Αντίστροφα μετρούν οι ώρες μέχρι τη Δευτέρα οπότε λήγει το τελεσίγραφο που έδωσε ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι στον καταλανό ηγέτη Κάρλες Πουιτζντεμόν για να διευκρινίσει εάν τελικά προχώρησε στην ανακήρυξη της ανεξαρτησίας σε εκείνη την διφορούμενη ομιλία του πριν λίγες ημέρες. Οι Καταλανοί ζητούν επίμονα διεθνή μεσολάβηση, κάτι που αρνείται κατηγορηματικά η Μαδρίτη λέγοντας πως πρόκειται για εσωτερικό θέμα της χώρας.
Ο Ραχόι έχει πει πως εάν η απάντηση των Καταλανών είναι θετική και όντως έχουν ανακηρύξει την ανεξαρτησία θα τους δώσει άλλες τρεις ημέρες περιθώριο για να την αναστείλουν, αλλιώς θα λάβει «όλα τα απαραίτητα μέτρα». Ποια είναι αυτά; Η λεγόμενη «πυρηνική επιλογή», όπως ονομάζουν την επίκληση του άρθρου 155 του ισπανικού Συντάγματος. Είναι το πιο ισχυρό όπλο στο οπλοστάσιο της ισπανικής κυβέρνησης και θεωρείται η τελευταία επιλογή της Μαδρίτης για να ελέγξει τις αποσχιστικές τάσεις της Καταλωνίας. Ουσιαστικά αναφέρει ότι μέσα στο πλαίσιο του Συντάγματος της χώρας οποιαδήποτε αυτόνομη κοινότητα πρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της προς το ισπανικό κράτος ή αλλιώς να διακινδυνεύσει να απολέσει τις εξουσίες της. Δηλαδή, με άλλα λόγια, εάν κάποια αυτόνομη περιφέρεια όπως η Καταλωνία θεωρείται ότι λειτουργεί με τρόπο που υπονομεύει τα συμφέροντα της Ισπανίας, η εθνική κυβέρνηση έχει την εξουσία «να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα» προκειμένου να την εξαναγκάσει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς το κράτος.
Το άρθρο 155 δεν έχει εφαρμοσθεί ποτέ μέχρι τώρα, όμως πλέον αποτελεί πιθανότητα. Εάν ο Πουιτζντεμόν αρνηθεί να απαντήσει, ο Ραχόι αναμένεται να καταθέσει μια λίστα στη Γερουσία με τα συγκεκριμένα μέτρα που προτίθεται να λάβει η κυβέρνησή του βάσει του άρθρου 155. Θα πρέπει να γίνει συζήτηση επί της λίστας και να εγκριθεί από ειδική επιτροπή. Κατόπιν θα σταλεί στην ολομέλεια για συζήτηση και τελική ψήφιση. Μια και δεν έχει εφαρμοσθεί ποτέ, το χρονικό πλαίσιο της διαδικασίας δεν είναι σαφές. Κάποιοι ειδικοί, εκτιμούν ότι συνολικά μπορεί να χρειασθούν περίπου 5 ημέρες.
Στη Μαδρίτη πάντως παρατηρείται πυρετός συναντήσεων. Πολιτικοί της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης συναντήθηκαν μυστικά προσπαθώντας να βρουν μια φόρμουλα να ξεπερασθεί το αδιέξοδο. Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι και ο ηγέτης των Σοσιαλιστών Πέδρο Σάντσεθ έδωσαν εντολή στους εκπροσώπους τους να διαμορφώσουν σχέδιο υπέρβασης της κρίσης μέσω αλλαγής του Συντάγματος του 1978.
Πρόκειται για φιλόδοξη πρωτοβουλία. Το ιδρυτικό έγγραφο της σύγχρονης ισπανικής δημοκρατίας αποτελεί σύμβολο της εξόδου της χώρας από τη δικτατορία του Φράνκο και μέχρι σήμερα έχουν γίνει μόνο δύο τροποποιήσεις, το 1992 και το 2011. Οποιαδήποτε συνταγματική μεταρρύθμιση που έχει στόχο να κρατήσει την Καταλωνία στην Ισπανία δεν θα είναι καθόλου αρεστή στους ακραίους αποσχιστές όπως το ακροαριστερό καταλανικό κόμμα PUC. Μάλιστα τα στελέχη του στα πρώτα τους σχόλια στα social media, αφότου διέρρευσε η πληροφορία για την πρωτοβουλία σχετικά με το Σύνταγμα, έσπευσαν να γράψουν: «Ούτε ένα βήμα πίσω! Δεν μας νοιάζει το ’78!»
Πάντως, πολλοί συνταγματολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες και ακτιβιστές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο εκσυγχρονισμός του ισπανικού Συντάγματος, ιδίως σε θέματα που αφορούν τις αυτονομίες και την ταυτότητα, ίσως αποτελεί τον πιο ενδεδειγμένο δρόμο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ζητά τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις από το 2013. «Οσο κι αν οι Ισπανοί αγαπούν το Σύνταγμά τους ήρθε η ώρα να το αλλάξουν», σχολιάζει η Καμίνο Μορτέρα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μεταρρυθμίσεων. Οπως και άλλοι ειδικοί, πιστεύει ότι τώρα είναι η σωστή στιγμή να αναγνωρισθεί επίσημα η πολυσχιδής πολιτισμική προσωπικότητα των περιοχών της χώρας.
Ο Ραχόι, προσεκτικός στις δηλώσεις του στη Βουλή, είπε ότι το Σύνταγμα «δεν είναι ισόβιος νόμος ούτε χρειάζεται κάτι τέτοιο». Σύμφωνα με το σχέδιο, μια διακομματική κοινοβουλευτική επιτροπή θα συλλέξει στοιχεία επί 6 μήνες από συνταγματολόγους και εκπροσώπους των 17 αυτονομιών. Μετά θα συντάξει προτάσεις για τροπολογίες στο Σύνταγμα, όμως καίρια ερωτήματα για το ποια θέματα θα αφορούν οι τροπολογίες αυτές και πόσο μακριά θα πάνε δεν έχουν βρει ακόμα απάντηση.
Επίσης είναι αβέβαιο ποιοι θα πάρουν μέρος στην επιτροπή. Ενας λόγος που υπάρχει τόσος σεβασμός για το Σύνταγμα είναι πως οι 7 πολιτικοί που το προετοίμασαν το 1978 αντιπροσωπεύουν πλήρως όλο το πολιτικό φάσμα, από τη δεξιά Λαϊκή Συμμαχία, ένα κόμμα με ρίζες στην δικτατορία του Φράνκο έως τους κομμουνιστές και τους καταλανούς εθνικιστές.
Η αξιοπιστία της πρωτοβουλίας αυτής θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα εάν οι μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις της Καταλωνίας, συμπεριλαμβανομένων των αποσχιστών, αρνηθούν να πάρουν μέρος –κάτι που αυτή τη στιγμή θεωρείται μάλλον πιθανό.
