Η ιδέα πως «η Ισπανία είναι διαφορετική» οδήγησε γενιές ρομαντικών ταξιδιωτών να την εξερευνήσουν. Ομως η χώρα της Ιβηρικής δεν είναι πια η μαχητική χώρα που ήταν κάποτε. Παρ’ όλα αυτά, ξεχωρίζει από τις άλλες δυτικές χώρες με τον δικό της τρόπο.
Ο ξεχωριστός χαρακτήρας της φάνηκε στην απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις. Στη Βρετανία, οι βομβιστικές επιθέσεις του 2005 στο Λονδίνο οδήγησαν σε πρόσθετους νομικούς περιορισμούς των ελευθεριών. Το ίδιο έγινε και στις ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν ψηφίστηκαν πολλοί νόμοι που επιτρέπουν την παρακολούθηση των πολιτών από την κυβέρνηση, για να μη θυμηθούμε τον παγκόσμιο πόλεμο στην τρομοκρατία που συνεχίζει να προκαλεί χάος στη Μέση Ανατολή.
Αντίθετα, μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στον σιδηρόδρομο της Μαδρίτης, τον Μάρτιο του 2004, με τους 200 νεκρούς, μια «συμμαχία πολιτισμών» δημιουργήθηκε στην Ισπανία για να αφοπλίσει τον εξτρεμισμό, χτίζοντας γέφυρες με το Ισλάμ. Αυτός ο σεβασμός και η ανοχή προς τη μουσουλμανική μειονότητα της χώρας διατηρείται μέχρι σήμερα, παρά την τρομοκρατική επίθεση στη Βαρκελώνη τον Αύγουστο.
Φαίνεται να αντικατοπτρίζεται και στην ισπανική πολιτική. Παρότι οι πρόσφατες εκλογές σε ευρωπαϊκές χώρες ανέδειξαν ισχυρή παρουσία των ακροδεξιών λαϊκιστών, η Ισπανία και η γειτονική Πορτογαλία είναι σαν να έχουν ανοσία σε αυτό το φαινόμενο. Σήμερα, η Ισπανία έχει οικονομική δυναμική και ανάπτυξη, παρότι η ανεργία έφθασε το 27% το 2013 και η κοινή λογική λέει πως ο συνδυασμός οικονομικών δυσκολιών και μετανάστευσης αποτελεί σίγουρη συνταγή για ευρωσκεπτικισμό και ξενοφοβία.
Ομως η αντίσταση της Ισπανίας στον ακροδεξιό λαϊκισμό έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Η χώρα διαμορφώθηκε τον Μεσαίωνα σε μια διαλεκτική διαδικασία σχέσεων μεταξύ διαφορετικών θρησκειών και η ενσωμάτωσή της στην ΕΕ προέκυψε από μια κοινά αποδεκτή ανάγκη να εκδιωχθούν τα φαντάσματα της δικτατορίας του Φράνκο, μετά τον θάνατό του το 1975. Η εμπειρία του σκληρού εμφυλίου στην Ισπανία, πριν από τη δικτατορία, καλλιέργησε ένα ισχυρό ειρηνιστικό αίσθημα στους Ισπανούς που κρατά μέχρι σήμερα. Περίπου 90% των Ισπανών –περισσότεροι από οποιαδήποτε άλλη δυτική χώρα –αντιτάχθηκαν στον πόλεμο του Ιράκ, τον οποίο στήριξε η κυβέρνησή τους.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Ισπανία αποτελεί μια ουτοπία κοινωνικής ενότητας. Αντίθετα, η χώρα αντιμετωπίζει τώρα μια μεγάλη πρόκληση –ιδιαίτερα με τους αυτονομιστές της Καταλωνίας –και την πιθανότητα διαμελισμού της. Το μήνυμα όμως της αντίδρασης του πολιτικού κόσμου είναι σαφές: η αντιπαράθεση στην Ισπανία είναι μεταξύ των ντόπιων, όχι εναντίον των ξένων. Και πράγματι, αν και οι μετανάστες αποτελούν το 10% του πληθυσμού της χώρας, η μετανάστευση δεν αποτελεί σημαντικό θέμα πουθενά στο εσωτερικό –ίσως διότι ένα μεγάλο κομμάτι της προέρχεται από χώρες της Λατινικής Αμερικής και έτσι αρκετοί μετανάστες μοιράζονται κοινές πολιτιστικές ρίζες.
Παρότι άλλοι ευρωπαίοι συντηρητικοί πολιτικοί έχουν φλερτάρει με αντιμεταναστευτικά συνθήματα, το Λαϊκό Κόμμα της Ισπανίας δεν το έχει κάνει. Η χώρα είναι σταθερά προσανατολισμένη προς την ΕΕ –μόνο το 10% των πολιτών αντιτάσσεται σε αυτό. Για τους Ευρωπαίους τώρα, η Ισπανία δείχνει ότι αν και αλλάζει η εθνική σύστασή της, καθώς αντιμετωπίζει τρομοκρατικές επιθέσεις και οικονομική ύφεση, μπορεί να αντισταθεί στο τραγούδι των σειρήνων του εξτρεμισμού.
Ο Σλόμο Μπεν-Αμί είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, αντιπρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Ειρήνης στο Τολέδο.
Τελευταία Νέα