Ποιος έχει την ιδεολογική ηγεμονία σήμερα στη χώρα; Η κυβερνώσα Αριστερά ή η πλειοψηφία της λαϊκής Δεξιάς; Οι αναγνώσεις ποικίλλουν. Για παράδειγμα, δεν είναι πάντα ευθύγραμμη η σχέση εξουσίας και ιδεολογικής ηγεμονίας. Ούτε το γεγονός πως μια πολιτική δύναμη προκύπτει κυβερνητική συνεπάγεται πως έχει και την ιδεολογική ηγεμονία. Το αντίθετο συχνά, εξού και υποχρεώνεται να προσεταιρίζεται ατζέντες που δεν είναι δικές της. Η ιδεολογική ηγεμονία εξάλλου δεν αποτελεί μια συγκυριακή έκφραση που συμβαδίζει με μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το τελευταίο τις περισσότερες φορές εκφράζει μια κοινωνική συμμαχία. Σαν αυτή που επέτυχε ο Καραμανλής Β’ όταν και προσείλκυσε τον κόσμο της υπαίθρου και των πόλεων. Σαν αυτή που επέτυχε ακόμη παλιότερα (1981) ο Ανδρέας Παπανδρέου με αίτημα την προοδευτική αλλαγή. Περιγράφω δύο μόνον περιπτώσεις προωθημένης ατζέντας αφού άλλες περιπτώσεις (ακόμη και αυτή του Τσίπρα) αποτελούν επιλογές εκταμίευσης δυσαρέσκειας του λαού. Η ιδεολογική όμως ηγεμονία είναι άλλο πράγμα. Τις περισσότερες φορές καθορίζεται από τα μεσοστρώματα της κοινωνίας. Αποτελεί την κυρίαρχη τάση πρόσληψης του κόσμου, των διαιρέσεων, της Ευρώπης, του νεοελληνικού σχηματισμού.

Μεταπολεμικά, η ιδεολογική ηγεμονία ήταν αυτή της εθνικοφροσύνης και της ανάταξης του κράτους με όρους συμμαχίας με τον αμερικανικό παράγοντα. Ο τελευταίος με τη σειρά του καθόριζε και την pop κουλτούρα και τον πρώιμο καταναλωτισμό. Ακόμη και μαζικά λαϊκά περιοδικά εικονοποιούσαν την αμερικανική βοήθεια και τον «ερυθρό κίνδυνο». Ετσι γινόταν η μέση πρόσληψη της νέας συνθήκης που με τη σειρά της ενσωμάτωνε περίτεχνα τη μέση λαϊκή προσδοκία. Τα ρήγματα στην παραπάνω ηγεμονία (π.χ. οι αγώνες του λαού κατά της αμερικανοκρατίας ή μια εκδοχή λαϊκής τέχνης ήταν απλώς και μόνο ρήγματα).

Μεταπολιτευτικά, ηγεμόνευσε ένας ετεροχρονισμένος ριζοσπαστισμός που ξανάβρισκε το νήμα από τη χαμένη άνοιξη του ’60 (που ανεκόπη με το κυνικό ’65 και με τον εφιάλτη του ’67). Αιτήματα εκδημοκρατισμού, που έπρεπε να είχαν διευθετηθεί νωρίτερα, εκπληρώνονταν τώρα. Απόδειξη επίσης πως οι ιδεολογικές ηγεμονίες έχουν αργόσυρτη επικράτηση. Το κράτος του χωροφύλακα μεταβλήθηκε, χωρίς να χάνει βέβαια τη σύστασή του. Κάτω και από την πίεση του κόσμου με τα τραύματα του 1967-74.

Σήμερα; Σε συνθήκες συριζαϊκής διακυβέρνησης οι τάσεις μοιάζουν αντίρροπες από αυτό που η κυβερνώσα Αριστερά επιδιώκει. Ενα γενικευμένο ρεύμα συντηρητισμού είναι προ των πυλών. Ξεκινάει από τον σκεπτικισμό για τη μετακίνηση προσφύγων, φτάνει στον άκοπο ρατσισμό και στον μεταπολεμικό αντικομμουνισμό (τι ειρωνεία: χωρίς καν να υφίσταται ως σκιάχτρο σήμερα ούτε ένα σοσιαλιστικό κράτος!). Καθόλου τυχαίες οι μετατοπίσεις των εκλογικών συμπεριφορών που θα εκπλήξουν πολλούς.

Τελευταία Νέα