Δύο αριστουργηματικά μαρμάρινα αρχαία ελληνικά αγγεία περιμένουν αγοραστές σε μια από τις σημαντικότερες διεθνείς εκθέσεις τέχνης, στην Frieze Masters στο Λονδίνο. Το μάτι ενός καλού μαθητή εκ των κορυφαίων κυνηγών αρχαιοκαπήλων τα εντοπίζει. Ο κυνηγός βουτάει σε ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο γεμάτο λεηλατημένα αντικείμενα και διαπιστώνει ότι οι δύο λήκυθοι όχι μόνο δεν έχουν καθαρό παρελθόν, αλλά είναι αντικείμενα αρχαιοκαπηλίας με προέλευση την Αθήνα. Στην υπόθεση εμπλέκονται ιταλοί καραμπινιέρι, ένας από τους μεγαλύτερους διακινητές προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, γκρίζες εμπορικές και νομικές ζώνες και πολλά χρήματα. Δεν είναι το σενάριο μιας νέας ταινίας δράσης. Είναι μια ιστορία αληθινή που συνέβη μόλις πριν από λίγες ημέρες.

Η αρχή εντοπίζεται τον Ιανουάριο του 2015, όταν το τμήμα αρχαιοκαπηλίας της ιταλικής αστυνομίας στη Ρώμη παρουσίαζε γεμάτο υπερηφάνεια περί τις 5.000 παράνομα διακινημένες αρχαιότητες αξίας 50 εκατ. ευρώ που είχαν επαναπατριστεί στην Ιταλία από τα χέρια του σικελού εμπόρου με έδρα την Ελβετία Τζιαφράνκο Μπεκίνα. Ενός ηγετικού στελέχους διεθνούς κυκλώματος αρχαιοκαπηλίας με πλοκάμια σε ΗΠΑ, Αυστραλία, Ιαπωνία, Βρετανία, Ιταλία και Ελλάδα. Μέλη του είναι συντηρητές αρχαιοτήτων, τυμβωρύχοι, ιστορικοί τέχνης και πελάτες, αλλά και συχνά θύματά του συλλέκτες και μεγάλα μουσεία ανά τον κόσμο. Στη διαδρομή, η ιταλική αστυνομία επέστρεψε στην Ελβετία 1.200 από τα επαναπατρισθέντα αντικείμενα, καθώς δεν μπορούσε να τεκμηριώσει δικαίωμα ιδιοκτησίας. Οι αρχαιότητες αυτές θεωρούνται πλέον ιδιοκτησία του καντονιού της Βασιλείας, το οποίο προσπαθεί να εξασφαλίσει έσοδα ρευστοποιώντας περιουσιακά στοιχεία του πρώην κατοίκου της Τζιάκομο Μπεκίνα με άδεια από την ιταλική αστυνομία.

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΣΙΡΟΓΙΑΝΝΗ. Νομιμοφανώς λοιπόν οι δύο μαρμάρινες λήκυθοι του 4ου αι. π.Χ. βρέθηκαν να αναζητούν νέο ιδιοκτήτη στο περίπτερο του εμπόρου τέχνης με έδρα τη Βασιλεία Ζαν Νταβίντ Καν στη Frieze Masters, από τις 5 έως τις 8 Οκτωβρίου. Μια φουάρ που γίνεται παράλληλα με τη διάσημη Frieze και φιλοξενεί περίπου 130 γκαλερί που διαθέτουν με αρχαιότητες μέχρι έργα του 20ού αιώνα. Τιμή δεν αναγραφόταν. Οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές έπρεπε να ρωτήσουν για να πληροφορηθούν ότι είχε οριστεί στις 100.000 στερλίνες (112.246 ευρώ) για καθένα από τα αγγεία με την ανάγλυφη διακόσμηση. Και αγοραστής μπορεί να μη βρέθηκε τις τέσσερις μέρες που λειτούργησε η έκθεση, ωστόσο οι αρχαιότητες προσείλκυσαν το ενδιαφέρον ενός πρώην σπουδαστή στην Ενωση Ερευνητών για Eγκλήματα Eναντίον της Τέχνης (Arca), ο οποίος τις απαθανάτισε και έστειλε τις φωτογραφίες στον παλιό του διδάσκοντα, έλληνα αρχαιολόγο και ειδικό σε θέματα αρχαιοκαπηλίας, συνεργάτη του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ Χρήστο Τσιρογιάννη. Κι εκείνος με τη σειρά του αναζήτησε τις εικόνες των ληκύθων στο φωτογραφικό αρχείο του Μπεκίνα, στο οποίο ελάχιστοι ερευνητές εκτός των αστυνομικών έχουν πρόσβαση.

«Πρόκειται αναμφίβολα για την ίδια λήκυθο. Εχει το ίδιο σχήμα, λείπουν τα ίδια τμήματα, έχει τα ίδια σημάδια φθοράς στην επιφάνειά του, κοσμείται από την ίδια ανάγλυφη παράσταση», εξηγεί ο έλληνας ερευνητής. Η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» μάλιστα υποστηρίζει ότι διαθέτει αδιάσειστα στοιχεία ότι τουλάχιστον το ένα από τα δύο μαρμάρινα αγγεία εκλάπησαν από την Αθήνα και βγήκαν στο διεθνές κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας τη δεκαετία του 1970. Ωστόσο οι Ιταλοί επέστρεψαν στους Ελβετούς τις ληκύθους χωρίς να αποσαφηνιστεί αν η κίνησή τους ήταν εκ παραδρομής ή αν θεώρησαν πως δεν είχαν επαρκή στοιχεία για να αποδείξουν ότι πρόκειται για προϊόντα αρχαιοκαπηλίας.

Ο εισαγγελέας της Βασιλείας παραδέχτηκε ότι δεν μπορούσε ούτε με βεβαιότητα να αποδείξει την προέλευση των αρχαιοτήτων ούτε ότι ο Μπεκίνα τα κατείχε νόμιμα. Η δήλωση του ωστόσο κρίθηκε επαρκής από τους διοργανωτές της Frieze για να δεχτούν τα αντικείμενα προς πώληση στη φουάρ, ενώ και το Μητρώο Χαμένων Εργων Τέχνης τα χαρακτήρισε καθαρά. «Από τη στιγμή που δεν τα διεκδικούν οι Ιταλοί, τότε εντάσσονται σε αυτή τη γκρίζα ζώνη που νομικά φαίνονται εντάξει», λέει ο Τζέιμς Ράντκλιφ εκ μέρους του Μητρώου. Και επισημαίνει ότι αν προκύψουν νέα στοιχεία, τότε το Μητρώο θα δει υπό νέο πρίσμα την υπόθεση.

Ο δε έμπορος που κλήθηκε ως μεσίτης για λογαριασμό του καντονιού της Βασιλείας να διαθέσει μέσω του περιπτέρου του τα αγγεία υποστηρίζει ότι πριν ακόμη δεχθεί να συνεργαστεί είχε διαβεβαιώσεις ότι οι αρχαιότητες ήταν νόμιμες, αν και ήταν «διστακτικός και απρόθυμος» να διαχειριστεί το συγκεκριμένο υλικό.

Και η επόμενη μέρα; Η Ελλάδα έχει ενημερωθεί μέσω Ιντερπόλ για την υπόθεση. Το υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», ήδη διερευνά το θέμα μέσω της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών. «Ωστόσο είναι περισσότερο σύνθετο από όσο φαίνεται», σχολιάζουν πολύ καλά πληροφορημένες πηγές. «Οι συγκεκριμένες αρχαιότητες φέρεται να ανήκαν σε κάποιον άλλο συλλέκτη πριν φτάσουν στα χέρια του Μπεκίνα και πρέπει να διαλευκανθεί η διαδρομή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος πριν η Ελλάδα ξεκινήσει διαδικασίες διεκδίκησης των συγκεκριμένων αρχαιοτήτων».

Τελευταία Νέα