Ριμονίμ σημαίνει ρόδια. Τικ είναι η θήκη. Και μορέ ο καθοδηγητής. Κοινό αυτών των τριών άγνωστων στους περισσότερους εξ ημών όρων είναι ότι έχουν εβραϊκή προέλευση, όπως κι ότι αφορούν αντικείμενα που σχετίζονται με την ιουδαϊκή θρησκεία. Ασημένια, ολοστόλιστα και έργα ταλαντούχων δημιουργών κρύβουν μέσα τους μια αντίφαση: αν και κρατούν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εβραϊκή θρησκεία, τα περισσότερα είναι δημιουργίες χριστιανών τεχνιτών, αφού στους Εβραίους απαγορευόταν να γίνονται μέλη στις συντεχνίες.
Ιστορίες παράδοξες, γεμάτες λεπτεπίλεπτη ομορφιά κι ασημένια λάμψη αποκαλύπτουν τα αντικείμενα της έκθεσης «Οταν η τέχνη γίνεται ιερή, εβραϊκά κειμήλια από τα Ιωάννινα», που συνδιοργανώνουν το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και η Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων στο Μουσείο Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα. Μια έκθεση με κειμήλια υψηλής τέχνης των ρωμανιωτών –των ελληνόφωνων Εβραίων από τα Ιωάννινα –που χρονολογούνται τον 17ο αι. έως τις αρχές του 20ού και μαρτυρούν μεταξύ άλλων ότι η αργυροτεχνία ήταν για τους Εβραίους στενά δεμένη με τις θρησκευτικές τους τελετές, είτε αυτές τελούνταν στις δύο συναγωγές της πόλης είτε στο σπίτι. Η έκθεση μάλιστα διαδέχεται εκείνη με τα λαμπρά δείγματα της ηπειρωτικής εκκλησιαστικής αργυροχοΐας, την οποία και επισκέφθηκαν περισσότερα από 18.000 άτομα. Σε πέντε σταθμούς-ενότητες τα πολύτιμα κειμήλια «διηγούνται» την ιστορία τους και τη θέση τους στις θρησκευτικές τελετές: το τικ, όπου φυλάσσεται ο κύλινδρος του Νόμου –το ιερότερο βιβλίο του ιουδαϊσμού –με την ασημένια και επιχρυσωμένη επένδυση, τον μορέ, τον δείκτη της Τορά, και τα ριμονίμ, τους δύο ξύλινους ορθοστάτες του κυλίνδρου του Νόμου με τις διακοσμητικές ασημένιες επιστέψεις, των οποίων το όνομα σημαίνει ρόδια. Ανάμεσα δε στις ασημένιες σανταγιότ –τα καθαγιασμένα αναθηματικά πλακίδια αφιερωμένα στη μνήμη των νεκρών ή υπέρ υγείας των ζωντανών -, στη χανουκία –την οκτάφωτη λυχνία –και το άλεφ –το επιτοίχιο φυλακτό και πιστοποιητικό περιτομής –ο επισκέπτης μαθαίνει για το εβραϊκό εορτολόγιο, τις τελετές για τον κύκλο της ζωής, αλλά και την ιστορία των ρωμανιωτών Εβραίων στα Ιωάννινα, σημαντικό κέντρο του ρωμανιώτικου εβραϊσμού, η παρουσία των οποίων αναφέρεται από τον 14ο αι. επί Ανδρονίκου Β’ Παλαιολόγου, αν και στον ελλαδικό χώρο φαίνεται πως εμφανίζονται ήδη από την ελληνιστική εποχή.
ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ. Οι δράσεις του δικτύου των εννέα μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς δεν περιορίζονται μόνο σε εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Μόλις πριν από λίγες ημέρες –στις 18 Οκτωβρίου –το Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί άνοιξε τα φτερά του προς την Κίνα μετά το σύμφωνο συνεργασίας που υπέγραψε η πρόεδρος του ΠΙΟΠ Σοφία Στάικου με τον διευθυντή του Εθνικού Μουσείου Μετάξης της Κίνας Φενγκ Ζάο. Πολιτιστικές ανταλλαγές, ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά και από κοινού διοργάνωση εκθέσεων προβλέπονται στο πλαίσιο της συμφωνίας που θα συμπεριλάβει μεταξύ άλλων τις τοπικές κοινωνίες, όπως το Σουφλί, αναπόσπαστο στοιχείο της κληρονομιάς του οποίου αποτελεί η καλλιέργεια του μεταξιού.
Η εν λόγω συμφωνία όμως δεν αφορά μόνο το μετάξι, το οποίο συνδέει άμεσα το Σουφλί με την Κίνα –δεδομένου ότι η συνεργασία συνδέεται άρρηκτα με την πρωτοβουλία της Κίνας «Μία ζώνη, ένας δρόμος», η οποία περιλαμβάνει δράσεις, πρωτοβουλίες και διακρατικές συνέργειες κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού -, αλλά τόσο το σύνολο του δικτύου μουσείων όσο και του ιδρύματος γενικότερα. Aξίζει να σημειωθεί ότι το 2018 έχει κηρυχθεί Ευρωπαϊκό Ετος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και στο πλαίσιό του στόχος είναι να ενεργοποιηθεί η συμφωνία άμεσα, με ποικίλες δράσεις.
