Η καταψήφιση του σχεδίου Pleven για την ευρωπαϊκή αμυντική κοινότητα, από τη γαλλική Εθνοσυνέλευση το 1954, οδήγησε στην ατλαντικοποίηση της ευρωπαϊκής άμυνας.
Η νατοϊκή συμμαχία και η αμερικανική πυρηνική ομπρέλα έγιναν το πλαίσιο των αμυντικών εγγυήσεων για την Ευρώπη για πολλές δεκαετίες. Αυτό το πλαίσιο επέτρεψε στα ευρωπαϊκά κράτη να ανακάμψουν οικονομικά μετά τον πόλεμο. Και να προχωρήσουν στη διαδικασία της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης. Διαμορφώθηκε, έτσι, η διατλαντική κοινότητα, που στηρίχθηκε σε κοινές πολιτισμικές καταβολές, κοινούς στόχους και κοινά συμφέροντα. Με τις δυο πλευρές του Ατλαντικού να έχουν μια διακριτή ταυτότητα, που απέρρεε από την ιστορική τους εμπειρία, τη γεωγραφική τους θέση και τις δυνατότητές τους. Οπως έγραψε ο Ρόμπερτ Κάγκαν, οι Αμερικανοί ήταν από τον Αρη ενώ οι Ευρωπαίοι από την Αφροδίτη. Η αμερικανική υπερδύναμη είχε τη δυνατότητα να βασιστεί στη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας για την επίτευξη στόχων εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι, μέσα από τη διαδικασία της συμφιλίωσης και της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης, διαμόρφωσαν μια ταυτότητα ήπιας ισχύος. Που βασιζόταν περισσότερο στους διεθνείς θεσμούς και στην πολυμερή διπλωματία για την επίτευξη στόχων εξωτερικής πολιτικής.
Ο καταμερισμός αυτός λειτούργησε καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, παρά τα επιμέρους προβλήματα που υπήρξαν.
Οι προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας δεν τελεσφόρησαν. Κυρίως λόγω της αρνητικής στάσης της Βρετανίας, αλλά και άλλων κρατών, που φοβούνταν την επανεθνικοποίηση της άμυνας και επιθυμούσαν την παρουσία της Αμερικής ως εξωχώριου εξισορροπητή.
Οι κατακλυσμικές αλλαγές των τελευταίων ετών, όμως, οδηγούν την ΕΕ σε πολιτικές για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας.
Το Brexit αφαιρεί τον βρετανικό ανασχετικό παράγοντα για κάθε προσπάθεια ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας. Η αναθεωρητική και επιθετική πολιτική της Ρωσίας πολλαπλασιάζει τους φόβους και το μέγεθος της απειλής για την Ευρώπη. Και η απρόβλεπτη στάση της Αμερικής, με την κυβέρνηση Τραμπ, προσθέτει έναν επιπλέον λόγο για την ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού αμυντικού πυλώνα. Υπάρχει κι ένας επιπλέον λόγος.
Οι Ευρωπαίοι το 2015 δαπάνησαν 203 δισ. ευρώ για την άμυνα. Κατέχοντας τη δεύτερη θέση παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ. Ωστόσο, λόγω του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς στον τομέα της άμυνας και της αλληλοεπικάλυψης στρατιωτικών δυνατοτήτων, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά.
Η ΕΕ, μέσα από τη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία (PESCO), προχωράει τώρα στην ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας όσων κρατών το επιθυμούν. Ολα τα κράτη-μέλη, πλην Αγγλίας, Δανίας, Μάλτας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας, δήλωσαν την πρόθεση να προχωρήσουν. Ενώ μέχρι το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων του επόμενου μήνα αναμένεται να έχουν προσχωρήσει και η Ιρλανδία και η Πορτογαλία.
Η Ευρώπη της Αφροδίτης δειλά δειλά προχωράει προς τον πλανήτη Αρη.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός
