Ομερτά

Μια μέρα στο Παλέρμο δραπέτευσα από το ισχυρά φρουρούμενο ξενοδοχείο μου. Είχαν προηγηθεί διάφορα εγκλήματα και απαγωγές της Μαφίας, η οποία έπνεε τότε τα λοίσθια και οι Ιταλοί φρουρούσαν τους δέκα υπουργούς Εξωτερικών τής τότε πολύ μικρότερης ΕΟΚ ως κόρη οφθαλμού. Γύρω από το ξενοδοχείο υπήρχαν τανκς και αντιαρματικά όπλα του στρατού, ακολουθούσε μια γραμμή από τεθωρακισμένα της αστυνομίας και πυροσβεστικά και μετά τα αναπόφευκτα νοσοκομειακά φορεία και εκατοντάδες πεζοί αστυνομικοί.

Ως γνήσιος απόγονος του Οδυσσέα κατέβηκα στο υπόγειο, πέρασα απ’ τις κουζίνες, κάνοντας ότι τις επιδεικνύω στη σύζυγό μου, και βρέθηκα έξω από τον χώρο επιτήρησης από μια πόρτα που έδινε απευθείας στην πόλη. Λόγο ύπαρξης είχε τη διαμετακομιδή των τροφίμων και άπλυτων ρούχων που εξασφάλιζαν την καθημερινή λειτουργία του ξενοδοχείου.

Πήραμε ένα ταξί και επισκεφθήκαμε πρώτα το κόσμημα της μεταβατικής περιόδου, την εκκλησία Μαρτοράνα, όπου αναμειγνύονται βυζαντινοί και δυτικοί μεσογειακοί ρυθμοί αρχιτεκτονικής και διακόσμησης. Υπάρχουν μάλιστα και μωσαϊκές επιγραφές που ξεκινάνε στα ελληνικά και τελειώνουν στα λατινικά.

Μετά ανεβήκαμε μια κοιλάδα, φτάσαμε σε ένα αρχαίο ελληνικό θέατρο και ζητήσαμε από τον οδηγό να μας μεταφέρει στην Piana degli Albanesi, χωριό που κατοικείται από απογόνους Αρβανιτών του Μοριά, που μεταφέρθηκαν εκεί από το 1000 έως το 1300 για να γλιτώσουν από τη μανία του οθωμανού κατακτητή και κέρδισαν τον σεβασμό όλων χάρη στην εργατικότητα και την πολεμική τους αρετή. Είχαν μια εκκλησία βυζαντινού ρυθμού με παπάδες ντυμένους όπως οι δικοί μας και γενειοφόρους, που ήταν όμως ουνίτες, δηλαδή καθολικοί ενταγμένοι στο παπικό σύστημα. Μια και είχαμε φτάσει τόσο κοντά, πρότεινα στη γυναίκα μου να επισκεφθούμε ένα χωριουδάκι που ο χάρτης έδειχνε λίγο παρακεί και που είναι πασίγνωστο σε όλους όσοι αγαπούν τον Μάρλον Μπράντο: το Κορλεόνε. Το χωριό όπου γεννήθηκε η Μαφία, αρχικά ως σύστημα αλληλεγγύης των καταπιεσμένων χωρικών απέναντι στους άπληστους φεουδάρχες. Εξαχρειώθηκε αργότερα σαν γενικευμένο στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία σύστημα εγκληματικής αλληλεγγύης, για να μεταφερθεί ατόφιο και στην Αμερική, κυρίως στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγο.

Οταν το μαφιόζικο σύστημα αναπτύχθηκε σαν μεταστατικός καρκίνος και άγγιξε το κέντρο διοικήσεως, δηλαδή τη Ρώμη και το οικονομικό κέντρο, δηλαδή το Μιλάνο, οι άρχουσες τάξεις της χώρας εξαγριώθηκαν και ύστερα από σκληρό αγώνα κατάφεραν να φτάσουν μέχρι την άγνωστη αλλά πανίσχυρη ηγεσία του συστήματος και να το πατάξουν. Η δύναμη της Μαφίας ήταν κυρίως η διαστρέβλωση της έννοιας της αλληλεγγύης σε ολοκληρωμένη συνενοχή. Οχι μόνο όρκοι και ηθικοί κανόνες σε εξανάγκαζαν στη σιωπή, στην «ομερτά», αλλά το ηθικό αυτό σύστημα παράλληλης κοινωνικής οργάνωσης είχε φοβερές μεθόδους επιβολής, ώστε κανείς να μην τολμά να αψηφήσει τους άγραφους νόμους του.

Στο διπολικό πολιτικό σύστημα, που λειτούργησε στη χώρα μας μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου, η «ομερτά» ήταν κανόνας απαράβατος. Οσο και φαύλος ή διεφθαρμένος ή διαπλεκόμενος με ισχυρά συμφέροντα να ήταν ο συνάδελφος, όσο μακριά από τους πειρασμούς αυτούς κι αν βρισκόσουν εσύ, δεν υπήρχε πιθανότητα να ξεπεράσεις τον φραγμό που όρθωναν φίλοι και συνεργάτες εν ονόματι της εσωτερικής αλληλεγγύης των στελεχών του κόμματος. Μπορούσες να προβάλεις κάθε είδους επιχείρημα. Ο νόμος της «ομερτά» ήταν καταλυτικός. Ετσι διαλύθηκαν οι δομές της κοινωνίας και φτάσαμε στο απίστευτο σημείο που είμαστε τώρα.

Εζησα την περιπέτεια του ΠΑΣΟΚ. Συμμετείχα στην ηγεσία του επί 27 χρόνια και 19 χρόνια ήμουν υπουργός σε κυβερνήσεις του. Πολλές φορές αναγκαζόμουν να ξεφύγω. Ποτέ δεν άκουσα την προτροπή «γιατί δεν τα λες, γιατί δεν τα καταγγέλλεις». Αντιθέτως όλοι και όλες πέφταν απάνω μου για να με υποχρεώσουν σε σιωπή, σε αλληλεγγύη, σε συνενοχή τελικά, σε «ομερτά».

Το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα μεγάλο κίνημα φορτωμένο με ελπίδες. Αλλαξε τη μορφή του τόπου. Εξίσου όμως αξιόλογες δυνάμεις έκρυβε και η ΝΔ με τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της. Η ελληνική κοινωνία ήταν ζωντανή και ο λαός μας πρωτοπόρος. Η «ομερτά» μάς εμπόδισε να δημιουργήσουμε ένα πολιτικό σύστημα αντίστοιχο με τις πραγματικές δυνάμεις. Τώρα έγιναν, μέσα σε λίγους μήνες, πρωτοφανείς δάσκαλοι της «ομερτά» οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, ικανοί να υιοθετήσουν συμπαγώς οποιαδήποτε βλακώδη προπαγάνδα.