Για μια ακόμα φορά, εμφανίζεται μεγάλη απόσταση ανάμεσα σε αυτά που γίνονται στον κόσμο και στον τρόπο που τα μετατρέπουμε σε πολιτική στην Ελλάδα. Και κανένα πεδίο δεν είναι πιο πρόσφορο, αλλά και πιο τραυματικό, από τις εξελίξεις στον χώρο της δημοκρατικής Αριστεράς.
Ενώ στην Ευρώπη, επ’ αφορμή και της εκλογικής αποτυχίας των γερμανών σοσιαλδημοκρατών, μαίνεται η συζήτηση για το τι μπορεί να σταματήσει την εκλογική και κοινωνική κατρακύλα, στη χώρα μας η ανασυγκρότηση του χώρου γίνεται ερήμην αυτού του προβληματισμού. Διαδικαστικά ζητήματα και διαγκωνισμοί προσώπων επικρατούν και επισκιάζουν τα σημαντικά ζητήματα –ας ελπίσουμε προσωρινά. Εν τω μεταξύ, η πολιτική ζωή προχωρά και προσφέρει ευκαιρίες για σκέψη και για κρίσιμες σε σχέση με τη φυσιογνωμία της δημοκρατικής Αριστεράς επιλογές.
Το κονταροχτύπημα της «αριστερής» ελληνικής κυβέρνησης με μια εταιρεία που χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων, μας καλεί να σκεφτούμε τη στάση της σύγχρονης Αριστεράς, ιδίως όταν έχει κυβερνητικές βλέψεις, έναντι δύο κεντρικών φαινομένων: της τεχνολογίας και του κράτους. Τι είναι αριστερό και, κυρίως, τι είναι σύγχρονο και προοδευτικό; Η νομοθέτηση όσο το δυνατόν περισσότερων λεπτομερειών του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου και η διαμεσολάβηση του κράτους σε κάθε έκφανση της επιχειρηματικότητας, ή η αποδοχή της χρησιμότητας της τεχνολογίας, όταν πληροί κάποια εχέγγυα, και η διευκόλυνση σχέσεων που βασίζονται στην αμεσότητα και την ατομική επιλογή; Νομίζω ότι η απάντηση είναι εύκολη, όσο τουλάχιστον εύκολο είναι, από κάθε άποψη, με πρώτες την πρακτική και την αισθητική, να πάρει κανείς θέση στο συγκεκριμένο θέμα που ανέκυψε. Θα έπρεπε, πιστεύω, να είναι αυτόματο αντανακλαστικό της δημοκρατικής Αριστεράς η συμφιλίωση με την τεχνολογική πρόοδο, η χρήση της για βελτίωση της ποιότητας ζωής και η παρεμβολή του κράτους μόνο όπου χρειάζεται να προστατευτούν δικαιώματα και όχι να ωφεληθούν ριζωμένα συμφέροντα.
Ακόμα πιο απαιτητικό είναι να πάρει η δημοκρατική Αριστερά θέση στα λεγόμενα «ταυτοτικά» ζητήματα, είτε αφορούν την ιδιωτική σφαίρα (θρησκευτικός αυτοπροσδιορισμός που φτάνει ώς τον αθεϊσμό, σωματική αυτοδιαχείριση που φτάνει ώς την αλλαγή φύλου), είτε τη δημόσια (εθνική ταυτότητα και αυτονομία κοινοτήτων ή περιοχών, στην Ελλάδα και ο διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας). Η φυσική τάση της Αριστεράς είναι να δίνει μεγαλύτερη σημασία στα πρώτα ζητήματα, καμιά φορά μάλιστα, όπως θεωρώ ότι συμβαίνει με την κυβέρνησή μας, για αντιπερισπασμό από άλλες, πιο κρίσιμες, υπαναχωρήσεις αρχών. Στα θέματα δημόσιου αυτοπροσδιορισμού ο διαχωρισμός Δεξιά – Αριστερά δεν λειτουργεί αυτόματα –γι’ αυτό η Αριστερά είναι, πάλι, σε πιο δύσκολη θέση αλλά, ξανά, πιο αναγκαία για τη δημοκρατία. Τι είναι αριστερό: να υπερασπίζεσαι ενστικτωδώς κάθε αποσχιστική, και γενικά έκκεντρη τάση (μιλώ γενικά και όχι για την εντελώς ειδική περίπτωση της Ισπανίας) ή να διαμορφώσεις μια γενική και συμπαγή άποψη για το πώς μπορεί καλύτερα να λειτουργήσει η σχέση ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, κέντρου – περιφέρειας, εθνικών κρατών και ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τοπικού και υπερτοπικού δημόσιου χώρου στην εποχή στην οποία ζούμε; Κι εδώ η απάντηση είναι προφανής και μας ωθεί, για μια ακόμη φορά, στον δύσκολο δρόμο. Η σύγχρονη δημοκρατική Αριστερά, για να έχει νόημα, θα πρέπει να είναι ο πολιτικός χώρος της σκέψης, του ζυγίσματος και της ευθύνης.
Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος