Αντώνης Καλαποθάκος (γραμματέας της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ στην Ηλεκτρική), Νίκος Γεωργιάδης (εργάτης), Δημήτρης Μαργαρώνης, Ιωάννης Ηλιόπουλος, Παναγιώτης Κοσμίδης, Γρηγόρης Μεγκίσογλου, Συρ. Παπάζογλου, Γιώργος Γιόρδας, Ανδρέας Κούνουπας, Παναγιώτης Μαυρομμάτης, Ακρίτας Τοροσιάδης. Υπάρχουν ορισμένες στιγμές στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία που οφείλουμε να μνημονεύουμε πρώτα τα ονόματα των άγνωστων «πρωταγωνιστών» της. Και οι 11 Ελληνες που έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι το νευραλγικό εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στις 13 Οκτωβρίου 1944 πρωταγωνίστησαν σε μία από αυτές. Την υπενθυμίζει η έκθεση αρχειακού υλικού που εγκαινιάζεται σήμερα στον χώρο του εργοστασίου, στον Αγιο Γεώργιο Κερατσινίου, στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Ετσι σώθηκε η Ηλεκτρική –Μια μάχη στην καρδιά της απελευθέρωσης», σε επιμέλεια του Ιστορικού Αρχείου ΔΕΗ.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ. Ηταν λίγες ώρες πριν από την αποχώρηση των Γερμανών απ’ την Αθήνα, αλλά ελάχιστοι γνώριζαν ότι στο Κερατσίνι διεξαγόταν μια μάχη κομβικής σημασίας για τη διάσωση του εργοστασίου που τροφοδοτούσε με ηλεκτρικό ρεύμα την πρωτεύουσα. Στις 12 Οκτωβρίου οι 60 γερμανοί φρουροί είχαν ήδη προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με στελέχη του ΕΛΑΣ και την εργοστασιακή επιτροπή του ΕΑΜ. Σύμφωνα με αυτές, ο ΕΛΑΣ δεν θα επιτίθετο κατά των Γερμανών, ενώ οι τελευταίοι δεν θα κατέστρεφαν τις υποδομές του εργοστασίου. Την επόμενη μέρα, ωστόσο, οι Γερμανοί κατέστρεψαν εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων της Shell στο Πέραμα και η φρουρά τους επέστρεψε για να καταστρέψει το εργοστάσιο. Ηταν τότε που τέσσερις λόχοι του Ι/6 Τάγματος του ΕΛΑΣ Πειραιά κινήθηκαν εναντίον τους. Η καταλυτική βοήθεια, ωστόσο, ήρθε από τους οπλισμένους εργάτες της Ηλεκτρικής υπό τον μηχανικό υπηρεσίας Βενιζέλο Αποστολίδη. Στη μάχη συμμετείχαν επίσης ο ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού Νίκος Γόδας, ο πατέρας του Θανάση Βέγγου, Βασίλης, ως υπάλληλος της εταιρείας, και ο μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος Βενιζέλος Αποστολίδης, έφεδρος ανθυπολοχαγός του τακτικού στρατού που είχε πάρει μέρος στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Οι Γερμανοί εγκλωβίστηκαν σε κλοιό ενώ παράλληλα ομάδα αστυφυλάκων υπό τον ταξίαρχο Παυσανία Κατσώτα κινήθηκε προς βοήθεια των αντιστασιακών (μία μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης).

Την επόμενη ημέρα η Αθήνα γιορτάζει την απελευθέρωση και στο Κερατσίνι χιλιάδες πολίτες παρακολουθούν την κηδεία των νεκρών μαχητών. Η θυσία τους αναγνωρίζεται απ’ όλες τις πλευρές. Ο ταξίαρχος Κατσώτας και Βρετανοί αξιωματικοί εκφράζουν μάλιστα τον θαυμασμό τους στη διοίκηση του 6ου Συντάγματος ΕΛΑΣ.

Στα επόμενα χρόνια η Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών – Πειραιώς ανέθεσε στον γλύπτη Χρήστο Καπράλο τη δημιουργία του μνημείου πεσόντων, το οποίο τοποθετήθηκε στον σταθμό του Κερατσινίου το 1948 φέροντας εγχάρακτα τα ονόματα των 11 νεκρών. Ως ένδειξη τιμής, εξάλλου, η επέτειος της μάχης καθιερώθηκε ως επίσημη αργία της ΔΕΗ με εισήγηση του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της Μανώλη Παναγιωτάκη.

Στην έκθεση, που εγκαινιάζεται σήμερα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο (υπό την αιγίδα του οποίου τελεί), παρουσιάζονται άγνωστα μέχρι πρότινος αρχεία του 6ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Πειραιά και της ιστορικού Βασιλικής Λάζου. Επιμελήτριες της έκθεσης είναι οι ιστορικοί Μαρία Μαυροειδή και Γεωργία Μ. Πανσεληνά.

Τελευταία Νέα