Τα διαζύγια, ακόμη και τα συναινετικά, συνήθως αφήνουν ουλές και στα δύο μέρη. Στην περίπτωση των κρατικών οντοτήτων τα πράγματα γίνονται ακόμη δυσκολότερα. Η ευρωπαϊκή ιστορία είναι γεμάτη αιματηρά παραδείγματα, με πιο πρόσφατο τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν αποτέλεσμα μιας βίαιης και αιματηρής διαδικασίας. Η έξαρση των ιστορικών διαφορών των εθνικών οντοτήτων στη Γιουγκοσλαβία, μετά τον θάνατο του Τίτο, δημιούργησε αλυσίδα αιματηρών συρράξεων. Ξεκίνησαν το 1991, διήρκεσαν χρόνια και κατέληξαν στη δημιουργία 6 κρατών.
Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας δημιούργησε μια μαύρη τρύπα στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Η Κροατία και η Σλοβενία κατόρθωσαν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά τα υπόλοιπα κράτη παραμένουν στον προθάλαμο. Ο εθνικισμός και η οικονομική ανέχεια παραμένουν δυνάμεις αποσταθεροποίησης στην περιοχή.
Το βελούδινο διαζύγιο της Τσεχοσλοβακίας αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα. Η διαίρεση του κράτους ήταν απόρροια της επιθυμίας παράδοξων συνοδοιπόρων. Ηταν επιθυμία ενός τμήματος του δεξιού κατεστημένου από την πλευρά των Τσέχων και μιας κλίκας λαϊκιστών και οπορτουνιστών σλοβάκων πολιτικών.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ κάποιου είδους λαϊκή δημοκρατική νομιμοποίηση, η απόσχιση έγινε ειρηνικά. Και παρά τον αποτροπιασμό του Βάτσλαβ Χάβελ, που ως πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας προσπάθησε να αποτρέψει το σχίσμα, τα δύο σημερινά κράτη πέτυχαν έναν βελούδινο χωρισμό και οι σχέσεις τους παραμένουν λειτουργικές.
Αυτές οι διαιρέσεις συνέβησαν στη δεκαετία του ’90 και ήταν αποτέλεσμα της αφύπνισης εθνικιστικών κινημάτων που είχαν καταπιεστεί είτε από τον κομμουνιστικό ζυγό είτε από έναν χαρισματικό δικτάτορα όπως ο Τίτο.
Η περίπτωση της Καταλωνίας είναι διαφορετική, αλλά εξίσου επικίνδυνη. Τυχόν απόσχιση της Καταλωνίας θα είναι επώδυνη και για την Ισπανία και για την Καταλωνία. Η Ισπανία θα χάσει τη δεύτερη σε μέγεθος πόλη της και το 20% του ΑΕΠ. Η Καταλωνία θα υποστεί τεράστιες οικονομικές συνέπειες, κυρίως λόγω της αποχώρησης επιχειρήσεων και τραπεζικών ομίλων.
Το χειρότερο είναι ότι η εξέλιξη της διαδικασίας ανάμεσα στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη δεν παραπέμπει σε βελούδινη και ειρηνική κατάληξη. Και ο απόλυτος διχασμός των Καταλανών για το ζήτημα της ανεξαρτησίας αυξάνει τους κινδύνους για παρατεταμένη αναταραχή και αστάθεια.
Το Μεταναστευτικό, ο ευρωσκεπτικισμός και οι λαϊκιστές υποδαυλίζουν τις πολιτικές ταυτότητας και τον εθνικισμό και δίνουν τροφή σε αποσχιστικά κινήματα. Το «μικρό και καθαρό» γίνεται και πάλι ελκυστικό. Η κίνηση των Καταλανών μπορεί να οδηγήσει στην αναζωπύρωση των αποσχιστικών κινημάτων σε όλη την Ευρώπη. Από τους Βάσκους και τους Κορσικανούς, μέχρι τη Σκωτία, τη Βόρεια Ιταλία και το Βέλγιο.
Προς τέρψη των μεγάλων δυνάμεων, όπως η Ρωσία, που προτιμούν διαιρεμένα, αδύναμα ευρωπαϊκά κράτη από μια ενωμένη και ισχυρή Ευρώπη.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός
Τελευταία Νέα