Μέσα από τις στάχτες και τους νεκρούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ξεπρόβαλε η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης. Οι ιδρυτικοί πατέρες της ΕΕ υποστήριξαν με πάθος την αναγκαιότητα της ενωμένης ηπείρου, δίνοντας έμφαση στην προοπτική της καταλλαγής και της υπέρβασης των εθνικισμών για την εμπέδωση της ειρήνης. Μερικές δεκαετίες μετά, το όνειρο των ιδρυτικών πατέρων μοιάζει να θαμπώνει. Η πρόθεση ανεξαρτησίας της Καταλωνίας από την Ισπανία και τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν από τους χειρισμούς της κυβέρνησης Ραχόι είναι ο τελευταίος κρίκος μιας αλυσίδας αρνητικών και διχαστικών εξελίξεων που έχουμε αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια. Ουσιαστικά, η Ενωση βιώνει μια παρατεταμένη πολιτική κρίση από το 2005, όταν και τα αρνητικά δημοψηφίσματα στη Γαλλία και στην Ολλανδία ενταφίασαν την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη.
Η πρωτοβουλία για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα εντασσόταν στη λογική που επικράτησε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου για την ενίσχυση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ουσιαστικά, μια παγκόσμια κοινότητα η οποία θα στηριζόταν στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς και στην υπερεθνική διακυβέρνηση. Με άλλα λόγια, στη μετάβαση εξουσιών και κυριαρχίας από τα κράτη σε ένα υπερεθνικό επίπεδο. Αυτό ήταν το όνειρο για μια οργανωμένη μορφή παγκόσμιας κοινωνίας που θα βασιζόταν σε περιφερειακές πολιτικές ολοκληρώσεις, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την ΕΕ. Ηταν ένα φιλόδοξο άλμα προς μια νέα πολιτική δομή, με αιχμή του δόρατος μια ήπειρο που παραδοσιακά βασίζεται στα έθνη-κράτη.
Το άλμα όμως αυτό σύντομα άρχισε να μοιάζει μετέωρο. Ο 21ος αιώνας σχεδόν το έχει μετατρέψει σε άλμα στο κενό. Η παγκόσμια ισλαμιστική τρομοκρατία, η οικονομική κρίση, η έξαρση των μεταναστευτικών ροών και η επιστροφή και ενδυνάμωση αυταρχικών δυνάμεων έχουν αλλάξει δραματικά το τοπίο. Βιώνουμε την άναρχη μορφή της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και αυτό έχει αρνητικά αποτελέσματα στην πολιτική διαδικασία αλλά και στη συνοχή των κοινωνιών. Οι εθνικισμοί και οι αποσχιστικές τάσεις έρχονται δυναμικά στο προσκήνιο. Η άνοδος της Ακροδεξιάς, η οποία φλερτάρει τα τελευταία χρόνια σε πολλές χώρες με την κατάκτηση της εξουσίας, η επιλογή αποχώρησης από την ΕΕ της Βρετανίας, οι προθέσεις ανεξαρτησίας της Σκωτίας και της Καταλωνίας αποδεικνύουν πως ο λαϊκισμός και η επανάκαμψη των εθνικισμών, αυτό που έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε συνολικά ως εθνικολαϊκισμό, εκμεταλλεύεται το μετέωρο βήμα της πολιτικής ολοκλήρωσης και την αμηχανία των κρατών έναντι αυτής της κατάστασης. Η ΕΕ ως μια απόμακρη και τεχνοκρατική πρωτοβουλία έχει αρχίσει να ξεθωριάζει για τους πολίτες και για πολλούς δεν θεωρείται πλέον μια ελκυστική επιλογή, ένας τελικός πολιτικός προορισμός που θα λειτουργούσε ως ένα εναλλακτικό πρότυπο διακυβέρνησης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα, είναι απαραίτητη όσο ποτέ μια πολιτική πρωτοβουλία που θα ξεκολλήσει την Ενωση, ένα νέο πολιτικό όραμα που όχι μόνο θα την κρατήσει ενωμένη έναντι των εθνικιστικών και των αποσχιστικών τάσεων, αλλά θα την οδηγήσει επιτέλους στην πολιτική ολοκλήρωση: σε αυτή την κατεύθυνση κινείται ήδη ο πρόεδρος Μακρόν, αλλά δεν αρκεί, η Ευρώπη χρειάζεται ένα συλλογικό όραμα.
Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι διεθνολόγος, ειδικός σε θέματα ασφάλειας. Διδάσκει στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας.
Τελευταία Νέα