Η θεωρία που έχω αναπτύξει συνδέει τις τεχνολογικές επαναστάσεις με τις οικονομικές φούσκες. Μελέτησα τον τρόπο εξομοίωσης πέντε διαδοχικών τεχνολογικών επαναστάσεων στην οικονομία και την κοινωνία από τα τέλη του 18ου αιώνα και νομίζω πως έχω εντοπίσει ένα συγκεκριμένο πρότυπο διάχυσης. Οι πρώτες δεκαετίες είναι πολύ ταραχώδεις, κυριαρχούνται από τα οικονομικά ζητήματα και τελειώνουν με μια φούσκα, μια συντριβή. Είναι αυτό που ο Schumpeter ονομάζει «δημιουργική καταστροφή»: οι νέες τεχνολογίες πετυχαίνουν τον σκοπό τους, καταστρέφοντας παράλληλα θέσεις εργασίας –το κεφάλαιο κερδίζει τα πάντα. Είναι εποχές που οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.

Μετά την καταστροφή, η ύφεση συνεχίζεται. Στη δεκαετία του 1930 διήρκεσε 13 χρόνια και προκάλεσε έναν πόλεμο, ενώ αυτή τη στιγμή μετράμε ήδη εννιά χρόνια σε βαθιά ύφεση. Αυτό που ακολουθεί, ωστόσο, το ονομάζω «Χρυσή Εποχή». Τότε τα οφέλη των νέων τεχνολογιών εξαπλώνονται σε ολόκληρη την κοινωνία, με τη βοήθεια έξυπνων κυβερνητικών πολιτικών που φέρνουν την ανάπτυξη και την ευημερία. Ξέρω ότι σήμερα είναι δύσκολο να το πιστέψεις. Δεν ήταν όμως ευκολότερο το 1930.

Πώς κανείς αναγνωρίζει μια τεχνολογική επανάσταση; Τότε είναι που νέες τεχνολογίες χαμηλώνουν διαρκώς σε κόστος. Δημιουργούνται νέα έργα υποδομής που διευρύνουν την αγορά, καθώς επίσης και εντελώς καινούργια προϊόντα, διαδικασίες παραγωγής. Αλλάζει ο τρόπος ζωής των ανθρώπων, γίνονται σημαντικά άλματα στην παραγωγικότητα σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Κάθε επανάσταση φέρνει πολλά νέα συστήματα τεχνολογίας, το ένα μετά το άλλο. Οταν πια τα νέα συστήματα εξαντλούνται, όπως συνέβη το 1970, τότε μπαίνουν τα θεμέλια του επόμενου κύκλου.

Πραγματικά μπορεί να ξαφνιαστείς αν σου πω ότι η γενιά που μεγάλωσε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, και σε όλη τη δεκαετία του 1920, ενδιαφερόταν για τα αυτοκίνητα, το ραδιόφωνο, την αεροπορία και όλες τις υπόλοιπες νέες τεχνολογίες της εποχής της. Τότε, όπως σημειώνω, έγινε η τέταρτη κατά σειρά τεχνολογική επανάσταση. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τις βαριές τεχνικές εφευρέσεις της τρίτης επανάστασης, που «γέννησε» τα ποδήλατα και τα ατμόπλοια, τον τηλέγραφο και τα τηλέφωνα –και μαζί τόσα άλλα. Κάθε γενιά είναι πεπεισμένη ότι η επανάστασή της είναι μοναδική, η μεγαλύτερη που έχει υπάρξει ποτέ στην Ιστορία.

Με ρωτούν συχνά πώς ξεκίνησα να ερευνώ τη σχέση οικονομίας και τεχνολογίας. Η απάντηση κρύβεται στην ιστορία της Βενεζουέλας, της χώρας από την οποία κατάγομαι. Η ενεργειακή κρίση στην περιοχή με ώθησε να ψάξω να βρω αν η ακριβή τιμή του πετρελαίου επηρέαζε με κάποιον τρόπο την πορεία της τεχνολογίας. Και πράγματι, την επηρέαζε, αλλάζοντας το κόστος των υλικών και όλων των άλλων πραγμάτων που την καθορίζουν. Τότε ανακάλυψα τον μικροεπεξεργαστή που χρησιμοποιώ και, από εκεί και πέρα, τις θεωρίες του Schumpeter και του Kondratiev.

Πιστεύω ακράδαντα ότι η πολιτική επηρεάζει και επηρεάζεται από την οικονομία. Ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός που συναντάμε σήμερα στην Ευρώπη είναι τυπικά φαινόμενα μετά το σπάσιμο της οικονομικής φούσκας, στο χρονικό μέσο κάθε τεχνολογικής επανάστασης. Ο Χίτλερ, μην ξεχνάς, εξελέγη. Οι δημαγωγοί, οι λαϊκιστές και οι εθνικιστές μπορούν να βρουν πολλούς οπαδούς μέσα στην πόλωση, στην ανεργία, όταν οι άνθρωποι χάνουν οποιαδήποτε ελπίδα. Αλλά ο πραγματικός λόγος που αυτή η ύφεση κράτησε τόσο πολύ, καταστρέφοντας τα παραδοσιακά κόμματα, είναι επειδή οι ηγέτες τους δεν καταλαβαίνουν πως οι αλλαγές που πρέπει να συμβούν πρέπει να είναι τολμηρές και ευφάνταστες –όσο ήταν κάποτε η ιδέα για το κράτος πρόνοιας και η κεϊνσιανή πολιτική μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνοι διαπράττουν «γενοκτονία» μέσω της λιτότητας. Ποιος δεν γνωρίζει όσα έχουν περάσει οι Ελληνες; Ομως οι «Χρυσές Εποχές» ξεκινούν στις ηγέτιδες χώρες –ειδικά σε εποχές παγκοσμιοποίησης, όπως η σημερινή.

Ζω εδώ και πολλά χρόνια στη Βρετανία. Το Brexit είναι μια πραγματική τραγωδία. Είναι όμως και συνέπεια της λιτότητας. Οι άνθρωποι είχαν ανάγκη να βρουν έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Κάποτε ήταν οι Εβραίοι, σήμερα είναι οι μετανάστες.

Η κατάσταση στη Βενεζουέλα συνοψίζεται εύκολα με ένα παράδειγμα: σήμερα μια οικογένεια πέντε ατόμων χρειάζεται 20 κατώτατους μισθούς για να επιβιώσει, με έναν πληθωρισμό που έχει φτάσει το 600% και χειροτερεύει καθημερινά. Μια δημαγωγική, αδαής και αδέξια οικονομική πολιτική οδήγησε σε σπατάλη ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων από τα έσοδα πετρελαίου μέσα σε δεκαπέντε χρόνια. Χωρίς επενδύσεις, χωρίς δημιουργία θέσεων εργασίας, καταστρέφοντας παράλληλα την εγχώρια οικονομία.

Τελευταία Νέα