Περί βαρόνου σκιάς ή ηγεσίας

Στον κόσμο κυριαρχούν αυτή την στιγμή όχι τα κόμματα ως συλλογικές εξουσίες αλλά κατεξοχήν οι καρα-ηγέτες, οι αρχηγοί. Στις ΗΠΑ ο Τραμπ, στην Ρωσία ο Πούτιν, στην Γερμανία η Μέρκελ, στην Τουρκία ο Ερντογάν, στην Βενεζουέλα ο λεωφορειατζής Μαδούρο, στην Κούβα οι Κάστρο –οικογενειακώς. Στην Βόρειο Κορέα o Κιμ –σόι πάει το βασίλειο της τρέλας. Στην Συρία ο μακρυλαίμης Ασαντ –τι σχέση έχει με τον Μοντιλιάνι; Στην μεταμοντέρνα Γαλλία οι πολίτες αντιμετώπισαν τα κόμματα σαν κάδους κομποστοποίησης και ψήφισαν ένα πρόσωπο: τον Μακρόν. Οπότε, είναι άγνωστο με ποια λογική ο κ. Σημίτης υποστηρίζει ότι «πέρασε η εποχή των αρχηγών», όταν μόνο οι αρχηγοί παίζουν πια μπάλα και οι αποκάτω υπάρχουν κυρίως για φωτοσκίαση.

Μπορεί να είναι ευκταίο το να μην υπάρχουν αρχηγικά κόμματα, αλλά δεν είναι καθόλου αληθινό, ούτε και βιώσιμο –εξάλλου είναι ένα ερώτημα κατά πόσον και ο κ. Σημίτης θα είχε την πορεία που είχε, αν δεν προϋπήρξε ο αρχηγός Αντρέας, αλλά κι εμείς για την εποχή Σημίτη τιμούμε τον ίδιο κυρίως και όχι το κόμμα. Κάθε στρατόπεδο είναι θέμα διοικητού, και καλώς ή κακώς η νίκη στην Σαλαμίνα οφείλεται κυρίως στο μυαλό του Θεμιστοκλή, και στο μυαλό του Μιλτιάδη ο Μαραθώνας –ο κ. Ψινάκης ήρθε στην περιοχή αργότερα.

Την δεξιά παράταξη στην Ελλάδα την έχει στοιχειώσει το όνομα του ηγέτη Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενώ η αριστερά ψάχνει πάντα έναν πατερούλη, είτε λέγεται Ζαχαριάδης, είτε Κολιγιάννης, είτε Τσίπρας. Γιατί όλοι ξέρουν πως ο ένας είναι που κάνει πάντα την ζημιά. Αυτός ενσαρκώνει τα πάντα και τα πάντα κερδίζει, ή τους πάντες καταστρέφει που είναι και το συνηθέστερο, μετά από μια φάση μυθοποίησης κι ευφορίας. Στο τέλος τον καθαιρούν, του φορτώνουν όλα τα δεινά, τον στιγματίζουν και μετά από εξήντα χρόνια τον επαναφέρουν ως μύθο και πρότυπο. Αυτή είναι η πορεία της ανθρώπινης αμβλύνοιας. Sic transit. Αναπόφευκτο.

Και συχνά επαναφέρουν όχι τον ίδιο, κάτι που ευτυχώς δεν μπορεί να συμβεί, αλλά μόνο το όνομά του. Μόνο το όνομα αρκεί βάσει της μεταφυσικής και του αταβισμού του αίματος, αν σκεφτούμε ακόμα τι συμβαίνει με τα ονόματα Καραμανλής, Παπανδρέου, Μητσοτάκης. Ενα όνομα από μόνο του φτάνει, μια λέξη –εφόσον και τελικά πάνω απ’ τις ηγεσίες στέκει πάντα πιο κυρίαρχη η γλώσσα. Η γλώσσα είναι ο υπέρτατος ηγέτης. Διότι μια λέξη, ένα όνομα δεν σημαίνει μόνο κάποιον άνθρωπο, αλλά ακόμα και στην πολιτική, με καθαρά λογοτεχνικό τρόπο, έχει πολλαπλές σημάνσεις, φόρτο, λάμψη, αίνιγμα και μυθολογία, πέραν της ευθείας αναφοράς σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Τι καριέρα θα έκανε ο Μάικλ, αν δεν ήταν γιος του Κερκ Ντάγκλας; Αμφίβολο.

Αν και πολλές φορές το όνομα είναι και κατάρα –απλώς η αναφορά γίνεται για να καταδειχθεί η σημασία της ηγεσίας, η ισχύς που έχει ο αρχηγός, εφόσον, ακόμα και μετά θάνατον αρκεί το όνομά του για να επηρεάσει την μοίρα ενός λαού, ή του κόσμου ολόκληρου. Εδώ οι κομμουνιστές που υποτίθεται ότι είναι κατά της μεταφυσικής, όχι μόνο ζούνε αναδρομικά με τα ονόματα Λένιν και Στάλιν, αλλά έχουν ταριχεύσει και τoν Βλαδίμηρο, όπως έκανε ο Νταλί με την γυναίκα του την Γκαλά, αλλ’ αυτός δικαιωματικά συγχωρείται λόγω έρωτος. Και επιπλέον διότι ήταν ο Νταλί, κι όχι νταλι-κέρης. (Να την, πάλι, η μεταφυσική).

Ξαναείδα την ταινία για το νεκρό σώμα της Εβίτας Περόν (Evita no duerme) και κατάλαβα γιατί δεν υπάρχει σωτηρία για το ανθρώπινο γένος –εν πάση περιπτώσει τον Αλιέντε θυμάται ο κόσμος κι όχι τον σοσιαλισμό στην Χιλή, και τον Φράνκο στην Ισπανία, ακόμα και τώρα που καταλάνοι δημαγωγοί μπέρδεψαν τους προοδευτικούς του κόσμου οι οποίοι δεν ξέρουν με ποιον εθνικισμό να ταχθούν: της Καταλωνίας ή της εν γένει Ισπανίας. Βαρύ το δίλημμα.

(Προσωπικά είμαι υπέρ των Ισπανών, διότι κάποτε τραβήξαμε τα πάνδεινα από τους Καταλάνους και τον Ρογήρο τον Ανθηρό –ψάξε το σπάνιο βιβλίο «Οι Καταλανοί εν τη Ανατολή» του Επαμ. Ι. Σταματιάδου, εκδόσεις Κ. Αντωνιάδου, 1869, σε επανατύπωση Καραβία).

Το ωραίο είναι πως όλοι, δημαγωγώντας, αναφέρονται «στον λαό» ως πηγή εξουσίας, ακόμα και οι δικτάτορες. Μέχρι κι ο κ. Γιώργος Παπανδρέου το έκανε προχτές, που οι πιθανότητές του να γίνει πρωθυπουργός, αν είχε άλλο όνομα, ήταν τόσες όσες το να κάνει ο κ. Λεβέντης αλλαγή φύλου. Αυτή η ψευδο-αναρχική αυταπάτη περί συλλογικής ηγεσίας συνεχίζει να γοητεύει. Δηλαδή, το ότι μπορούμε χωρίς ηγέτες, κάτι που δεν συνέβη ποτέ στην Ιστορία, πολύ περισσότερο τώρα που η τάση στην Ευρώπη και στον κόσμο δεν φαίνεται να είναι προς τα εκεί –το απολύτως αντίθετο μάλλον. Επομένως, πότε πέρασε η εποχή των αρχηγών και δεν το καταλάβαμε; Αν είναι καλοσυνάτη ευχή, εντάξει, αλλά η πραγματικότητα λέει το ακριβώς ανάποδο. Το ρηθέν «Καλύτερα ένας λέων αρχηγός στρατού ελάφων ή έλαφος αρχηγός στρατού λεόντων», είναι αείχλωρο, επανέρχεται διαρκώς. Οι στρατηγοί ορίζουν το παιχνίδι –οι λοιποί κερδίζουν ή χάνουν σε επίπεδο μόνο συνοικιακής τακτικής. Κύρια πηγή εξουσίας είναι ο ηγέτης. Ή, έτσι καταντάει το πράγμα, καλώς, ή κακώς. Και θα πεις: πώς γίνεται στην Κεντροαριστερά να ψάχνουν για αρχηγό, όταν υπάρχει ο Ευάγγελος Βενιζέλος; Αυτό είναι ένα από τα παράδοξα της Ιστορίας, που δεν συμβαίνει πρώτη φορά. Αν σε πάρει αποκάτω η παρακμή, όλα μπορούν να συμβούν –στην Θράκη λένε το σοφό: «Απ’ το γινάτι μας κάναμε δήμαρχο τον γύφτο». Δεν μπορείς να πεις ότι ισχύει κι εν προκειμένω, αλλά η φράση ενίοτε εκφράζει μιαν αλήθεια. Πάντως, όποιος εκλεγεί οφείλει να είναι ηγέτης απέναντι στους άλλους ηγέτες, κι όχι μια σκιά αρχηγού. Τα λοιπά ωραία ακούγονται, αλλά είναι μάλλον για τα αμφιθέατρα που, εξάλλου, βρίθουν από ηγετίσκους.

(Δεν πειράζει, στο τέλος θα νικήσουμε).