Η Ευρώπη βρισκόταν στα πόδια της. Υπουργοί, βιομήχανοι και στρατηγοί έκαναν τα πάντα για να βρεθούν στο πλευρό της, «μεθυσμένοι» από την εξωτική της εμφάνιση και το λίκνισμά της. Ηταν άλλωστε η γυναίκα που λίγο – πολύ καθιέρωσε το στριπτίζ ως είδος χορού. Οι εφημερίδες τής αφιέρωναν ολοένα και περισσότερο χώρο. Το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και η λατρεία της στους άντρες με στολή ήταν οι λόγοι που την οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα και εκτόξευσαν την εικόνα της στη σφαίρα του μύθου αναδεικνύοντάς τη στη διασημότερη Μαργαρίτα του 20ού αιώνα.

Εκατό χρόνια μετά την εκτέλεσή της –τον Οκτώβριο του 1917 -, σε ηλικία μόλις 41 ετών, η νεφελώδης ιστορία της κόρης του εύπορου εμπόρου καπέλων από την Ολλανδία που έμεινε στην Ιστορία ως διπλή πράκτορας φωτίζεται με νέο τρόπο χάρη σε μια έκθεση με προσωπικά της αντικείμενα, φωτογραφίες, λευκώματα, επιστολές, στρατιωτικά έγγραφα, η οποία φιλοξενείται στο Μουσείο του Φρίζλαντ στην πατρίδα της, το Λιβάρντεν, από την οποία θέλησε να φύγει σε ηλικία 18 ετών. Πενήντα πέντε αυθεντικά αντικείμενα καλούνται να συνθέσουν το δραματικό κοκτέιλ λάμψης και προδοσίας της ζωής της. Ανάμεσά τους και το τηλεγράφημα στο Βερολίνο από τον γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο στη Μαδρίτη, σύμφωνα με το οποίο ο αξιωματούχος υπαινισσόταν ότι εκείνη, που τον αποπλάνησε, δέχτηκε να δουλέψει για τη γερμανική πλευρά. Αυτό ήταν που οδήγησε στη σύλληψή της και αποτέλεσε έγγραφο – κλειδί για την εξέλιξη της σύντομης δίκης της, ένα από τα ώς τώρα απόρρητα ντοκουμέντα που έδωσε πλέον στη δημοσιότητα το γαλλικό υπουργείο Αμυνας λόγω της συμπλήρωσης ενός αιώνα από την εκτέλεσή της. Μαζί παρουσιάζονται η ομολογία της όπως και αποσπάσματα του ημερολογίου της, τα οποία ποτέ ώς τώρα δεν είχαν δει το φως της δημοσιότητας.

Η έκθεση μάλιστα δεν είναι ο μοναδικός τρόπος που οι Ολλανδοί επέλεξαν να τιμήσουν ή να ξαναδούν τη ζωή και τη δράση της διάσημης συμπατριώτισσάς τους. Ηδη από πέρυσι το Εθνικό Μπαλέτο της Ολλανδίας ανέβασε παράσταση με θέμα τη ζωή της Μάτα Χάρι με ιδιαίτερη επιτυχία, ενώ ένα θεατρικό έργο που εστιάζει στο μυστήριο γύρω από τη δράση της περιοδεύει σε όλη τη χώρα με την υπογραφή του ηθοποιού και τραγουδιστή Τετ Ρόζενταλ. Στόχος όλων αυτών των δράσεων είναι να διαχωριστεί ο μύθος της Μάτα Χάρι από την αληθινή ζωή τής Μαργκαρέθα Ζέλε. Κάτι όχι εύκολο όταν η Ζέλε προτιμούσε να συστήνεται ως κάποια άλλη, που κατάγεται από έναν διαφορετικό τόπο (ως Μάτα Χάρι από την εξωτική Ανατολή), με αποτέλεσμα οι συμπατριώτες της να έχουν μια αμήχανη σχέση με τη δημόσια εικόνα της. «Σχεδόν όλοι εδώ ήξεραν ότι ήταν διάσημη για τους εξωτικούς χορούς της κι αυτό δεν άρεσε στον κόσμο» λέει ο Κλάας Ζάντεμπεργκ, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου της πόλης όπου η Μάτα Χάρι γεννήθηκε το 1876 και από την οποία έφυγε σε ηλικία 18 ετών. «Ακόμη και σήμερα πολλοί ντόπιοι πιστεύουν ότι ήταν ένα είδος πόρνης που ακόμη προκαλεί υπερβολικό ενδιαφέρον».

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Τελικά υπήρξε ακαταμάχητη, ανήθικη, επικίνδυνη ή απλώς εξιλαστήριο θύμα; Πώς βρέθηκε στις Ανατολικές Ινδίες, τι συνέβη με τον γάμο της και τι ρόλο έπαιξε η μητρότητα στην απόφασή της να επιστρέψει στην Ευρώπη; Η αγγελία ενός καπετάνιου του ολλανδικού αποικιακού στρατού ήταν αρκετή για τη νεαρή Μαργαρέθα που έψαχνε αφορμή να εγκαταλείψει την πατρίδα της. Λίγο αργότερα τον παντρεύτηκε, αλλά η ζωή της δεν έμελλε να είναι όπως πιθανόν την είχε ονειρευτεί. Η νταντά δηλητηρίασε τον γιο της κι ο σύζυγός της ζήτησε διαζύγιο κι έφυγε παίρνοντας μαζί του την κόρη τους. Εκείνη επέστρεψε στο Παρίσι επιχειρώντας να κάνει μια εντελώς διαφορετική αρχή, δημιουργώντας μια νέα περσόνα. Κι όλα θα πήγαιναν καλά αν μετά την έναρξη του πολέμου οι άντρες που την πλησίαζαν αναζητούσαν μόνο την ερωτική της συντροφιά. Πλέον όμως ήθελαν από εκείνη και πληροφορίες. Οταν συνελήφθη από τους Γάλλους –οι οποίοι φαίνεται να την είχαν προσεγγίσει με στόχο να αποσπά πολύτιμα στρατιωτικά μυστικά μέσω των ερωτικών της συντρόφων –στις αρχές του 1917, παραδέχτηκε ότι έπαιρνε χρήματα από τους Γερμανούς. Αρνήθηκε όμως ότι τους παρείχε χρήσιμες πληροφορίες. Ωστόσο η ομολογία της θεωρήθηκε αρκετή για να βρεθεί ενώπιον του εκτελεστικού αποσπάσματος. Τα δημοσιεύματα της εποχής θέλουν μάλιστα να αρνήθηκε να της δέσουν τα μάτια και ότι έστελνε φιλιά στους στρατιώτες που την πυροβόλησαν. Και στην Ιστορία έμεινε ως «η διπλή πράκτορας – υπεύθυνη για τον θάνατο χιλιάδων στρατιωτών».

Η πραγματική ταυτότητα της Μαργαρίτας Γερτρούδης Ζέλε ακόμη και σήμερα δεν είναι σαφής. Κι ίσως αυτή η θολή εικόνα της να είναι κι η αιτία που σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατό της το όνομά της χρησιμοποιήθηκε για διαφημίσεις τσιγάρων και εξωτικών λικέρ, που μεγάλες ντίβες του κινηματογράφου, όπως η Γκρέτα Γκάρμπο, η Μάρλεν Ντίτριχ και η Σίλβια Κριστέλ, θέλησαν να την υποδυθούν στη μεγάλη οθόνη, που σχεδόν κάθε δεκαετία τουλάχιστον μια νέα έκδοση σχετικά με τη ζωή της προσετίθετο στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Και που πρόσφατα σπουδαίοι σχεδιαστές μόδας, όπως ο Αλεξάντερ ΜακΚουίν και ο Ζαν Πολ Γκοτιέ, ενέταξαν στις προτάσεις τους πινελιές από το στυλ της.

Αλλωστε, ακόμη κι όσο ζούσε, πόσοι γνώριζαν ότι η εξωτική χορεύτρια με τον ολοστόλιστο από ημιπολύτιμους λίθους στηθόδεσμο και τη χρυσή τιάρα, που άλλοτε συστηνόταν ως πριγκίπισσα από την Ιάβα κι άλλοτε ως κόρη ινδού ιερέα, ήταν Ολλανδή; Κι αν όλοι σήμερα γνωρίζουν το όνομά της, ακόμη και αν δεν ξέρουν ποιος ήταν ο πραγματικός της ρόλος, ελάχιστοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι μετά την εκτέλεσή της ουδείς ζήτησε τη σορό της για ταφή κι έτσι παραδόθηκε στην Ιατρική Σχολή του Παρισιού για μαθήματα ανατομίας. Το κεφάλι της διατηρήθηκε μόνο στο Μουσείο Ανατομίας. Ενας έλεγχος ωστόσο στο ευρετήριο πριν από 20 χρόνια αποκάλυψε ότι το κεφάλι της Μάτα Χάρι είχε εξαφανιστεί. Ο ιδιόρρυθμος θαυμαστής της δεν αποκαλύφθηκε ακόμη…

Τελευταία Νέα