«Οι φόβοι μου είναι το καύσιμο για να γράψω»

Ξεκίνησε ως υποσχόμενος ποδοσφαιριστής, συνέχισε ως δυσαρεστημένος από τη δουλειά του χρηματιστής, ενώ και το πέρασμά του από τη μουσική, παραλίγο να τον ανεβάσει στα ύψη των ροκ σταρ. Ηταν όμως ένα ταξίδι προς το Σίδνεϊ, που αποκάλυψε στον Γιου Νέσμπο την πραγματική του κλίση. Ηταν σε εκείνες τις τριάντα ώρες που ο γιος δύο φανατικών αναγνωστών και παραμυθάδων επινόησε τον δικό του αυτοκαταστροφικό, αντιδραστικό σε κάθε εξουσία, βαρύ πότη και αθεράπευτα ερωτευμένο με την ίδια γυναίκα επιθεωρητή. Ο λόγος φυσικά για τον Χάρι Χόλε, έναν από τους πιο επιτυχημένους λογοτεχνικούς ήρωες της εποχής, που μετά το ντεμπούτο του το 1997 με τη «Νυχτερίδα» δεν σταμάτησε να γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. Βιβλία όπως «Ο κοκκινολαίμης», «Νέμεσις», «Ο χιονάνθρωπος», που πρόσφατα έγινε ταινία από τον Τόμας Αλφρεντσον, αλλά και τα «Αστυνομία» ή η πρόσφατη «Δίψα», έφτασαν να έχουν πουλήσει 36 εκατ. αντίτυπα παγκοσμίως και να κυκλοφορούν σε περισσότερες από πενήντα χώρες.

Η επιτυχία επιτρέπει στον συγγραφέα τους να αφοσιώνεται σε χόμπι του αγαπημένα όπως η αναρρίχηση. Οπως είπε όμως στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε χθες, δεν είναι φυσικά το μόνο καύσιμο που τον κάνει να γράφει:

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΠΑΝΕ ΣΙΝΕΜΑ. Δεν έχω δει την κινηματογραφική μεταφορά του «Χιονάνθρωπου». Τις τελευταίες τρεις βδομάδες ήμουν στην Κάλυμνο για αναρρίχηση. Ούτε και ξέρω αν τα βιβλία μου είναι κατάλληλα για να γίνουν ταινίες. Γενικά, αντιμετωπίζω τα βιβλία σαν βιβλία, όχι σαν ταινίες. Κάποιος είχε πει στον Μάικλ Οντάατζε, τον συγγραφέα του «Αγγλου ασθενή», «κοίτα τι έκαναν στο βιβλίο», εννοώντας πως η κινηματογραφική εκδοχή δεν ήταν πολύ καλή. «Τίποτα δεν έκαναν στο βιβλίο» απάντησε εκείνος. Γιατί το βιβλίο παραμένει εκεί που ήταν. Αν μπορέσει να τροφοδοτήσει έναν σκηνοθέτη ή έναν αφηγητή, ίσως προκύψει μια καλή ταινία. Μερικές φορές συμβαίνει, μερικές όχι.

ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΧΑΡΙ ΧΟΛΕ. Ποτέ δεν αισθάνθηκα εγκλωβισμένος στην υποχρέωση να γράψω για τον Χάρι Χόλε. Γράφω και αυτόνομες ιστορίες, παιδικά βιβλία ή σενάρια. Πρόκειται φυσικά για τον πιο γνωστό χαρακτήρα μου και για εκείνον που βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά μου. Και η αλήθεια είναι ότι δελεάζεσαι από την επιτυχία. Καμιά φορά αναρωτιέμαι για κάποιο βιβλίο με τον Χόλε, αν είναι καλό, αν θα το διάβαζα εγώ ή αν το γράφω γιατί έχω πειστεί ότι επιθυμώ τη δημοσιότητα και τις πωλήσεις. Είναι δύσκολο να είσαι απολύτως έντιμος με τον εαυτό σου σε τέτοια ζητήματα. Ωστόσο δεν έχω ανάγκη τα χρήματα ή την ένταση του γραψίματος. Ως συγγραφέας, περνάς πολλές ώρες μόνος σου σε ένα δωμάτιο. Αν λοιπόν δεν σου αρέσει αυτό, ποιο το νόημα; Θα μπορούσα να αφοσιωθώ στην αναρρίχηση –η ζωή μου θα ήταν υπέροχη. Αισθάνομαι όμως μια παρόρμηση. Νιώθω ότι είναι ένα προνόμιο.

ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ. Νομίζω ότι από τα βιβλία μου, το πιο σημαντικό για μένα είναι ο «Κοκκινολαίμης». Βασίζεται στην ιστορία του πατέρα μου. Καταπιάνεται με τις επιλογές μας, με το να κοιτάς το παρελθόν και να αναρωτιέσαι αν θα μπορούσες να είχες πράξει αλλιώς, αν έχεις ελεύθερη βούληση. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πατέρας μου πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών, πιστεύοντας ότι πολεμάει για τη Νορβηγία, εναντίον του Στάλιν. Για τρία χρόνια βρισκόταν στο πεδίο της μάχης, τη στιγμή που μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ζούσε ήρεμα –ορισμένοι είχαν ενταχθεί στην Αντίσταση, αλλά δεν συνέβαιναν και πολλά. Εκανε λοιπόν μια επιλογή, τη λάθος επιλογή και όταν τον ρωτούσα πώς νιώθει, έλεγε πως από τη μια θα θεωρούσε δίκαιο να τιμωρηθεί γιατί συμπαρατάχθηκε με τους Ναζί, αλλά από την άλλη δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Εκείνο τον κόσμο έβλεπε, εκείνες τις πληροφορίες είχε. Μπορούμε να μετανοούμε για τις επιλογές μας και ταυτόχρονα να τις αποδεχόμαστε. Το δύσκολο είναι να μπούμε στη θέση εκείνων που ζούσαν τότε, που δεν ήξεραν όσα εμείς σήμερα. Ακόμα και οι κυνηγοί μαγισσών του Μεσαίωνα, ίσως ήταν απλώς κάτι κατατρομαγμένοι τύποι που νόμιζαν ότι πολεμούν τον Σατανά. Είναι ενδιαφέρον να γράφεις από την πλευρά εκείνων που δεν καταχωρίστηκαν ως οι ήρωες της Ιστορίας, αλλά ως οι κακοί.

ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟΡΙΑ. Σε χώρες όπως η Νορβηγία, όπου επικρατεί ευρεία συναίνεση, δεν υπάρχουν άκρα στην πολιτική. Οι περισσότεροι είναι σοσιαλδημοκράτες και οι υλικές τους ανάγκες καλύπτονται επαρκώς. Δεν υπάρχουν λόγοι για εξεγέρσεις και ακόμα και η εγκληματικότητα υφίσταται σε ένα βαθμό ως σπάσιμο των κανόνων. Δεν θεωρείται κάτι το απειλητικό πάντως. Μάλλον σαν κάτι διασκεδαστικό αντιμετωπίζεται. Ισως για αυτό και η αστυνομική λογοτεχνία προσφέρει περισσότερο διασκέδαση παρά τρόμο. Στη Νορβηγία, ας πούμε, δεν χρειάζεται να ληστέψεις τράπεζα. Γιατί τότε να το κάνεις; Επειτα από μια σχετική έρευνά μου για το «Νέμεσις», βρήκα ότι το πρώτο κίνητρο πίσω από τη ληστεία μιας τράπεζας στη Νορβηγία είναι μεν τα χρήματα, υπάρχει όμως και η έξαψη. Υπάρχει και η αγωνία.

22 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011. Πιστεύω ότι η Νορβηγία έχει επουλώσει τις πληγές της μετά τον Αντερς Μπρέιβικ. Ισως όμως είναι η γνώμη μου και οι συγγενείς των θυμάτων να μην το βλέπουν έτσι. Ηταν πάντως κάτι διαφορετικό από την 11η Σεπτεμβρίου: εκείνη η επίθεση έκανε τους Αμερικανούς να αναρωτηθούν «γιατί μας μισούν τόσοι πολλοί». Η δολοφονία επίσης του Ούλοφ Πάλμε, κατέληξε να γίνει ένα εθνικό τραύμα για τους Σουηδούς γιατί δεν ήξεραν τα κίνητρα της πράξης. Η δική μας περίπτωση μοιάζει μάλλον με ένα αιματηρό απρόοπτο, ένα «freak accident». Κάτι φρικτό που θα μπορούσε να συμβεί παντού. Οι πράξεις του Μπρέιβικ δεν είχαν λογική εξήγηση, κι ας έγραψε ο ίδιος ένα μανιφέστο χιλίων πεντακοσίων σελίδων. Εστω κι έτσι πάντως, οι Νορβηγοί δεν θα ξεχάσουν ποτέ εκείνη τη μέρα. Μπορούμε να θυμηθούμε κάθε της ώρα.

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ. Είμαι συγγραφέας, όχι δημόσιος ομιλητής και όταν πρόκειται για τέτοια ζητήματα προτιμώ να βρίσκομαι σε ένα δωμάτιο και να καταγράφω τις σκέψεις μου μόνος. Κάποτε ρωτούσαν τους συγγραφείς για τις πολιτικές τους απόψεις, ίσως γιατί νόμιζαν ότι εφόσον διαβάζουν και φιλοσοφούν μπορούν να είναι ταυτόχρονα και λογοτέχνες και κοινωνικοί αναλυτές. Πλέον όμως οι αναγνώστες μου έχουν όσα χρόνια πανεπιστημιακών σπουδών έχω κι εγώ. Οπως και να ‘χει, είναι εύκολο να δω ότι οι άνθρωποι φοβούνται και θέλουν να προστατεύσουν ό,τι κατέχουν. Το πρόβλημα είναι ότι η αλληλεγγύη μοιάζει με κύκλο που κάπου τελειώνει. Για κάποιους τελειώνει στον εαυτό τους, για άλλους στην οικογένειά τους, στο χωριό τους, κ.λπ. Κατά τη γνώμη μου τελειώνει όπου και ο πλανήτης Γη, καταλαβαίνω όμως όσους νιώθουν αλληλεγγύη για κάποιον διαφορετικό κύκλο.

ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΥΣΗΣ. Το καλό με το είδος της αναρρίχησης που κάνω εγώ είναι ότι, αντικειμενικά, δεν έχει πολλούς κινδύνους. Νιώθεις όμως την έκρηξη της αδρεναλίνης. Το σημαντικό δεν είναι η κορυφή ή ο δρόμος προς τα εκεί: ο εσωτερικός διάλογος με τον εαυτό μου είναι που με ελκύει. Η ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ της φοβισμένης σου καρδιάς και του λογικού εγκεφάλου σου.

ΓΡΑΨΙΜΟ ΜΕΤΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Ακούω μουσική όταν γράφω, όχι όμως ό,τι κι ό,τι, όταν λ.χ. βρίσκομαι σε μια σκηνή καταδίωξης, από πίσω παίζει hard rock. Και από όσο αντιλαμβάνομαι, το γράψιμό μου δεν επηρεάζεται από τα ακούσματά μου. Εχω μια συγκεκριμένη λίστα με τραγούδια που γνωρίζω ήδη και λέγεται «writing music». Περιέχει τα πάντα, από Μάιλς Ντέιβις μέχρι Ramones. Ακούω πολλά είδη, αν και όχι στην ώρα τους: με το πανκ ασχολήθηκα αφότου έκανε τον κύκλο του και τον Μπομπ Ντίλαν δεν τον άκουγα στη δεκαετία του ’70, αλλά του ’80. Πλέον μαθαίνω μπάντες από τα παιδιά των φίλων μου. Ακούω χιπ-χοπ, gangsta rap, Dr. Dre, τέτοια.

ΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΩΣ ΚΑΥΣΙΜΟ. Κανείς δεν χειροκροτάει όταν γράφεις μια ωραία πρόταση. Αντίθετα με το να παίζεις, ας πούμε, σε μια μπάντα, το γράψιμο είναι πολύ μοναχικό. Και σαν τον Χάρι Χόλε, έτσι κι εγώ, όταν γράφω είμαι σε διαρκή διάλογο με τους φόβους μου. Είναι το καύσιμό μου για να γράψω. Σαν παιδί, ήμουν ένα παράξενο μείγμα αψηφησιάς και φόβου. Πήγαινα σε σκοτεινά μέρη, κι ας έτρεμα. Τα αδέρφια μου με πείραζαν – πώς γίνεται, έλεγαν, να πηδάς από ψηλά και να σκαρφαλώνεις σε λόφους και να φοβάσαι λίγο σκοτάδι;

ΟΝΕΙΡΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΝΥΚΤΑΣ. Γύρω στα δεκαεπτά – δεκαοχτώ, όταν έπαιζα ποδόσφαιρο, ονειρευόμουν τα στάδια όπου θα έπαιζα, τα ταλέντα που θα συναντούσα. Πολλοί παίκτες όμως δεν υλοποιούν τις προσδοκίες και τα όνειρά τους. Το καλό με το να τραυματιστείς στα δεκαεννιά σου είναι ότι παραμένεις ένας υποσχόμενος παίκτης χωρίς να απογοητεύεις κάποιον. Αν βέβαια παίξεις ποδόσφαιρο μια φορά, δεν σταματάς να το ονειρεύεσαι. Η Μόλντε είναι σήμερα δεύτερη στο νορβηγικό πρωτάθλημα και καμιά φορά φαντασιώνομαι ότι μου τηλεφωνούν και μου λένε «έχουμε πολλούς τραυματισμένους, μήπως μπορείς να βρεις τα παπούτσια σου και να έρθεις;..».

INFO

Ο Γιου Νέσμπο στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (Συγγρού 107, Κεντρική Σκηνή) απόψε στις 19:00. Είσοδος δωρεάν με διανομή δελτίων εισόδου μία ώρα πριν την έναρξη της εκδήλωσης. Ζωντανή μετάδοση στο www.sgt.gr. Τα βιβλία του Γιου Νέσμπο κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.