεί να υπάρχουν ηγέτες που παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους.