Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη Ρωσική Επανάσταση, αλλά και την «Οκτωβριανή Επανάσταση» που ακολούθησε. Απολογισμός και ανατροπές σε μία ξεχωριστή έκθεση στο Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου.

Ο Λένιν αυτοπροσώπως μας υποδέχεται στην είσοδο, υπερμεγέθης και χαμογελαστός κάτω από την τραγιάσκα του. Κατά την έξοδο ο ρωσοαμερικανός καλλιτέχνης Αλεξάντερ Κοσολάποφ μας εκπλήσσει με ένα τεράστιο, κόκκινο γλυπτό που αποκαλείται «Hero, Leader, Gold», φιλοτεχνημένο το 2007, στα 90 χρόνια της επανάστασης. Απεικονίζει ένα ετερόκλητο τρίο που απαρτίζουν ο Λένιν, ο Ιησούς Χριστός και ο Μίκυ Μάους. Πρόδηλη η προσπάθεια διακωμώδησης της ιδεολογίας, της θεότητας, των ειδώλων.

Μεταξύ εξιδανίκευσης και ανατροπής, ανάμεσα στην ανάμνηση και στη φαντασίωση, κινείται η έκθεση «1917. Επανάσταση, Ρωσία, Ευρώπη» στο Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου. Παρελαύνουν όλα τα ιστορικά γεγονότα, από την αστικών αποχρώσεων εξέγερση του Φεβρουαρίου μέχρι την πτώση του Τσάρου και την επικράτηση των μπολσεβίκων τον Οκτώβριο του 1917, γεγονότα τα οποία καταχρηστικά πλέον αποκαλούμε “Ρωσική Επανάσταση”. Δεν λείπουν οι αναφορές στην ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1922, αλλά και στον μεταπολεμικό Ψυχρό Πόλεμο. Το Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου έχει εξασφαλίσει συνολικά 500 εκθέματα, από τα λάβαρα της επανάστασης μέχρι την κάλπη για την πρώτη Κρατική Δούμα και το εκμαγείο του Λένιν, αλλά και το πολύχρωμο ψηφιδωτό «Ο Λένιν στην εξέδρα» που φιλοτέχνησε ο Γκέοργκ Μπάζελιτς, το τρομερό παιδί της γερμανικής τέχνης, αμφισβητώντας μάλλον κι αυτός παλαιότερες αγιογραφίες επαναστατών.

«Χειραφέτηση, αλλά και τρόμος»

Μία «υποδειγματική επεξεργασία της ιστορίας» βλέπει η υπουργός Πολιτισμού Μόνικα Γκρίτερς, ενώ η επιμελήτρια Κριστιάνε Γιάνεκε κάνει λόγο για «αμφιταλάντευση στην ιστορική εξέλιξη». Κοινώς: «Από τη μία πλευρά η ελπίδα για απελευθέρωση και χειραφέτηση, αλλά από την άλλη ο τρόμος, η βία και η καταπίεση. Πρόκειται για τις δύο όψεις του ιδίου νομίσματος», υποστηρίζει η Γιάνεκε. Η ελπίδα για κοινωνική απελευθέρωση αποδείχθηκε ωστόσο ανίκητη σε μία Ρωσία πτωχευμένη και υπό κατάρρευση μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Αλλά η εξέγερση του Φεβρουαρίου και η βίαιη επικράτηση των μπολσεβίκων τον Οκτώβριο του 1917 δεν ήταν παρά η αρχή μίας εμφύλιας σύρραξης, που τερματίστηκε μόλις το 1922.

Η ρήξη, η επανάσταση, το απρόβλεπτο, αποτυπώνονται και συμβολικά στους χώρους της έκθεσης. Οπές στους διαδρόμους, ρήγματα στους τοίχους, επεξηγηματικές πινακίδες χωρίς προφανές νόημα διαμορφώνουν μία σκοτεινή, αλλά υποβλητική ατμόσφαιρα. Σχεδόν υπερβολικός φαντάζει ο αριθμός των εκθεμάτων μέσα στο συλλογικό σκότος.

Αναζητώντας τον παράδεισο επί γης…

Οι τεκτονικές κινήσεις της ρωσικής επανάστασης και των γεγονότων που ακολούθησαν προκάλεσαν ένα πανευρωπαϊκό κύμα μετανάστευσης. Περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, αναζητώντας καταφύγιο από τον πόλεμο και τη βία στη Ρωσία. Την ίδια στιγμή όμως, το νέο που αναδεικνύεται και πολλά υπόσχεται έγινε η άγραφη επιφάνεια, στην οποία πολλοί Ευρωπαίοι εκτός Ρωσίας προέβαλαν τις δικές τους ιδέες, προσδοκίες, ελπίδες. Ένα παράδειγμα είναι η καρτ ποστάλ που είχε στείλει στους γονείς του ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός και μετέπειτα δήμαρχος του Βερολίνου Ερνστ Ρόιτερ, εκφράζοντας την ειλικρινή ελπίδα ότι οι ιδέες της επανάστασης θα επικρατήσουν και στη Γερμανία. Εκτίθεται και αυτή στο Ιστορικό Μουσείο. Η αποτίμηση συμπληρώνεται με βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις σημερινών πρωταγωνιστών της ιστορίας. Για τη Μαριάνε Μπίρτλερ, διευθύντρια της υπηρεσίας για τα αρχεία της διαβόητης ΣΤΑΖΙ, το συμπέρασμα είναι σαφές: «Η λαχτάρα για έναν παράδεισο επί γης ήταν το πιο ισχυρό κίνητρο…».

Τελευταία Νέα