Αναρωτιέμαι: ο αστρολάβος, το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου, ή ακόμη παλιότερα ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, φαίνονταν στους ανθρώπους των εποχών εκείνων τόσο πολύπλοκα όσο σε μας (σε μένα, τουλάχιστον) τα εργαστήρια LIGO και Virgo, με διαδρόμους χιλιομέτρων σε αποστάσεις μεταξύ τους χιλιάδων χιλιομέτρων, όπου πάλλονται συντονισμένες ακτίνες λέιζερ, που κατάφεραν να ανιχνεύσουν τη σύγκρουση δύο αστέρων νετρονίων σε απόσταση 130 εκατομμυρίων ετών φωτός, θέμα που απασχολεί αυτές τις ημέρες τα παγκόσμια μέσα επικοινωνίας; Ησαν οι αστρονομικές θεωρίες του Πτολεμαίου ή του Κοπέρνικου ή του Νεύτωνα τόσο δύσκολες για τους συγχρόνους τους όσο για μας η θεωρία του Αϊνστάιν; Τους είχε φανεί τόσο τρομερή ανακάλυψη ο εντοπισμός με τηλεσκόπιο από τον Γαλιλαίο του Δείμου και του Φόβου, των δορυφόρων του Αρη, όσο σε μας ο εντοπισμός των βαρυτικών κυμάτων, που τιμήθηκε προ ημερών με βραβείο Νομπέλ;
Ο εντοπισμός των δορυφόρων του Αρη επιβεβαίωσε το ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου και έβγαλε οριστικά τη Γη από το κέντρο του σύμπαντος. Η σύγκρουση των αστέρων νετρονίων επιβεβαιώνει τη γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν –αλλά δεν μου φαίνεται να δημιουργεί τομή στη συνείδησή μας για τον κόσμο και τη θέση του ανθρώπου μέσα σε αυτόν ίδια με εκείνη των Κοπέρνικου – Γαλιλαίου, για την ώρα τουλάχιστον. Υπάρχει όμως μια άλλη μεγάλη, τεράστια, διαφορά: εκείνη την εποχή, ο καθένας μπορούσε να κοιτάξει από το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου και να πειστεί ότι ο Αρης έχει δορυφόρους –σήμερα, ποιος μπορεί «να δει» αυτά που βλέπουν οι αστροφυσικοί, αν δεν διαθέτει όχι μόνο τα όργανα αλλά και τα μαθηματικά και εννοιολογικά εργαλεία τους; Τα τηλεσκόπια είναι προεκτάσεις των ματιών, το LIGO είναι προέκταση της ανθρώπινης νόησης. Γιατί το σώμα μας μπορεί να καταλαβαίνει τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα και να τα βλέπει σαν φως, δεν μπορεί όμως να δει τα βαρυτικά κύματα, μπορεί μόνο να τα σκεφθεί. Είναι νοητική, μαθηματική κατασκευή.
Για τούτο οι επιστήμονες θέλουν να κάνουν τα πράγματα σωματικά, χειροπιαστά: κατά τη σύγκρουση δημιουργήθηκε χρυσάφι, ασήμι, πλατίνα ήταν το πρώτο που ανακοίνωσαν οι ερευνητές για να ερεθίσουν το ενδιαφέρον του κοινού. Και σε ιστότοπο ονόματι businessinsider (πού αλλού;) κάποιο μέλος της ομάδας LIGO έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες: το χρυσάφι ήταν 50 φορές η μάζα της Γης, το ασήμι 100 φορές, η πλατίνα 500 –μόνο το χρυσάφι άξιζε 100 οκτάκις εκατομμύρια δολάρια, το 1 ακολουθούμενο από 29 μηδενικά, έκανε λιανά ο ιστότοπος την αξία της κοσμικής σύγκρουσης –«με τη σημερινή τιμή του χρυσού», διευκρίνιζε. Το πάθος για το χρυσάφι, και γενικώς τα πάθη, μάλλον εξακολουθούν να ενδιαφέρουν τους ανθρώπους περισσότερο από τα νοούμενα, βαρυτικά κύματα ή όποια άλλα.
