Η Ελλάδα της ελπίδας και της αριστείας, η νέα γενιά των επιστημόνων που εκπαιδεύονται στα ελληνικά πανεπιστήμια, τα οποία η πολιτεία έχει αφήσει υποχρηματοδοτούμενα, διοικητικά «ανάπηρα» και έρμαια κάθε μορφής βίας, έλαμψε για μία ακόμη φορά χθες στη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Πανεπιστήμια-κολοσσοί, όπως το ΜΙΤ και το Χάρβαρντ των ΗΠΑ, κατόρθωσαν να φτάσουν μόνο μέχρι το χάλκινο βραβείο σε παγκόσμιο διαγωνισμό βιολογίας, όπου η ομάδα των ελλήνων φοιτητών από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Δημοκρίτειο Θράκης κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο. Το Κολούμπια και το Πανεπιστήμιο του Κιότο (με τεράστιους προϋπολογισμούς στα ερευνητικά τους εργαστήρια) έλαβαν αργυρά μετάλλια.

Πρόκειται για τον διαγωνισμό της συνθετικής βιολογίας iGEM, έναν παγκόσμιο διαγωνισμό με διοργανωτή το ΜΙΤ της Μασαχουσέτης που απευθύνεται σε φοιτητές πανεπιστημίων από όλο τον κόσμο, γνωστό στις ΗΠΑ ως το Παγκόσμιο Κύπελλο της Επιστήμης (World Cup of Science).

Εκεί, η ελληνική ομάδα απέσπασε χρυσόμετάλλιο καθώς και υποψηφιότητα για το Best Therapeutics Award.

«Να επενδύσουµε στην καινοτοµία»

«Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης δεν θα πρέπει να μας πιάσει ηττοπάθεια αλλά να βρούμε έμπνευση και κίνητρα επενδύοντας στην καινοτομία, στην παιδεία και στη δημιουργικότητα» λέει στα «ΝΕΑ» από τη Βοστώνη ο Αστέριος Αραμπατζής, προπτυχιακός φοιτητής της Ιατρικής του ΑΠΘ και μέλος της ομάδας των νικητών. «Αλλωστε η παγκόσμια οικονομία σήμερα βασίζεται στην υπεραξία της γνώσης και της τεχνογνωσίας. Η Ελλάδα έχει δυνατά μυαλά. Θα πρέπει να στηρίξουμε την αριστεία και την προσπάθεια όσων θέλουν να κάνουν κάτι ξεχωριστό, δίνοντας έμφαση στη στήριξη νέων επιστημόνων που διαφορετικά είναι καταδικασμένοι να φύγουν στο εξωτερικό» δηλώνει χαρακτηριστικά.

Η εντεκαμελής ομάδα των νέων από την Ελλάδα «τα έβαλε» με τον καρκίνο του παχέος εντέρου (τη δεύτερη πιο θανάσιμη μορφή καρκίνου στον κόσμο) και χρησιμοποίησε μια καινοτόμο μέθοδο για τη μεταφορά ενός μοριακού «ταξινομητή» στα καρκινικά κύτταρα, η οποία βασίζεται σε γενετικά αναπρογραμματισμένα βακτήρια.

Ο διαγωνισμός ξεκίνησε ως πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου MIT το 2004 και φέτος είναι η πρώτη φορά που η χώρα μας λαμβάνει μέρος με ομάδα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τα Τμήματα Ιατρικής (Αστέριος Αραμπατζής, Χαρίλαος Γιαννίτσης), Βιολογίας (Ευγένιος Μπαλλχύσα, Θωμάς Νικολόπουλος), Φυσικής (Κωνσταντίνος Ακριτίδης), Ηλεκτρολόγων Μηχανικών (Κωνσταντίνος Σαμαράς – Τσακίρης), Πληροφορικής (Αθανάσιος Θεοχάρης, Αγγελική Παπαδημητρίου), Χημικών Μηχανικών (Χαρίλαος Κωμοδρόμος, Ναυσικά Παπαϊωάννου) και από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και το Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής (Ελισσάβετ Σανδαλτζοπούλου).

Οι έλληνες φοιτητές ξεκίνησαν χωρίς καμία μορφή οικονομικής ενίσχυσης από το κράτος. Μάλιστα, όπως λένε οι ίδιοι, στηρίχθηκαν οικονομικά στις χορηγίες διάφορων εταιρειών που δραστηριοποιούνται ερευνητικά στο πεδίο των βιοεπιστημών, με σημαντικότερη συνεισφορά αυτή της εταιρείας RGCC (Research Genetics Cancer Center), ενώ οι πειραματικές εργασίες της ομάδας πραγματοποιήθηκαν στα εργαστήρια του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

«Από τη Βοστώνη µε… αγάπη»

«Δεν περιγράφονται η χαρά μου και η ικανοποίησή μου για τη διάκρισή μας» λέει η Ελισσάβετ Σανδαλτζοπούλου, φοιτήτρια του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του ΔΠΘ, που μίλησε στα «ΝΕΑ» από τη Βοστώνη.

«Δεν σας κρύβω ότι από την αρχή ο στόχος μας ήταν η κορυφή, όσο φιλόδοξο κι αν ακούγεται αυτό. Αυτό άλλωστε, δηλαδή το να θέτουμε πολύ φιλόδοξους στόχους που θυμίζουν επιστημονική φαντασία αλλά μέσα από τη σκληρή δουλειά να αποδεικνύονται υλοποιήσιμοι, είναι η ουσία του διαγωνισμού iGEM. Το ταξίδι μας άρχισε αμέσως μετά το καλοκαίρι του 2016, οπότε οργανώθηκε η ομάδα μας. Στις πρώτες κουβέντες που κάναμε γεννήθηκε ένας καταιγισμός από ιδέες. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πώς από την κουβέντα μεταξύ ανθρώπων που έχουν ένα κοινό όραμα και διαθέτουν συμπληρωματικές γνώσεις, αλλά και πολύ μεράκι και εργατικότητα, μπορεί να γεννηθούν σχέδια και ιδέες πολύ μεγαλύτερες από το άθροισμα των επιμέρους προτάσεων!».

Ο Αστέριος Αραμπατζής προσθέτει: «Το πρότζεκτ μας αφορά τον σχεδιασμό βακτηρίων που περιέχουν ένα γενετικό λογικό κύκλωμα, το οποίο εμείς σχεδιάσαμε, έτσι ώστε τα βακτήρια αυτά να στοχεύουν καρκινικά κύτταρα του παχέος εντέρου και όταν εισέρχονται σε αυτά να προκαλούν την αυτοκαταστροφή των ογκοκυττάρων. Τα βακτήρια δηλαδή που σχεδιάσαμε και αναπτύξαμε, στην τελική τους μορφή, φανταζόμαστε ότι θα είναι θεραπευτικά βακτήρια που θα τα λαμβάνουμε στοχεύοντας καρκινικά κύτταρα. Ηδη έχουμε δείξει ότι σε συνθήκες κυτταροκαλλιέργειας τα γενετικά λογικά κυκλώματα που σχεδιάσαμε υπολογιστικά εμφανίζουν τη συμπεριφορά που περιμέναμε και πειραματικά και, κατά τη γνώμη μου, αυτό το στοιχείο ήταν καθοριστικής σημασίας για την απονομή του χρυσού μεταλλίου στην ομάδα μας».

Τι ήταν αυτό που οδήγησε στη νίκη; Η Ελισσάβετ λέει ότι «στην επιτυχία μάς οδήγησε ο συνδυασμός πολλών παραγόντων. Η σύνθεση της ομάδας πάνω από όλα, δηλαδή η ποιότητα όλων των μελών της ομάδας, αλλά και το ότι αλληλοσυμπληρωνόμασταν. Επίσης, ο ενθουσιασμός να υλοποιήσουμε το “όνειρο”, το οποίο μετατρέψαμε σε σχέδιο και τελικά σε πειραματικά αποτελέσματα και υπολογιστικές μετρήσεις και προσομοιώσεις. Δεν φοβηθήκαμε τις δυσκολίες και βάλαμε υψηλούς στόχους».

«Η επικοινωνία με άλλους ερευνητές από όλο τον κόσμο και η ανταλλαγή εργαστηριακών πρωτοκόλλων, πληροφοριών, ιδεών, αντιδραστηρίων και βιβλιογραφίας ήταν καταλυτικές. Τους ευχαριστούμε όλους. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε και τους καθηγητές μας από τα τμήματά μας που με τον ζήλο τους και το παράδειγμά τους μέσα από τη διδασκαλία μάς έδωσαν την έμπνευση για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση. Σίγουρα όμως δεν θα είχαμε καταφέρει τίποτε αν δεν είχαμε δουλέψει σκληρά. Και εννοώ πολύ σκληρά» λέει χαρακτηριστικά.

Μια νίκη που για την Ελλάδα της κρίσης έχει διπλή αξία; Ο Αστέριος λέει ότι «ο αγώνας που δώσαμε δεν έγινε με ίσους όρους. Οι ομάδες άλλων φημισμένων πανεπιστημίων είχαν πολύ καλύτερη καθοδήγηση από οργανωμένες δομές, χρηματοδότηση, εμπειρία από προηγούμενες χρονιές συμμετοχής και οπωσδήποτε πολύ μεγάλο κύρος. Ωστόσο, καταφέραμε να φτάσουμε σε ένα σημαντικό αποτέλεσμα. Η διάκρισή μας νομίζω πως επιβεβαιώνει ότι ο συνδυασμός έμπνευσης, σκληρής εργασίας, άριστης συνεργασίας και διεπιστημονικότητας, χωρίς αυστηρές δομές ιεραρχίας και γραφειοκρατίας, μπορεί να οδηγήσει σε φοβερά αποτελέσματα».

Νέοι δρόμοι στη μάχη με τον καρκίνο

Στον διαγωνισμό που έγινε στη Βοστώνη πήραν μέρος περισσότερες από 300 ομάδες από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Είχε προηγηθεί η αποστολή, στις αρχές του καλοκαιριού, στις ομάδες των φοιτητών ενός «πακέτου» με τον απαραίτητο εξοπλισμό για τη συμμετοχή του στον διαγωνισμό: μια σειρά από τυποποιημένα, εναλλάξιμα τμήματα, τα BioBricks, που περιλαμβάνουν διάφορα γενετικά συστατικά. Στο εργαστήριό τους οι ομάδες των φοιτητών χρησιμοποίησαν αυτά τα δομικά στοιχεία καθώς και νέα τμήματα δικής τους σχεδίασης για να «χτίσουν» βιολογικά συστήματα και να τα χρησιμοποιήσουν σε ζωντανά κύτταρα. Τα αποτελέσματα κρίθηκαν από επιστημονική επιτροπή 120 κριτών.

Οπως λένε καθηγητές, αυτή η τεχνολογία μπορεί να οδηγήσει, στο μέλλον, στην ανάπτυξη μιας θεραπείας εξατομικευμένης για κάθε ασθενή, με μεγάλη αποτελεσματικότητα και χωρίς τις παρενέργειες των χημειοθεραπειών.