Το ΚΚΕ διοργάνωσε βραδιά με συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, για να τιμήσει την επέτειο των εκατό χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, με έργα Σοστακόβιτς, Προκόφιεφ και Χατσατουριάν. Οι συνθέτες έζησαν στη Σοβιετική Ενωση. Αλλά η συναυλία δεν ήταν για να τιμηθούν, αλλά για να χρησιμοποιηθούν.

Διότι το χαρακτηριστικό και των τριών συνθετών δεν είναι ότι, σε διάφορες περιόδους, έγραψαν ύμνους στο κόμμα (και στον Στάλιν). Αλλ’ ότι και οι τρεις τους βρέθηκαν σε δυσμένεια εξαιτίας της μουσικής τους ιδιοφυΐας και της εύλογης τάσης τους για πειραματισμό, που δεν ήταν σωστός για το καθεστώς επειδή προήγαγε τον ατομικισμό και εξέτρεπε τη μουσική από τον κοινό σκοπό, την προαγωγή «του λαού» βάσει των κανόνων που έθετε το κόμμα και ο ηγέτης του, σε ατομικές ιδιοτέλειες. Και αυτά απαγορεύονταν. Μόνο ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός επιτρεπόταν.

Ο Σοστακόβιτς, π.χ., επικρίθηκε το 1936 στο κύριο άρθρο της κομματικής εφημερίδας «Πράβντα», ότι η όπερα, που μόλις είχε παρουσιάσει, «Η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» είναι «απολίτικη και δυσνόητη, γιατί γαργαλάει το διεστραμμένο γούστο των αστών με τη νευρωτική μουσική της». Τρόμαξε. Εκτοτε, για καιρό, περίμενε κάθε νύχτα όλη νύχτα όρθιος πλάι στο ασανσέρ του διαμερίσματός του στο Λένινγκραντ, με μια βαλιτσούλα που είχε τα χρειώδη, να τον συλλάβουν. Επέζησε, αποκαταστάθηκε. Αλλά το 1949, απεσταλμένος στη Νέα Υόρκη, όπου διάβαζε λόγους που του είχαν γράψει, αναγκάστηκε δημοσίως να επικρίνει τον Ιγκόρ Στραβίνσκι, που τον θαύμαζε. Η ταλαιπωρία του συνεχίστηκε και μετά τον θάνατο του Στάλιν, επί Χρουστσόφ. Ο συγγραφέας Τζούλιαν Μπαρνς, που έγραψε την ιστορία του στο μυθιστόρημα «Ο αχός της εποχής» (Μεταίχμιο), τον βάζει να λέει πως το μεγαλύτερο λάθος του ήταν ότι «έζησε πάρα πολύ».

Ανάλογες περιπέτειες είχαν ο Προκόφιεφ και ο Χατσατουριάν, ιδίως μετά την καταγγελία του πολιτικού κομισαρίου της κουλτούρας Αντρέι Ζντάνοφ, ότι είναι «φορμαλιστές». Ο Προκόφιεφ, μάλιστα, αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη από το κόμμα. Το έκανε δημοσίως: «Υπήρξα ένοχος», έγραψε, «διέπραξα το αμάρτημα της τονικότητας».

Ο Προκόφιεφ, κι αυτός, ήταν άτυχος. Πέθανε την ίδια μέρα με τον Στάλιν, στις 5 Μαρτίου 1953. Ολοι θρηνούσαν τον Πατερούλη. Εκείνος πήγε άκλαυτος. Σήμερα, συνεχίζει να τον χρησιμοποιεί ένα κόμμα που θεωρεί ότι η τέχνη είναι εργαλείο για την πραγμάτωση του αυταρχικού οράματός του –από τα τελευταία σταλινικά κόμματα του δυτικού κόσμου.

Τελευταία Νέα