Οταν ήρθε στο φως ύστερα από σχεδόν 3.500 χρόνια δεν τράβηξε τα βλέμματα πάνω του. Χάλκινα όπλα και αγγεία, ένα ξίφος με ελεφαντοστέινη λαβή διακοσμημένη με μια σπάνια τεχνική που θυμίζει κέντημα, χρυσά κι ασημένια κύπελλα και κατάλοιπα από μια χάλκινη πανοπλία και ένα οδοντόφρακτο κράνος από χαυλίους αγριόχοιρου ήταν εκείνα που κέρδισαν τα φλας των φωτογράφων.
Δυο ολόκληρα χρόνια, από τη στιγμή που εντοπίστηκε στον ασύλητο τάφο ενός άνδρα ηλικίας 30-35 ετών που χρονολογείται περί το 1450 π.Χ. κοντά στο ανάκτορο του Νέστορα, στην Πύλο, κι έγινε γνωστός ως ο τάφος του «Γρύπα – Πολεμιστή» (όπως τον βάφτισαν ατύπως λόγω του γρύπα –μιας μυθολογικής μορφής με σώμα λιονταριού, κεφάλι και φτερά αετού –που απεικονίζεται σε ένα ελεφαντοστέινο πλακίδιο το οποίο βρέθηκε στα πόδια του νεκρού) περίμενε υπομονετικά τη σειρά του ανάμεσα στα άλλα 1.400 κτερίσματα που συνόδευαν τον νεκρό στην τελευταία του κατοικία. Και τώρα μόνος του τούτος ο σφραγιδόλιθος από αχάτη όχι μόνο αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή, αλλά κατακτά και το διεθνές κοινό, καθώς οι «New York Times» του αφιερώνουν εκτενέστατο δημοσίευμα.
Ο λόγος; Κρύβει δύο μυστήρια. Το πρώτο σχετίζεται με τον τρόπο κατασκευής του και το ποια αιτία οδήγησε στη δημιουργία μιας τόσο λεπτομερούς παράστασης.
Και το δεύτερο είναι αν η μάχη ανάμεσα σε τρεις πολεμιστές που έχει αποτυπωθεί στην επιφάνειά του και θυμίζει έντονα εκείνες που περιγράφονται από τον Ομηρο στους στίχους της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας», παραπέμπει σε κάποιο γεγονός που είχε διατηρηθεί μέσω της προφορικής παράδοσης, η οποία συνετέλεσε στη διαμόρφωση των ομηρικών επών.
«Η απόδοση των λεπτομερειών είναι εντυπωσιακή δεδομένου του χώρου. Αισθητικά δε, είναι ένα αριστούργημα της μικροτεχνίας» σχολιάζει ο διευθυντής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών Τζον Μπένετ την παράσταση που έχει χαραχθεί με περισσή τέχνη, αλλά και απίστευτη λεπτομέρεια πάνω στην επιφάνεια του ημιπολύτιμου λίθου.
Το μυστήριο της χάραξης
Οι ανασκαφείς του τάφου που εντυπωσίασε ειδικούς και κοινό όταν αποκαλύφθηκε πριν από δύο χρόνια –η αμερικανίδα Σάρον Στόκερ και ο σύζυγός της καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι Τζακ Ντέιβις –εκτιμούν ότι το εν λόγω αντικείμενο, όπως και άλλα που βρέθηκαν στον ίδιο τάφο, προέρχονται από την Κρήτη, διότι έργα τόσο υψηλής ποιότητας δεν παράγονταν εκείνη την περίοδο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι λεπτομέρειες μάλιστα έχουν αποδοθεί με τόση ακρίβεια, ώστε να μπορούσε να θεωρηθεί πιθανόν ο χαράκτης να χρησιμοποίησε μεγεθυντικό φακό για να δημιουργήσει την παράσταση, όπως φακό ίσως να χρειάζονταν κι όσοι θα ήθελαν να θαυμάσουν το αποτέλεσμα. Δεδομένου όμως ότι τη συγκεκριμένη εποχή δεν υπήρχαν μεγεθυντικοί φακοί στην Κρήτη βάσει των μέχρι σήμερα ευρημάτων, οι δύο ερευνητές εκτιμούν ότι ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης διέθετε ιδιαιτέρως οξεία όραση.
Εικόνες από την «Ιλιάδα»(;)
Κι αν ακόμη δεν έχει λυθεί το μυστήριο του τρόπου κατασκευής του συγκεκριμένου σφραγιδόλιθου, ποιος μπορεί να εντοπίσει την ταυτότητα των τριών πρωταγωνιστών, που απεικονίζονται ο ένας ηττημένος ήδη στο έδαφος και οι άλλοι δύο τη στιγμή της συμπλοκής, με τον έναν να τραυματίζει πιθανόν θανάσιμα τον δεύτερο;
Η παράσταση ενδέχεται να αποτελεί αντίγραφο κάποιας μεγαλύτερης, πιθανόν από τοιχογραφία, ανάλογη με εκείνες που συναντάμε στα ανάκτορα της Κνωσού, σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα αιγαιακής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Φριτζ Μπλέικολμερ. Θα πρέπει δε να ήταν αναγνωρίσιμη και δημοφιλής τόσο στους Μινωίτες που χάραξαν τον σφραγιδόλιθο όσο και στην κοινότητα του νεκρού στον οποίο ανήκε το συγκεκριμένο αντικείμενο.
Ενδέχεται η παράσταση να έχει σχέση με όσα διαβάζουμε στις ραψωδίες των ομηρικών επών; «Δεν υποστηρίζουμε ότι πρόκειται για απεικόνιση όσων λέει ο Ομηρος», απαντά η δρ Στόκερ, αν και παραδέχεται πως «θα είχε πλάκα να πιστεύουμε ότι ο ήρωας είναι ο Αχιλλέας». Αντιστοίχως και ο δρ Μπλέικολμερ παραδέχεται ότι είναι δελεαστική η ιδέα να ταυτιστούν οι μορφές του σφραγιδόλιθου με τον Εκτορα ή τον Νέστορα, αλλά εκτιμά ότι πρέπει να αντισταθούμε σε έναν τέτοιο πειρασμό. «Πενήντα χρόνια πριν θα γίνονταν γοητευτικές αποδόσεις σε ομηρικούς ήρωες, αλλά οι ακαδημαϊκοί σήμερα είναι πολύ προσεκτικοί. Πρέπει να κάνουμε τα δικά μας λάθη, όχι να επαναλαμβάνουμε τα δικά τους», καταλήγει.
