Εκατό χρόνια συμπληρώνονται από «τη μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση» (7 Νοεμβρίου 1917 με το νέο ημερολόγιο). Και ίσως να είναι νωρίς ακόμη για να την αξιολογήσει κάποιος όπως θα έλεγε ο Τσου Εν Λάι. Το ίδιο λέει και ο Τ. Τρίκκας στο πρόσφατο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του «Οκτωβριανή Επανάσταση 1917-2017, Από το Οραμα στην Πράξη» (Θεμέλιο). «Η νηφάλια αποτίμηση της Οκτωβριανής Επανάστασης και του κομμουνιστικού κινήματος», γράφει, «δεν έχει γίνει ακόμη. Ισως χρειάζεται μεγαλύτερη χρονική απόσταση». Αλλά όντως χρειάζεται; Πρώτα απ’ όλα είναι η επανάσταση που η ίδια η Ρωσία και ιδιαίτερα ο σημερινός της πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, προτιμά και θέλει να ξεχάσει. Ισως γιατί ως άλλος νέος Τσάρος του 21ου αιώνα, όπως τον αποκάλεσε ο Economist, δεν θέλγεται από οποιεσδήποτε επαναστατικές ανατροπές που θα έφερναν στο προσκήνιο λαϊκές μάζες. Τη σταθερότητα και διαιώνιση της εξουσίας του μέσω της κοινωνικής ακινησίας προσπαθεί να εμπεδώσει με κάθε τρόπο. Και, παρά το γεγονός ότι χαρακτήρισε τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης ως «τη μεγάλη τραγωδία του εικοστού αιώνα» και ενώ χρησιμοποιεί επίμονα την ιστορία ως τη νομιμοποιητική βάση για την αυταρχική εξουσία του και για την ανάδειξη της Ρωσίας στη «νέα μεγάλη δύναμη», αποφεύγει σταθερά να επικαλεσθεί την Οκτωβριανή Επανάσταση και τους πρωταγωνιστές της (Λένιν, κ.ά.). Θεωρεί άλλωστε ότι οι αρνητικές συνέπειές της υπήρξαν περισσότερες από τις οποιεσδήποτε θετικές.

Η Ρωσική υπήρξε η βίαιη μεγάλη επανάσταση του εικοστού αιώνα. Η άλλη όμως μεγάλη αλλά ειρηνική επανάσταση του αιώνα έλαβε χώρα ακριβώς σαράντα χρόνια μετά, το 1957. Και ήταν αυτή της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας που σταδιακά εξελίχθηκε στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Ετσι αναπόφευκτα προκαλούνται συγκρίσεις (όσο ανίερες κι αν φαίνονται για κάποιους). Ποια από τις δύο επαναστάσεις, η βίαιη του 1917 ή η ειρηνική του 1957, σφράγισε τελικά την ευρωπαϊκή ιστορία; Γιατί ένα ανατρεπτικό γεγονός χαρακτηρίζεται τελικά ως επανάσταση στο μέτρο που τέμνει την ιστορία, υπερβαίνει την ιστορία, κλείνει επώδυνα κεφάλαιά της και ανοίγει νέα αίροντας τραύματα, παθογένειες και αντιφάσεις. Δεν τελειώνει. Διαρκεί στο μέλλον με «ευεργετικές συνέπειες». Είτε το θέλει κανείς είτε όχι, η Ρωσική Επανάσταση «τελείωσε». Τελείωσε με δάκρυα, αίμα, ανθρώπινες απώλειες, ερείπια. Τα οποιαδήποτε θετικά της εξαντλήθηκαν μέσα στις ολέθριες συνέπειές της. Η ειρηνική επανάσταση του 1957 είναι σε εξέλιξη. Αλλά πάντως έκλεισε επώδυνα κεφάλαια της ευρωπαϊκής ιστορίας. Τα κεφάλαια των αιματηρών, εμφύλιων συγκρούσεων, εθνικισμών, αστάθειας. Εξοβέλισε τους «δαίμονες της ιστορίας» (ξενοφοβίες, ρατσισμούς, ολοκληρωτισμούς). Δεν κατάργησε (ούτε ήθελε άλλωστε να καταργήσει) το εθνικό κράτος, αλλά πάντως το πειθάρχησε σ’ ένα θεσμικό πλαίσιο που το καθιστά λίγο-πολύ ακίνδυνο.

Το αν τα έκλεισε όμως οριστικά τα κεφάλαια αυτά ή όχι παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Εδώ είναι όντως νωρίς για οποιαδήποτε κατηγορηματική απάντηση. Η Ευρώπη έχει μια εγγενή συνήθεια και δυναμική να επιστρέφει στην ιστορία της. Να ανακαλεί τους δαίμονές της. Το μαρτυρούν τα πρόσφατα γεγονότα: άνοδος ακροδεξιού λαϊκισμού, εθνικισμού, ρατσισμού, ξενοφοβίας, αυταρχισμού, κατακερματισμού / Καταλωνία.

Παρ’ όλα αυτά, η επανάσταση του 1957, της ενοποίησης, συνεχίζεται…

Τελευταία Νέα