Ποια μουσική άκουγε ο Σουάν του Προυστ;

Δεν είναι να απορεί κανείς που τα αινίγματα και οι γρίφοι για το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» συνεχίζονται 104 χρόνια μετά την έκδοση του επικού έργου. Στο τελευταίο από αυτά, δύο ρωσίδες μουσικοί έβαλαν στο μικροσκόπιο τη μουσική που συνεπήρε τον Σαρλ Σουάν σε μια από τις δεξιώσεις που περιγράφει ο Προυστ στο βιβλίο. Αυτό που ξέραμε μέχρι σήμερα είναι ότι κάποια στιγμή ακούστηκαν «λίγες νότες» από μια σονάτα για πιάνο και βιολί σε φα ματζόρε, ικανές ωστόσο να αναστατώσουν το συναισθηματικό κόσμο του Σουάν («τον παρέσυραν όπως ένα άρωμα ή ένα χάδι» γράφει ο Προυστ). Παράλληλα, όμως, αναστάτωσαν και την υπέροχη φυλή των θαυμαστών του Προυστ, οι οποίοι αναζήτησαν επί χρόνια σε ποιον ανήκε η μουσική. Τα σενάρια χωρούσαν πολλούς: από τον συνήθη ύποπτο Καμίλ Σεν Σανς ώς τους Κλοντ Ντεμπισί, Γκαμπριέλ Φορέ, την αυτού μεγαλειότητα Βάγκνερ και τον συγκριτικά άγνωστο Βέλγο Γκιγιόμ Λεκό.

Ολα αυτά μέχρι την περασμένη εβδομάδα, οπότε η βιολονίστρια Μαρία Μιλστάιν και η αδερφή της Νατάλια, βιρτουόζος του πιάνου, έριξαν στον μύλο μια νέα θεωρία. Η μουσική φράση που ακούει ο Σουάν, τονίζουν στην «Γκάρντιαν», προέρχεται από μια μάλλον άσημη σονάτα του Γκαμπριέλ Πιερνέ. «Δεν είναι γνωστό έργο, αλλά ταιριάζει πολύ στην εποχή. Οταν το πρωτακούσαμε ήταν σαν χτύπημα στο στομάχι» λέει η Μαρία, η οποία μαζί με την αδερφή της θα κυκλοφορήσουν εντός των ημερών δύο φιλμ μικρού μήκους και το CD «Vinteuil Sonata με επιλογές μουσικής που συνδέονται με το προυστικό magnum opus. «Είναι αλήθεια ότι ο ίδιος ο Προυστ δήλωσε κάποτε ότι ο Σεν Σανς κρυβόταν όντως πίσω από τον δικό του μυθιστορηματικό συνθέτη Βιντέιγ, αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι διατήρησε επίτηδες ένα μυστήριο γύρω από την ταυτότητά του ώς το τέλος. Ο Πιερνέ δεν είναι απαραίτητα η μόνη δυνατή επιλογή, αλλά, για εμάς πλέον, ταιριάζει».

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ. Στην αφήγηση του Προυστ, ο Βιντέιγ είναι ένας από τους δεκάδες δευτερεύοντες χαρακτήρες: ένας μουσικός από την επαρχία, άγνωστος στο κύκλωμα, η σονάτα του οποίου –και αργότερα, ένα σεπτέτο –κερδίζουν πολλούς θαυμαστές. Δεν είναι ο μόνος που πιθανότατα ο γάλλος συγγραφέας εμπνεύστηκε από έναν πραγματικό καλλιτέχνη για να τοποθετήσει μέσα στον καθεδρικό του μυθιστορήματός του. Σε ένα άλλο παρεμφερές μυστήριο, οι μελετητές ποντάρουν ότι ο ζωγράφος Ελστίρ βασίζεται στον κορυφαίο Κλοντ Μονέ. Είναι, όμως, η μουσική που ταυτίζεται με ένα από τα πάθη του ίδιου του Προυστ. «Ο ίδιος ήταν μεγάλος θαυμαστής της τέχνης και είχε πολλές μουσικές επιρροές: από τον Λόενγκριν του Βάγκνερ ή τον ύστερο Μπετόβεν» συνεχίζει η Μαρία. Γι’ αυτό και το CD που κυκλοφορούν περιλαμβάνει συνθέσεις των Σεν Σανς και Ντεμπισί, αλλά και μελωδίες του εραστή του Ρεϊνάλντι Χαν, του Βενεζουελανού που εισήγαγε τον γάλλο συγγράφεα σε ανεξερεύνητα μέχρι τότε μουσικά τοπία.