Αναζήτηση
Στην Καταλωνία, ένα παρελθόν που θεωρούσαμε ξεπερασμένο επανέκαμψε, σε σημείο να αναγγέλλει την απειλή ενός εμφυλίου πολέμου. Στο Λας Βέγκας, ένας άνδρας άνοιξε πυρ, για λόγους που παραμένουν άγνωστοι, εναντίον πλήθους κόσμου κατά τη διάρκεια συναυλίας και σκότωσε 58 ανθρώπους. Και αυτά δεν είναι τα μόνα γεγονότα που αφήνουν τους πολίτες μέσα στον τρόμο και τη σύγχυση. Από την πυρηνική ένταση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Κορέα μέχρι τη δολοφονία δύο φοιτητριών στη Μασσαλία, ο κόσμος μοιάζει να έχει τρελαθεί. Μήπως, τελικά, είναι τρελή η Ιστορία; Αυτό το ερώτημα έθεσε την Πέμπτη η «Libération» στο πρωτοσέλιδό της, πλάι σε έναν Φελίπε, τον βασιλιά της Ισπανίας, γυρισμένο ανάποδα. Κι επειδή οι πλέον κατάλληλοι να απαντήσουν είναι οι ιστορικοί, άφησε σε αυτούς τον πρώτο λόγο, ακόμα και στο κύριο άρθρο της. «Και αν οι ιστορικοί δεν είχαν απαντήσεις σε όλα, θα έχαναν άραγε την αξιοπιστία τους;», αναρωτήθηκε ο ιστορικός που το υπέγραψε, ο Πατρίκ Μπουσερόν.
Συνήθως, επεσήμανε ο Μπουσερόν, «οι δημοσιογράφοι ζητούν βοήθεια από τους ιστορικούς όταν αισθάνονται να τους ξεπερνούν τα γεγονότα. Οι Καταλανοί θέλουν την ανεξαρτησία τους, αλλά μήπως δεν υπήρχε ανέκαθεν η Καταλωνία; Αυτοί οι σύγχρονοι Dr. Strangelove, που φανταζόμαστε τόσο πρόθυμους να τραβήξουν την πυρηνική σκανδάλη, δεν επανυποδύονται ασταμάτητα τη νερωνική φιγούρα του τρελού αυτοκράτορα; Ανθρωποι υπομονετικοί, οι ιστορικοί συναινούν ευγενικά, ηρεμούν τους τρομαγμένους της επικαιρότητας, τους βοηθούν να πάρουν απόσταση, να ξεφύγουν από την τρέλα του σήμερα. Μόνο που να: η δουλειά του ιστορικού είναι να προσπαθεί διαρκώς να καταλάβει πώς διαφέρουμε από το χθες, πώς παραμένει το σήμερα αυτό το αβέβαιο μεσοδιάστημα όπου το μέλλον δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Είναι να αφαιρεί τη μοιρολατρία από τον χρόνο».
«Η Ιστορία δεν εξηγεί το παρόν, δεν προβλέπει το μέλλον, δεν δίνει μαθήματα», προσυπογράφουν ο Αντουάν Λιλτί και η Ανίκ Πετέρ-Κιστό. «Καμιά φορά γίνεται ένα φοβερό όπλο. Δείτε τους Καταλανούς, που γνωρίζουν καλύτερα από εμάς την ιστορία τους και τη μετατρέπουν σε πολιτικό επιχείρημα. Είναι η Καταλωνία έθνος; Εναπόκειται στους Καταλανούς να το πουν, σίγουρα όχι στους ιστορικούς. Αυτοί μπορούν φυσικά να διαφωτίσουν τη συζήτηση θυμίζοντας, για παράδειγμα, πως κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι είναι έθνος, πως η ίδια η ιδέα του έθνους έχει τη δική της ιστορία και αυτή είναι απίστευτα περίπλοκη». Οσο για τη σφαγή στο Λας Βέγκας, στην ψυχιατροποίηση παρόμοιων γεγονότων, που αναζητεί εύκολες απαντήσεις στο παθολογικό προφίλ των δραστών, οι δυο ιστορικοί αντιτάσσουν την ιστορία της τρέλας: «Γνωρίζουμε πως η συνηθισμένη ή ασυνήθιστη βία λέει συχνά περισσότερα για την κοινωνία από τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα». Και φυσικά, «η Ιστορία δεν είναι τρελή. Απλώς υπακούει σε αίτια που δύσκολα διακρίνουμε, μέσα στον ανεμοστρόβιλο του παρόντος».
H Ιστορία πάντως «πρόλαβε» και την ίδια τη «Libération»: ο «αναποδογυρισμένος» Φίλιππος Στ’ στο πρωτοσέλιδο θύμισε στην άλλη πλευρά των Πυρηναίων τον προηγούμενο Φίλιππο, τον Φίλιππο Ε’, που κυβερνούσε την Ισπανία 300 χρόνια πριν. Και υπάρχει στην πραγματικότητα ένα κρεμασμένο ανάποδα πορτρέτο του, στο μουσείο Αλμοδί της Ξάτιβα, κοντά στη Βαλένσια: το 1707, κατά τη διάρκεια του πολέμου της ισπανικής διαδοχής, ο Φίλιππος Ε’ είχε καταστρέψει την πόλη και σφαγιάσει τους κατοίκους της. Οι κάτοικοι πήραν τελικά την εκδίκησή τους το 1961 όταν, με απόφαση του τότε διευθυντή του μουσείου, το πορτρέτο του κρεμάστηκε ανάποδα. Αλλά η συντακτική ομάδα της γαλλικής εφημερίδας αυτό δεν το γνώριζε, μιλά για την «απόλυτη σύμπτωση».
