Η «Μητέρα» όλων των διχασμών

Η γέννηση ενός έθνους

Είδε το φως της ημέρας το 1915, αλλά έναν αιώνα μετά η ταινία του Ντ. Γ. Γκρίφιθ συνεχίζει να διχάζει όχι μόνο την κοινότητα των Αφροαμερικανών. Η ταινία τοποθετεί μεν στο κέντρο της αφήγησής της τον Αμερικανικό Εμφύλιο που ξέσπασε στα μέσα του 19ου αιώνα, ωστόσο πραγματεύεται κι άλλα γεγονότα, όπως την εξέγερση των μαύρων σκλάβων στον αμερικανικό Νότο και την ίδρυση και δράση της περιβόητης οργάνωσης Κου Κλουξ Κλαν που προβάλλει τη «λευκή υπεροχή» έναντι των μαύρων πληθυσμών. Προς υπεράσπισή του ο Βασίλης Ραφαηλίδης έγραψε: «Ο Γκρίφιθ δεν καταλάβαινε ούτε από ρατσισμό, ούτε από αντι-ρατσισμό. Μόνο από σινεμά καταλάβαινε!». Και ο μεγάλος ιστορικός της κινηματογραφικής τέχνης Ζαν Μιτρί δήλωνε: «Μπορούμε να πούμε, χωρίς την παραμικρή υπερβολή, πως αν το σινεμά οφείλει στον Λουί Λιμιέρ την ύπαρξή του ως μέσο ανάλυσης κι αναπαραγωγής της κίνησης (και κατά συνέπεια, ως θέαμα κι ως βιομηχανία θεάματος), είναι στον Γκρίφιθ που χρωστά την ύπαρξή του ως τέχνη, ως μέσο έκφρασης και νοηματοδότησης».

2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος

Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, στη πιο θαρραλέα ταινία της καριέρας του, στήνει μια χαλαρή μυθοπλασία για την ανθρωπότητα, ξεκινώντας από τη γέννησή της μέχρι το επερχόμενο μέλλον και αυτό είναι το απίθανο. Η γυρισμένη το 1968 ταινία πάντα θα αναφέρεται σ’ αυτά που έρχονται, καθώς η δομή, η αφήγηση και η ολοκλήρωσή της μοιάζουν να τελούνται σ’ ένα σταθερά παράλληλο σύμπαν –όπου μετά την ανακάλυψη ενός μυστήριου, μαύρου μονόλιθου, που ίσως κρύβει πολλές απαντήσεις γύρω από την καταγωγή της ανθρωπότητας, ξεκινά ένα διαστημικό ταξίδι στον πλανήτη Δία. Μόνο που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής τεχνητής νοημοσύνης HAL, ο οποίος ρυθμίζει τις λειτουργίες του σκάφους, θα παρουσιάσει ξαφνικά παράξενες διαταραχές και θα στραφεί ενάντια στους ίδιους τους κοσμοναύτες. Με Κιρ Ντουλί, Γκάρι Λόκγουντ, Γουίλιαμ Σιλβέστερ, Λέοναρντ Ρόσιτερ –αλλά βασικός πρωταγωνιστής ο τεράστιος Κιούμπρικ! Α, και τα ειδικά εφέ, δικής του επινόησης, αγέραστα και απείρως προτιμότερα από οτιδήποτε, μα οτιδήποτε ψηφιακό.

Ακήρυχτος πόλεμος

Πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η βία στην αμερικανική κοινωνία; Ο Μάικλ Μουρ αναζητά τα αίτια δίχως να βρίσκει απαντήσεις. Στο μεταξύ όμως, έχει προλάβει να σκηνοθετήσει την ένα ντοκιμαντέρ που καταγράφει τα στραβά, το κάνει όμως παραποιώντας ενίοτε τα αληθινά γεγονότα ενώ μοιάζει να κοντοστέκεται ανάμεσα στη φιξιόν και την ταινία τεκμηρίωσης με έναν τρόπο που τελικά σερβίρει, κάτω από το τραπέζι, έναν πολύ ύπουλο διδακτισμό. Προσέξτε: μπορεί να συμφωνούμε με αυτά που λέει η ταινία. Εχουμε όμως υποχρέωση να σταθούμε και στο πώς τα λέει και πώς εντέλει η πρακτική ακυρώνει τον σκοπό. Παραγωγής 2002. Η τελική σκηνή με τον Τσάρλτον Ιστον αποτελεί κομμάτι ανθολογίας. Σημειώστε πως η ταινία κέρδισε το μεγάλο βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών.

Αγγελος

Ενας εικοσάχρονος ομοφυλόφιλος καταλήγει στο πεζοδρόμιο όταν ο καλός του τον βγάζει στο κλαρί. Ο Γιώργος Κατακουζηνός –που με τον «Αγγελο» υπέγραψε μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου –καταγράφει εικόνες ταμπού για την εποχή, αλλά η πραγματική του πρόθεση είναι να στήσει μια γνήσια τραγωδία με υλικά του τότε περιθωρίου –βασισμένος πάντα στην υπόθεση του Χρήστου Ρούσσου, ο οποίος δολοφόνησε τον εραστή του Ανέστη Παπαδόπουλο στις 7/4/1976. Σοφό σκεπτικό, που λειτουργεί στην εντέλεια. Προτού ακόμα ξεκινήσουν τα γυρίσματα είχε προκληθεί μία σειρά από αντιδράσεις. Αρχικά το σενάριο απορρίφθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και χρειάστηκε στη συνέχεια η συνεδρίαση της πενταμελούς επιτροπής του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, ώστε η ταινία εντέλει να χρηματοδοτηθεί. Η πρεμιέρα του «Αγγελου» έγινε στις 15 Οκτωβρίου του 1982 μέσα σε κλίμα έντονων αλυσιδωτών αντιδράσεων και διαμαρτυριών. Οι απόψεις των ειδικών και του Τύπου υπήρξαν άκρως διφορούμενες, με άλλους να εξυμνούν την ταινία και άλλους να την επικρίνουν έντονα. Παραγωγής 1982, με Μιχάλη Μανιάτη και Διονύση Ξανθό.

120 μέρες στα Σόδομα

Η πιο οργισμένη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου ξεκινά από το έργο του Ντε Σαντ, αλλά η δομή της θυμίζει τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη. H ιστορία διαδραματίζεται στη Δημοκρατία του Σαλό, ένα εικονικό κρατίδιο που είχαν ιδρύσει οι φασίστες του Μουσολίνι κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αναλαμβάνοντας τη διαπαιδαγώγηση 18 κοριτσιών και 18 αγοριών. Αφού τους παραλαμβάνουν με τη συγκατάθεση των οικογενειών τους, τους μεταμορφώνουν σε δούλους. Είναι το πλέον αμφισβητούμενο έργο του Παζολίνι. Με θυμάμαι να το βλέπω παγωμένος. Δεν μπορούσα να συλλάβω πόσο απογοητευμένος από την ανθρωπότητα μπορούσε να είναι κάποιος, την οργή και πίκρα που έσταζαν από κάθε κάδρο, κάθε λέξη αυτού του κατάμαυρου φιλμ – φαινόμενου. Ο Παζολίνι δεν πρόλαβε να ζήσει το χαμό που προκάλεσε παγκοσμίως το φιλμ παραγωγής 1975. Στις 2 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς θα βρεθεί δολοφονημένος, «επισήμως» από τον 17χρονο Pelosi. Θα περάσουν τριάντα χρόνια για να αλλάξει αυτή η ομολογία. Σήμερα ο Pelosi υποστηρίζει ότι ο Pasolini δολοφονήθηκε από τρεις φασίστες «με νότια προφορά». Νέα στοιχεία υπάρχουν, αλλά οι Αρχές κρίνουν πως δεν είναι αρκετά για να ανοίξει ξανά η υπόθεση.

Μη αναστρέψιμος

Ενας θάνατος κι ένας βιασμός –μονάχα που παρά την θορυβώδη κατασκευή της ταινίας του Γκασπάρ Νοέ, όλα κρίνονται στις λεπτομέρειες. Ενας διάλογος στο μετρό κι ένα υπονοούμενο μπορούν και κουβαλούν μέσα τους στόφα τραγικής προοικονομίας, και ο περιθωριακός κινηματογραφιστής ολοκληρώνει μια περίτεχνη κατάβαση στην κόλαση, σε αντίστροφη μέτρηση. Ή μήπως όλα αυτά είναι ένα απλό εφέ, μια υπερβολή που δεν έχει να υποστηρίξει ένα βαθύ, ουσιαστικό μήνυμα; Και τελικά τι θέλει ο κύριος Γκασπάρ Νοέ; Να κάνει ένα μισάνθρωπο σχόλιο πάνω στο αμετάκλητο της τραγωδίας τού να ζεις χωρίς συνείδηση ή απλά να μας προβοκάρει με την πιο σοκαριστική, διάρκειας δώδεκα λεπτών, σκηνή βιασμού που γυρίστηκε ποτέ; Με Βενσάν Κασέλ και Μόνικα Μπελούτσι, για γερά στομάχια και ανοιχτά μυαλά, παραγωγής 2002. Μνημειώδης η χρήση της «7ης Συμφωνίας» του Μπετόβεν στο φινάλε.

Η Πηγή της Ζωής

Κι άλλος Αρονόφσκι. Το 2006, παρέα με τον Μπραντ Πιτ και την Κέιτ Μπλάνσετ ο Αρονόφσκι αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία ενός φιλόδοξου φιλμ επιστημονικής φαντασίας ονόματι «Η πηγή της ζωής». Ο προϋπολογισμός παχυλός (70 εκατ. δολάρια), και τοstarpowerακόμη πιο δυνατό. Ξοδεύει χρόνο και χρήμα για τοproject,που όμως σύντομα θα καταρρεύσει με την αποχώρηση και των δυο ηθοποιών. ΗWarnerαποφασίζει να κόψει το προϋπολογισμό στο μισό. Και αυτός βρίσκει γρήγορα τον Χιου Τζάκμαν και αναθέτει στη Βάις τον ρόλο της Μπλάνσετ. Κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει το όραμά του στα πλαίσια του νέουbudget, αλλά η κριτική στέκεται αμήχανη απέναντι στο φιλμ. Το ίδιο και το κοινό. Υπάρχει βέβαια ένας ισχυρός πυρήνας θαυμαστών του που το λατρεύουν, αλλά το«TheFountain»θα αποφέρει μόλις 15 εκατ. δολάρια στα ταμεία.Ενας επιστήμονας που προσπαθεί να γιατρέψει τον καρκίνο της αγαπημένης του ζει δυο παράλληλες ζωές, μία στο παρελθόν και μία στο μέλλον για να μπορέσει να δεχτεί την απώλεια αλλά και την αυτονομία του ίδιου του έρωτα. Τοmagnusopumτου Ντάρεν Αρονόφσκι, η πιο φιλόδοξη αλλά και πιο ανθρώπινη στιγμή της καριέρας του.

Το σύμπλεγμα Baader Meinhof

Η άνοδος και η πτώση της διαβόητης Φράξιας Κόκκινος Στρατός (RAF), που έδρασε στη Γερμανία στα τέλη του 1960, ξεκινώντας μια ένοπλη επανάσταση εναντίον ενός νέου είδους φασισμού που αναδύεται: του αμερικανικού ιμπεριαλισμού που υποστηρίζεται από τις γερμανικές κυβερνήσεις. Μόνο που η επαναστατική ομάδα γίνεται όλο και πιο απάνθρωπη, ενώ στο βάθος υπάρχει ένας άνθρωπος που την κατανοεί: ο επικεφαλής των γερμανικών αστυνομικών δυνάμεων. «Αντικειμενικό» το βιβλίο, «αντικειμενική» και η ταινία. Σκληροί και δίκαιοι οι μεν, σκληροί και δίκαιοι οι δε. Το πολιτικό κλίμα της εποχής καταγράφεται αλλά δεν αφομοιώνεται. Ο Ούλι Εντελ πάντως κινηματογραφεί τα δρώμενα με μια «δημοσιογραφική» απόσταση, μοντάρει κοφτά, αποσπά εξαίσιες ερμηνείες και επιτρέπει στον εαυτό του μερικές αισθητικές πινελιές που προσδίδουν στο όλο εγχείρημα μια διαφορετική κινηματογραφική διάσταση από αυτή στην οποία μας έχουν συνηθίσει ταινίες αναλόγου περιεχομένου. Παραγωγής 2008, με Μαρτίνα Γκέντεκ, Μόριτς Μπλόιμπτραου και Μπρούνο Γκανς.