Η αύξηση της κατανάλωσης δεν φέρνει την ανάπτυξη

Ο υπουργός Οικονομικών και υποτίθεται καθηγητής σε αλλοδαπό πανεπιστήμιο στην ίδια επιστήμη μπορεί να αρρωστήσει όπως κάθε κοινός θνητός. Μπορεί να πάθει διάφορες ασθένειες, μακριά από μας, και από τις λιγότερο γνωστές να έχει ανάγκη ψυχιατρικής υποστήριξης. Εκανα ένα πείραμα. Μετάφρασα, σε όσο καλύτερα μπορούσα γαλλικά, την περίφημη φράση του κυρίου Τσακαλώτου για μια «φυματική σαρανταποδαρούσα που στα 25 από τα 40 πόδια της έχει προβλήματα μηνίσκου και μεταφέρει δυο μεγάλες σακούλες με ψώνια από τα Lidl» και το ‘στειλα σε έναν φίλο μου, καθηγητή της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, που επί Φράνκο εκτελούσε τα καθήκοντά του σε ένα μεγάλο νοσοκομείο της Γενεύης. Διάβασε τη φράση και μου απάντησε τα εξής: προφανώς το άτομο αυτό έχει ανάγκη από ψυχιατρική βοήθεια. Αν μου απαντούσες στα εξής τρία ερωτήματα θα μπορούσα χωρίς να τον δω να τον βοηθήσω εξ αποστάσεως, αν και αυτό είναι κάπως ανορθόδοξο:

1. Γιατί Lidl και όχι οποιοδήποτε άλλο σουπερμάρκετ;

2. Γιατί 25 από τα πόδια της σαρανταποδαρούσας έχουν μηνίσκο και όχι 15 ή 30;

3. Γιατί η σαρανταποδαρούσα πρέπει να είναι φυματική;

Δεν έχω τέτοια οικειότητα με τον κ. Τσακαλώτο ώστε να υποβάλω άμεσα προς αυτόν τα ερωτήματα του καταλανού ψυχιάτρου. Μια φορά που του έγραψα ένα προσωπικό γράμμα για μια παρανομία που διαπράττει το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους εις βάρος μου μού απάντησε ότι έχω δίκιο (αν καλά κατάλαβα) αλλά με υπηρεσιακό έγγραφο που υπογράφει κάποια διευθύντριά του. Αναγκάστηκα να προσφύγω στη Δικαιοσύνη και η παρανομία έκτοτε συνεχώς διαπράττεται.

Η ιστορία όμως αυτή με οδήγησε σε μια σειρά από ερωτήματα που καθημερινά διατυπώνουν, με όλα τα μέσα επικοινωνίας, εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας: «Είναι τρελοί; Είναι αγράμματοι; Ή απλώς θεωρούν ότι με τις ασυναρτησίες θα παραμείνουν λίγους μήνες ακόμα στην εξουσία;».

Θεώρησα αναγκαίο, ως εκ τούτου, να αποσαφηνίσω τέσσερις βασικές έννοιες, που καθημερινά κακοποιούνται από τον κ. Τσίπρα, τον κ. Τσακαλώτο, τους συναδέλφους του υπουργούς, τους συνεργάτες του και άλλα στελέχη του Τσιπρανέλ.

Ο πολίτης καταρχήν πρέπει να καλύψει τις στοιχειώδεις ανάγκες επιβίωσης. Οταν μειώνεται κάτω από ένα σημείο το εισόδημά του, εγκαταλείπει πρώτα τις πιο μεγάλες, τις πιο επαχθείς και όχι απόλυτα αναγκαίες δαπάνες του. Τελευταίες που εν πάση περιπτώσει με οποιεσδήποτε συνθήκες καλύπτονται είναι οι δαπάνες διατροφής. Η κυβέρνηση έχει επανειλημμένα εκφράσει την αλληλεγγύη στα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού (άνεργοι, περιστασιακά απασχολούμενοι, αλλοδαποί μετανάστες, συνταξιούχοι). Δεν έχει όμως ποτέ διακινδυνεύσει να μας δώσει έναν αριθμό, ένα επίπεδο εισοδήματος κάτω από το οποίο κανείς θεωρείται φτωχός. Ποιες είναι αυτές οι ευάλωτες τάξεις που κινούν την αλληλεγγύη του κ. Τσίπρα και του κ. Καμμένου; Παραμένει άγνωστο. Οι περικοπές όμως πάνε πολύ κάτω στην εισοδηματική κλίμακα. Κανείς δεν είναι στη σημερινή Ελλάδα της πρώτης φοράς Αριστερά αρκετά φτωχός για να αποφύγει μια πολιτική εξαθλίωσης. Οταν και αν ποτέ αυξηθεί το εισόδημα του μισού ελληνικού λαού θα μπορέσει να ικανοποιήσει στοιχειώδεις ανάγκες και ιδιαίτερα ανάγκες διατροφής, που έχουν περικοπεί κατά το 30% περίπου.

Θα είναι όμως αυτή η εξέλιξη κίνητρο για αύξηση της ντόπιας παραγωγής, για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και την αύξηση της ζήτησης εργασίας ώστε να μειωθεί η ανεργία; Μια στοιχειώδης μελέτη της πραγματικότητας (αρκεί μια βόλτα σε ένα σουπερμάρκετ ή σε μια λαϊκή αγορά) θα σας κάνει να διαπιστώσετε ότι, σε μεγάλο βαθμό, οι ανάγκες αυτές καλύπτονται από εισαγωγές, γιατί τα ξένα προϊόντα είναι συχνά φθηνότερα, καλύτερα τυποποιημένα και επομένως προσφέρονται στις επιλογές του ταλαιπωρημένου και εξαθλιωμένου καταναλωτή με τρόπο που να ικανοποιεί καλύτερα τις στοιχειώδεις ανάγκες του. Ισως και γι’ αυτό η δυστυχισμένη σαρανταποδαρούσα, την οποία από το ύψος του υπουργικού του θώκου σνομπάρει ο κ. Τσακαλώτος, κατέφυγε τελικά στο Lidl.

Οταν ο Keynes έφτιαξε το μοντέλο ανάπτυξής του, που θεωρήθηκε από την παγκόσμια κοινή γνώμη και τους εντιμότερους από των οικονομολόγων, η αξιολογότερη απάντηση στον Μαρξ και υιοθετήθηκε από πολλούς ηγέτες της σοσιαλδημοκρατίας ως θεωρητική βάση του τρίτου δρόμου, μιλούσε για μια αύξηση της κατανάλωσης σε μια χώρα (το Ηνωμένο Βασίλειο) που δεν είχε μεγάλο εξωτερικό χρέος ούτε συστηματικά παθητικό εμπορικό ισοζύγιο. Στη χώρα αυτή μια λελογισμένη αύξηση των κατώτερων εισοδημάτων θα οδηγούσε στην επαναφορά σε παραγωγικές δραστηριότητες σχολαζουσών παραγωγικών δυνατοτήτων και θα δημιουργούσε τον ευτυχή κύκλο κατανάλωσης, ανάπτυξης, απασχόλησης.

Στην Ελλάδα του σήμερα καταρχήν δεν υπάρχουν λεφτά. Ολοι χρωστάνε στο κράτος και το κράτος χρωστάει σε όλους. Ο εξωτερικός δανεισμός έχει ξεπεράσει κάθε δυνατότητα αντιμετώπισης. Οι σχολάζουσες δυνατότητες επιχειρηματικές με μισθωτή εργασία και η αυτοαπασχόληση είναι ελάχιστες. Οι σημερινοί άνεργοι επωφελούνται από τις κοινοτικές δυνατότητες για να μεταναστεύσουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, που τους παρέχει διπλάσια ή τριπλάσια αμοιβή εργασίας. Οι σαρανταποδαρούσες, λοιπόν, του κ. Τσακαλώτου θα πάνε πράγματι στο Lidl και θα γεμίσουν τις σακούλες τους με εισαγόμενα τυριά, αλλαντικά και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Ετσι η αύξηση της κατανάλωσης και μάλιστα των φτωχότερων τάξεων δεν έχει καμία αναπτυξιακή δυναμική. Παραμένει ο ανθρωπιστικός της χαρακτήρας, ο οποίος είναι αναμφισβήτητος. Κυβέρνηση όμως εκλέξαμε ή συλλογικότητα ανθρώπινης αλληλεγγύης;