Είναι κοινό μυστικό ότι η δικαιοσύνη πάσχει στον χρόνο της απονομής της, γεγονός που έχει οδηγήσει τη χώρα μας κατ’ επανάληψη σε καταδίκη της από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Σήμερα πια οι χρόνοι απονομής της δικαιοσύνης συνδυάζονται ευθέως με την οικονομική ανάπτυξη δίνοντας μια οικονομική διάσταση στη λειτουργία του δικαστικού συστήματος που στο παρελθόν η ελληνική πραγματικότητα αγνοούσε και δεν μπορούσε να συνειδητοποιήσει.
Παρά τα μέτρα που έχουν κατά καιρούς ληφθεί, οι ρυθμοί απονομής της δικαιοσύνης εξακολουθούν να παραμένουν αργοί. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πρόσφατη συνάντηση που είχε η νεοεκλεγείσα ηγεσία του Αρείου Πάγου, υπό τον πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου Βασίλη Πέππα, με τον Πρωθυπουργό και τον αρμόδιο υπουργό Δικαιοσύνης Σταύρο Κοντονή η συζήτηση περιεστράφη γύρω από αυτή την παθογένεια του δικαστικού μας συστήματος.
Η υπερπαραγωγή υποθέσεων αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες τους προβλήματος και για τον λόγο αυτόν αναζητούνται πλέον εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης των διαφορών. Η υιοθέτηση βέβαια τέτοιων διαδικασιών σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει κατάργηση της απονομής της δικαιοσύνης από τα δικαστήρια, αλλά εξάντληση κάθε δυνατότητας συνεννόησης των αντιδίκων πριν καταλήξουν σε αυτά.
Με αυτή τη στόχευση η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων (ΕΔΕ) συνέταξε μία πολυσέλιδη μελέτη στην οποία επιχειρείται η ανάλυση των αιτιών που προκαλούν την καθυστέρηση της απονομής της πολιτικής δικαιοσύνης και οι προοπτικές που ανοίγονται με την ισχυρή υποστήριξη των εξωδικαστικών τρόπων επίλυσης των διαφορών.
Με τη μελέτη αυτή η ΕΔΕ προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του θεσμού της δικαστικής διαμεσολάβησης. Ενας θεσμός που μετρά πέντε χρόνια ζωής (σ.σ. εισήχθη με τον νόμο 4055/2012), αλλά τα αποτελέσματα της εφαρμογής του στην πράξη, όπως μαρτυρούν οι αριθμοί, είναι πενιχρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Πρωτοδικείο της Αθήνας –το μεγαλύτερο δικαστήριο της χώρας –το διάστημα 2012 – 2016 υπήρξαν μόνο 316 αιτήσεις για υπαγωγή στη Δικαστική Διαμεσολάβηση, ενώ το τρέχον έτος οι αιτήσεις είναι μόλις 27!
Ετσι, αν και έχουν θεσμοθετηθεί εναλλακτικές μορφές απονομής δικαιοσύνης, ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων, όπως προκύπτει από τα ανεπίσημα επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία, υπερβαίνει κατά πολύ τη δυνατότητα των δικαστηρίων να ανταποκριθούν στη διεκπεραίωση του όγκου των δικογραφιών.
Στη μελέτη τους, οι δικαστές που τάσσονται υπέρ του θεσμού της Δικαστικής Διαμεσολάβησης επισημαίνουν ότι αν και την τελευταία τριετία είναι εμφανείς οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση και στη δυνατότητα των διαδίκων να αντιμετωπίζουν το κόστος πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, εν τούτοις ο αριθμός των εκκρεμών υποθέσεων παραμένει εξαιρετικά μεγάλος. Χτυπούν μάλιστα και καμπανάκι προβλέποντας ότι μελλοντικά ο δείκτης αυτός θα ανέβει ακόμα περισσότερο, καθώς δεν έχουν φτάσει ακόμα στα δικαστήρια υποθέσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχουν χορηγήσει οι τράπεζες σε διάφορους επιχειρηματίες. Ο τραπεζικός παράγοντας που θα μπορούσε λόγω των καθυστερήσεων των οφειλετών να επιλέξει τη δικαστική οδό, στην παρούσα φάση επιχειρεί να διευθετήσει το πρόβλημα με συναινετικές διαδικασίες και όχι αντιδικίας. Η υπαγωγή τέτοιων υποθέσεων στη λεγόμενη διαδικασία των «κόκκινων δανείων», όπου ο συμβιβασμός των μερών ελέγχεται και επικυρώνεται από το δικαστήριο, αναμένεται να προκαλέσει αύξηση στα νεοεισερχόμενα δικόγραφα.
Οι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης των δικαστικών διαφορών που έχουν ήδη ενταχθεί στην ελληνική έννομη τάξη εκτός από τη Δικαστική Διαμεσολάβηση είναι η απόπειρα συμβιβασμού, η συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς, η διαμεσολάβηση και η διαιτησία.
Ο θεσμός της Δικαστικής Διαμεσολάβησης, σύμφωνα με τη μελέτη της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, συγκεντρώνει πολλά πλεονεκτήματα, ώστε να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος στις πολιτικές διαχείρισης του προβλήματος της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης.
Τα θετικά της εναλλακτικής αυτής μορφής δικαιοσύνης είναι:
n Η αξιοποίηση των δικαστικών λειτουργών ως μεσολαβητών με το κύρος και τα εχέγγυα της αμερόληπτης στάσης τους.
n Η ταχύτερη και οικονομικότερη επίλυση: η μη καταβολή δικαστικού ενσήμου αποτελεί σημαντικό κίνητρο, ενώ η αποκλειστική απασχόληση του αρμόδιου δικαστή για υποθέσεις που υπάγονται στη διαδικασία αυτή δίνει συντομότερους χρόνους ανταπόκρισης.
n Ευέλικτη και γρήγορη διαδικασία: το περίγραμμα καθορίζεται από τον δικαστικό διαμεσολαβητή σε συνεργασία με τα μέρη, με αποτέλεσμα η διάρκεια και η έκβαση της υπόθεσης να εναπόκεινται αποκλειστικά στους διαδίκους.
n Δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι: κερδίζουν και τα δύο μέρη και αποφεύγεται η άκαμπτη λύση του «όλα ή τίποτα» αναφορικά με τις έννομες συνέπειες.
n Στη Δικαστική Διαμεσολάβηση δεν νοούνται ένδικα μέσα, αφού αυτή καταλήγει σε φιλικό διακανονισμό ή αποτυγχάνει.
Πάντως, μέχρι να προχωρήσει ο θεσμός της Δικαστικής Διαμεσολάβησης, η άμεση συσσωρευμένη εκκρεμότητα απαιτεί πολύ μεγάλες αυξήσεις των οργανικών θέσεων ώστε να βελτιωθεί η αποδοτικότητα του συστήματος. Ο διπλασιασμός των οργανικών θέσεων στο Πρωτοδικείο Αθηνών θα μπορούσε άμεσα να αντιμετωπίσει την εκκρεμότητα ενός έτους, ενώ σε επίπεδο επικράτειας η αύξηση που απαιτείται είναι σχεδόν 50%.
Χθες το μεσημέρι, μέλη του προεδρείου της ΕΔΕ παρέδωσαν τη μελέτη για τη Δικαστική Διαμεσολάβηση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.
