Η τζαζ ορχήστρα του θεού Ηλιου

Αφροφουτουρισμός είπατε; Τι σημαίνει πάλι αυτό; Μα, το καλλιτεχνικό και εν μέρει πολιτικό εκείνο κίνημα, που από τη δεκαετία του ’90 επισήμως και από δεκαετίες νωρίτερα ατύπως, εκφράζει με τη βοήθεια της επιστημονικής φαντασίας, της μυθολογίας, της φιλοσοφίας, των κόμικς, των εικαστικών, του κινηματογράφου ή της μουσικής, τους υπαρξιακούς και κοινωνικούς προβληματισμούς της αφρικανικής διασποράς, σε σχέση με το μέλλον της και τις διεξόδους που της προσφέρει από την καταπίεση των λευκών η επιστήμη και η τεχνολογία.

Ιστορικοί εκπρόσωποί του μπορούν να θεωρηθούν η συγγραφέας Οκτάβια Μπάτλερ, οι φανκάδες Parliament και Funkadelic, ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά ίσως, ο υπερήρωας Black Panther της Marvel, ο Lee “Scratch” Perry και βεβαίως ο Sun Ra: ο άνθρωπος που ισχυριζόταν ότι ήρθε στη Γη από τον Κρόνο για να κηρύξει την ειρήνη, που περιέβαλλε την παρουσία του με μπόλικη αιγυπτιακή μυθολογία και αρκετά διαστημικά οράματα και που η μουσική του ήταν ελεύθερη πριν από τη free jazz, εκλεκτική όσο δεν θα μπορούσαν να είναι το σουίνγκ, η μπίμποπ και η fusion μαζί και πρωτοπόρα όσο τα πρώτα synthesizers. Συνοδοιπόρος του, από τη δεκαετία του ’50 μέχρι τον θάνατό του, ένα σχεδόν κοινοβιακό σχήμα, με έφεση στους διαστημικούς χιτώνες, την πολυρρυθμία και τον αυτοσχεδιασμό: η Sun Ra Arkestra.

Η αποψινή εμφάνισή της στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, είναι για πολλούς το πιο ελκυστικό και αναγνωρίσιμο κομμάτι του «Enter Afrofuturism», του φεστιβάλ που είτε στο κτίριο της Συγγρού, στο Ινστιτούτο Γκέτε και στο Six D.O.G.S., είτε στον χώρο τέχνης Επικούρου 26 και Κορύνης 4 και στο Boiler, χαρτογραφεί μέχρι τις 12 Νοεμβρίου το ρεύμα του αφροφουτουρισμού. Πρόδρομός του κι η ίδια, ανεξάντλητη σε έμπνευση και παραγωγικότητα, αλλά και σε εναλλαγές της σύνθεσης ή του ονόματός της, η Arkestra, χρησιμοποιώντας ίσως για πρώτη φορά στη τζαζ τα ηλεκτρονικά πλήκτρα, το ηλεκτρικό μπάσο, αλλά και όργανα μυστήρια όσο το πνευστό evi, εξερεύνησε όλα σχεδόν τα μήκη και τα πλάτη του ιδιώματος που υπηρετεί από το ξεκίνημά της στις αρχές της δεκαετίας του ’50.

Τονίζοντας την αφρικανική καταγωγή της τζαζ και εντάσσοντας το σουίνγκ, το post bop και τις εξωτικές πινελιές σε ένα δημιουργικά αεικίνητο μουσικό σύνολο που φιλοδοξούσε να εκτείνεται από τις ρίζες της μυθολογίας μέχρι τις εσχατιές του Διαστήματος, αγαπητή στους beatniks, η Arkestra και τα μέλη της έβαλαν πολλά παραπάνω από ένα λιθαράκι σε άλμπουμ όπως τα «Sound of Joy» και «Space is the Place». Εξέχοντες μουσικοί της, κήρυκες της πνευματικής και μυστικιστικής διάστασης της μουσικής του Sun Ra, οι σαξοφωνίστες Τζον Γκίλμορ και ο διάδοχός του, παρών απόψε στη Στέγη, ο Μάρσαλ Αλεν.

Το 1984 η Arkestra, χοροστατούντος του Sun Ra, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα. Στη σφαίρα επιρροής της υπήρχαν ήδη ή θα έμπαιναν αργότερα, μουσικοί όπως ο Τζορτζ Κλίντον, οι MC5, ο Μπράιαν Ινο, οι Πινκ Φλόιντ, οι Sonic Youth, οι Yo La Tengo και οι Medeski, Martin & Wood. Οταν το 1993 ο ιδρυτής της ξεκίνησε για το μεγάλο διαστημικό του ταξίδι, συμπτωματικά, ο αφροφουτουρισμός χρησιμοποιήθηκε ως δόκιμος όρος για πρώτη καθώς φαίνεται φορά.