«Αόρατες» εικόνες ενός άγνωστου πλανήτη

Μια ομάδα γειτόνων στην εργατική περιοχή της Γρανάδας μεταμορφώνει μια χωματερή σε περιβόλι. Μια παρέα νεαρών Ιταλών κινεζικής καταγωγής ζουν μοιρασμένοι σε τρεις κόσμους: αυτόν όπου ανήκουν οι γονείς τους, την Ιταλία και τη σύγχρονη Κίνα την οποία πασχίζουν να κατανοήσουν. Στην πρωτεύουσα της Γκάνας ο Αλαν, σχεδιαστής μόδας, και η γυναίκα του Σίνθια φτιάχνουν χειροποίητα ενδύματα και προσπαθούν να συνδέσουν την πολιτισμική τους ματιά με το african print. Ιστορίες σαν κι αυτές ζωντανεύουν στο Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας από σήμερα έως τις 26 Νοεμβρίου. Στη διοργάνωση, που επιστρέφει για όγδοη χρονιά στον κινηματογράφο Αστορ, θα προβληθούν δεκάδες ταινίες από ολόκληρο τον κόσμο που αναδεικνύουν την ανθρώπινη πλευρά καθημερινών γεγονότων, εκείνη που συνήθως θα ενδιέφερε τους κοινωνιολόγους ή τους ανθρωπολόγους. Αυτός άλλωστε είναι και ο ορισμός του εθνογραφικού κινηματογράφου, μιας ιδιαίτερης κατηγορίας ντοκιμαντέρ. Οι παραγωγές που θα παρακολουθήσει φέτος το κοινό είναι χωρισμένες σε έξι τμήματα: πανόραμα, φοιτητικές ταινίες, ειδικές προβολές, αφιερώματα, εθνογραφίες της Ελλάδας και άυλη πολιτιστική κληρονομιά.

Ονειρα στο Ρίο

Η πρεμιέρα θα δοθεί σήμερα με την ταινία «Μάλλον ονειρευόμαστε» των Ντέιβιντ Μπερτ και Τζόρις Ντερτ. Πρωταγωνιστές τρεις βραζιλιάνοι που ζουν στο Ρίο ντε Ζανέιρο. Ο φακός καταγράφει για 3 χρόνια τις ζωές τους και η ταινία διερευνεί τι σηματοδότησαν σε προσωπικό επίπεδο για την καθημερινότητα των κατοίκων της πόλης το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Από το πανόραμα, ξεχωρίζει επίσης το «Αμα-Σαν» της Κλάουντια Βαρεχάο που γυρίστηκε σ’ ένα ψαροχώρι της Ιαπωνίας όπου τρεις ηλικιωμένες γυναίκες βουτούν στα βαθιά χωρίς συσκευές αναπνοής, με μόνα εργαλεία τα πνευμόνια τους, κρατώντας ζωντανή μια παράδοση 2.000 χρόνων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το «Σταθμός εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών» της Ισαμπέλ Ινγκόλντ με ιστορίες ενός κόσμου που αλλάζει μέσα από τις διηγήσεις περαστικών και εργαζομένων σ’ έναν σταθμό ανεφοδιασμού εθνικής οδού στη μέση της γαλλικής υπαίθρου. Πιο σκούρες πτυχές της ανθρώπινης φύσης φαίνονται στο «Η πιθανότητα των πνευμάτων» του Ματίς βαν ντε Πορτ. Ο ανθρωπολόγος κινηματογραφιστής έρχεται στην Βραζιλία αντιμέτωπος με τελετουργικές πρακτικές δαιμονισμού και με τα μεταφυσικά πιστεύω των πρωταγωνιστών, σε αντιδιαστολή με τις δικές του ορθολογιστικές βεβαιότητες.

Τα ελληνικά ντοκιµαντέρ

Ξεχωριστή ενότητα αποτελούν για πρώτη φορά στην ιστορία του φεστιβάλ οι «Εθνογραφίες της Ελλάδας». Πρόκειται για εθνογραφικές παραγωγές ντοκιμαντέρ που μελετούν κοινωνικές και πολιτιστικές πρακτικές στον ελλαδικό χώρο. Ανάμεσά τους και η ταινία των Λουκά Καμπούρη και Νικόλα Παπαδημητρίου «Αλιμα». Πρόκειται για μια συμπαραγωγή του φεστιβάλ με τον οργανισμό MedINA, Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Ανθρωπο. Το φιλμ αποτελεί μια προσπάθεια καταγραφής της καθημερινής ζωής των ψαράδων της Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού καθώς και την ευρύτερη σχέση τους με τον ιδιαίτερο χώρο της αλιείας που τους παρέχει τροφή. Αθηναϊκή πρεμιέρα κάνει το «Πού είσαι Σινγκάλ» του Αγγελου Ράλλη που σκιαγραφεί τα βάσανα μιας ξεριζωμένης κοινότητας Γεζίντι μέσα από τα μάτια μιας οικογένειας που μαθαίνει ότι η κόρη τους έχει απαχθεί από το Ισλαμικό Κράτος.

Στον κόσμο της μουσικής μεταφέρει το κοινό η ταινία «Κάθε μέρα» του Σπύρου Γερούση. Αναδεικνύει τις ιστορίες τεσσάρων ανθρώπων που ήρθαν πρώτη φορά σε επαφή με το χιπ-χοπ στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’90. Αντίθετα, πιο γλυκόπικρη γεύση αφήνει η ταινία «Σαν στο σπίτι» της Ηρώς Χαβιάρα και του Μιχάλη Καστανίδη που εκτυλίσσεται στην Ειδομένη και πραγματεύεται το προσφυγικό ζήτημα. Σχετικό περιεχόμενο και το «When you’re at sea, where can you hide» των Αν Κάθριν Κβέρνο και Τζακ Ράιν Τζόουνς που ακολουθεί την καθημερινότητα των δύο ψαράδων από τη Λέσβο που προτάθηκαν για το Νομπέλ Ειρήνης.

Ενα φιλµ του 1952

Περίοπτη θέση στο πρόγραμμα κατέχει η επετειακή προβολή της ταινίας του Τζον Μάρσαλ «Οι κυνηγοί» 60 χρόνια μετά την δημιουργία της. Πρόκειται για έναν πρώιμο ανθρωπολογικό θησαυρό, ένα φιλμ που γυρίστηκε το διάστημα 1952-1953 σε παραγωγή Σμιθσόνιαν – Χάρβαρντ και λειτουργεί ως οπτική εγκυκλοπαίδεια της ζωής της φυλής Κουνγκ στην Αφρική. Διαδραστική θα είναι η προβολή «Οι εξεγέρσεις του Μάριμπορ: ένα ζωντανό συμμετοχικό ντοκιμαντέρ» των Μάπλε Ράζσα και Μίλτον Γκιλέν. Η ταινία ασχολείται με τις διαδηλώσεις στο Μάριμπορ της Σλοβενίας εναντίον της πολιτικής διαφθοράς. Η έκβαση σε μια διαδήλωση είναι αβέβαιη αφού σε κάθε προβολή επιλέγουν οι θεατές αν θα πορευτούν τελικά με τους ειρηνικούς διαδηλωτές ή θα ακολουθήσουν το αγριεμένο πλήθος.

Στα πλαίσια του αφιερώματος «Ανθρωπος και περιβάλλον» θα προβληθούν έξι ταινίες για πρώτη φορά στην Ελλάδα που επιλέχθηκαν από τον Αλέξη Κατσαρό, μέλος του οργανισμού MedINA και την Καλλιόπη Στάρα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εστιάζοντας στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον ως κληροδότημα, αναπτύσσεται ένας εκτενής διάλογος ανάμεσα στην εθνογραφία και το περιβάλλον είτε βγάζοντας στη μεγάλη οθόνη τελετουργίες του εορτασμού της άνοιξης στη Νεστάνη («Νεστάνη, φέρνοντας τον Αϊγιώργη» των Σίλα Μιχάλακα και Γιάννη Ν. Δρίνη) είτε ένα μεταβιομηχανικό οδοιπορικό στο Ντιτρόιτ («Σκουριά» της Τζούλια Γιέζμπικ).

Το δεύτερο αφιέρωμα έχει τίτλο «Εργασία και επισφάλεια» με επιμελητές τους ανθρωπολόγους Δήμητρα Κόφτη και Μάο Μολόνα. Η ενότητα παρουσιάζει διαφορετικούς τρόπους κινηματογραφικής προσέγγισης της εργασίας και επιχειρεί να ασχοληθεί μεταξύ άλλων με ερωτήματα πώς μπορούν οι διαδικασίες κινηματογράφησης να ρίξουν φως στις διαφορετικές μορφές του υλικού και άυλου μόχθου.

Οι παρουσιάσεις ολοκληρώνονται το πρωινό του Σαββάτου 25 Νοεμβρίου οπότε οι επιμελητές του αφιερώματος καλούν σε συζήτηση τους Τζασμίνα Μετγουάλι, σκηνοθέτρια της ταινίας «Οut on the street» με ήρωες μια ομάδα εργατών στο Κάιρο και τον Απόστολο Καρακάση, σκηνοθέτη της ταινίας «Next stop: Utopia» για τις προσπάθειες των εργατών της ΒΙΟΜΕ να προχωρήσουν στην αυτοδιαχείριση του εργοστασίου.