Για οδηγό τους είχαν τις διηγήσεις του καπετάν Νικηφόρου, του αντάρτη του ΕΛΑΣ που συμμετείχε ως πρωταγωνιστής στη Μάχη του Γοργοπόταμου. Τις αφηγήσεις των παππούδων τους. Τις μαρτυρίες των επιζώντων που εντόπισαν στα χωριά της Ρούμελης: του 102χρονου μπαρμπα-Μήτσου, αδελφού του καπετάν Καλλία, του γιου του τσοπάνη που είχε οδηγήσει τους αντάρτες από τα βουνά στο γεφύρι, του χωριανού Παλαιορούτη που το 1942 οι μαχητές τού «επέταξαν» το μουλάρι. Μέσα από αυτόν τον μοναδικό θησαυρό πληροφοριών κατόρθωσαν να χαρτογραφήσουν για πρώτη φορά την πορεία που ακολούθησαν στις οροσειρές της Ρούμελης οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ λίγο πριν πετύχουν μία από τις πιο συμβολικές νίκες στην ιστορία της ελληνικής Αντίστασης, την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου.
Μια ομάδα εθελοντών έχει αφιερώσει πολύτιμο χρόνο και μεράκι για να καθιερωθεί αυτό το μονοπάτι των 62 χιλιομέτρων ως Μονοπάτι Εθνικής Αντίστασης. Η σχετική εισήγηση έχει ήδη εγκριθεί από τον Δήμο Δελφών και αναμένεται να αρχίσει εντός του 2018 η υλοποίησή της. Με δική τους πρωτοβουλία και με αφορμή τη συμπλήρωση 75 χρόνων από την επιχείρηση Harling, αύριο, δεκάδες άνθρωποι θα βαδίσουν στα χνάρια των ανταρτών του Γοργοπόταμου.
Ο Αγγελος Κοντοθάνος, ένας εκ των τριών εισηγητών για την ανάδειξη του μονοπατιού, ήταν ο πρώτος που περπάτησε τη διαδρομή. «Μαζί με έναν ακόμη ξεκινήσαμε από την κορυφή της Γκιώνας, κατεβήκαμε στη Στρώμη, όπου προσγειώθηκαν οι άγγλοι σαμποτέρ, περάσαμε από το Μαυρολιθάρι και την Καστριώτισσα και περνώντας την Οίτη φτάσαμε στον Γοργοπόταμο. Ημουν εξοπλισμένος με GPS που κατέγραψε το στίγμα μας. Χρειάστηκαν 25 ώρες πεζοπορίας» λέει στα «ΝΕΑ». Δύσβατη σε κάποια σημεία της, εκτεθειμένη στην αγριάδα του καιρού, αλλά και όμορφη, η πορεία έφερε στον νου τις διηγήσεις για τις μετακινήσεις των ανταρτών «δέντρο το δέντρο, πέτρα την πέτρα».
ΤΑ ΑΚΟΥΣΜΑΤΑ. «Εχοντας μεγαλώσει τα καλοκαίρια στο Μαυρολιθάρι, είχα ακούσματα για τα γεγονότα. Πήγαινα, για παράδειγμα, με τον παππού μου σε ένα χωράφι στον Προφήτη Ηλία και μου ‘λεγε “εδώ είχε κάτσει ο Αρης κι έτρωγε το μήλο που του έδωσα”» διηγείται. «Επειτα άρχισα να εξερευνώ την ιστορία. Υπάρχουν ακόμη στο χωριό τρεις ηλικιωμένοι οι οποίοι τα έζησαν. Μιλήσαμε με αυτούς. Πριν περπατήσουμε, περάσαμε όχι μόνο από τα δικά μας χωριά, αλλά και από τα πίσω, από τα Δύο Βουνά, τον Γοργοπόταμο, την Υπάτη, και ανακαλύψαμε κάποιους γέροντες, βρήκαμε έναν που δούλευε δασοφύλακας στην Οίτη για σαράντα χρόνια και ξέρει το βουνό απέξω κι ανακατωτά. Ανατρέξαμε επίσης σε σπηλαιολογικούς χάρτες του ’50» συνεχίζει.
Την προσπάθεια για την ανάδειξη του μονοπατιού έχουν επίσης αναλάβει ο Παναγιώτης Φούντας και ο δημοσιογράφος και φιλόλογος Γιώργος Καραχάλιος, ο οποίος συνέταξε την εμπεριστατωμένη μελέτη που κατατέθηκε στον Δήμο Δελφών και στην Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία της Φύσης και του Πολιτισμού. Ο ίδιος πρωτοστάτησε και στον χαρακτηρισμό ως διατηρητέου του πλατάνου που βρίσκεται στο χωριό Μαυρολιθάρι, κάτω από τον οποίο ορκίστηκαν για πρώτη και τελευταία φορά ενωμένοι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ υπό τον Αρη Βελουχιώτη και τον Ναπολέοντα Ζέρβα, πριν από τον Γοργοπόταμο.
«Φάνηκε η λάμψη όταν ανατίναξαν τη γέφυρα»
«Οταν αποφασίστηκε η ανατίναξη της γέφυρας σε μια καλύβα όπου έσταζαν νερά, τους μίλησε ο Αρης. Ο Νικηφόρος, αφού άκουσε προσεκτικά όλα τα ονόματα που θα συμμετείχαν, άκουσε τον Αρη να λέει ότι εκείνος θα έμενε στην εφεδρεία. “Καπετάνιε, εγώ στην εφεδρεία; Περίμενα μια μάχιμη θέση”, είπε ο αδελφός μου που ήθελε να πολεμήσει. Κι ο Βελουχιώτης του απάντησε: «Νικηφόρε, είσαι και στρατιωτικός. Δεν ξέρεις ότι με τις εφεδρείες κερδίζονται οι μάχες;”. Και πράγματι έτσι έγινε. Γιατί στο νότιο βάθρο πήγε ο Διαμαντής με 30 αντάρτες και στο βόρειο οι άνδρες του Ζέρβα που το έσκασαν μόλις άρχισε η μάχη. Τότε ο Βελουχιώτης έστειλε τον Νικηφόρο με τους αντάρτες του και φέρανε εις πέρας την αποστολή. Αργότερα ρώτησαν τους άνδρες του Ζέρβα γιατί έφυγαν. Κι όταν εκείνοι είπαν “μας επιτέθηκαν, έριχναν βλήματα, πέτρες…”, ο Αρης τούς απάντησε: “Και τι θέλατε να σας ρίχνουνε, κουφέτα;..”» διηγείται στα «ΝΕΑ» η Λούλα Τύμπα Δημητρίου, αδελφή του καπετάν Νικηφόρου, κατά κόσμον Δημήτρη Δημητρίου. Στο πατρικό τους σπίτι στην Αγόριανη μπαινόβγαιναν οι θρυλικοί καπεταναίοι και οι ηρωικοί αντάρτες που έκαναν αντίσταση στα βουνά της Ρούμελης.
ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΙ. «Τη νύχτα που ανατινάξανε τη γέφυρα, από κάποια σημεία του χωριού φάνηκε η λάμψη. Ακούστηκε κρότος. Την άλλη μέρα μάθαμε ότι έριξαν το γεφύρι. Ημουν οκτώμισι ετών. Τον Νικηφόρο είχαμε καιρό να τον δούμε. Θυμάμαι, όμως, το χωριό –εκτός από τους προδότες –να πανηγυρίζει. Είχα δυο αδέλφια αντάρτες ενώ τον πατέρα μας τον είχαν συλλάβει και τον βασάνιζαν στις φυλακές της Λιβαδειάς. Μετά τον Γοργοπόταμο μάς έκαψαν και το σπίτι» λέει. Επειτα από χρόνια, το 1964, στον αιματοβαμμένο εορτασμό για την επέτειο του Γοργοπόταμου, η οικογένεια έχασε μία κόρη, την Ασημούλα, από νάρκη που είχε τοποθετήσει το παρακράτος.
ΕΣΕΡΝΕ ΤΟΝ ΧΟΡΟ. «Τον Αρη τον είδα πολλές φορές. Δεν θα ξεχάσω, όμως, την πρώτη που ήρθε στο χωριό. Χόρευαν στην πλατεία κι εκείνος έσερνε τον χορό. Είχε έρθει στην Αγόριανη να συναντήσει τον αδελφό μου. Είχε ακούσει ότι ένας αξιωματικός του στρατού, ο Δημητρίου, συγκρότησε αντιστασιακή ομάδα που την ονόμαζε 8η για να φαίνεται ότι είναι πολλές. Και ήρθε να τον βρει. Τη μέρα εκείνη, όταν είπανε στον Αρη ότι μια έγκυος στο χωριό κινδύνευε γιατί δεν μπορούσε να γεννήσει, έστειλε άνθρωπο δικό του στη Σουβάλα –πολύ μακριά –καβάλα σε μουλάρι να φέρει γιατρό. Η γυναίκα γέννησε, ήταν δίδυμα αλλά το ένα νεκρό. Αυτό που έζησε το βάφτισαν Αρη με νονό τον Βελουχιώτη. Ακόμη ζει στην Αγόριανη. Ηταν πάντα γλυκός ο Αρης. Ηταν πανέξυπνος. Και το σχέδιο για την κατάληψη της γέφυρας δικό του ήταν» προσθέτει. «Μετά τον Γοργοπόταμο οι Αγγλοι τού πρόσφεραν λίρες. Τις αρνήθηκε. Επειδή επέμειναν ζήτησε άρβυλα και ρούχα για τον στρατό του. Και πράγματι πήγαν τα αγγλικά αεροπλάνα και πετούσαν άρβυλα. Οταν, όμως, τα πήραν στα χέρια τους διαπίστωσαν πως ήταν μόνο τα αριστερά…».
Η συνάντηση Αρη, Ζέρβα, Γούντχαους και ο κοινός όρκος
1. Στρώμη. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1942 δύο βρετανικά αεροπλάνα, που μετέφεραν οκτώ άγγλους σαμποτέρ προσγειώθηκαν στην περιοχή της Γκιώνας, κοντά στη Στρώμη. Ενα τρίτο προσγειώθηκε κατά λάθος στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας. Ο αντάρτης Καραλίβανος, με καταγωγή από το κοντινό Μαυρολιθάρι, οδήγησε τους Αγγλους στη σπηλιά της Στρώμης. Φαγητό τούς πήγαινε καθημερινά ο μπαρμπα-Νίκος, τσοπάνης της περιοχής, χωρίς να κινεί υποψίες, καθώς το μαντρί του βρισκόταν δίπλα.
Οι Αγγλοι επεδίωκαν να συνεργαστούν μόνο με τον Ζέρβα. Επειτα από επίσκεψη του Νικηφόρου και διαπιστώνοντας ότι οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ είναι περιορισμένες, συνειδητοποίησαν ότι μια επιτυχής επιχείρηση θα ήταν αδύνατη χωρίς τον Αρη. Ετσι αναγκάστηκαν να συνεργαστούν και με τους δύο. Στόχος της ανατίναξης ήταν να παρεμποδιστεί ο ανεφοδιασμός των χιτλερικών στρατευμάτων στη Βόρεια Αφρική.
Στις 14 Νοεμβρίου 1942 πραγματοποιήθηκε συνάντηση των Βελουχιώτη, Ζέρβα και Κρις Γούντχαους στη Βίνιανη Ευρυτανίας. Στη Στρώμη έμειναν οι Αγγλοι και οι αντάρτες του Ζέρβα.
2. Μαυρολιθάρι. Κάτω από τον πλάτανο του χωριού, που έχει πλέον κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, ορκίστηκαν μαζί οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Συνολικά στην επιχείρηση συμμετείχαν 150 άντρες του ΕΛΑΣ, 60 του ΕΔΕΣ και 12 Αγγλοι, οι οποίοι ανέλαβαν την ανατίναξη. Στο σχολείο του χωριού καταστρώθηκε το σχέδιο της επίθεσης το οποίο υπαγόρευσε ο Κωστούλας Αγραφιώτης, υπασπιστής του Αρη. Εδώ μετά την ανατίναξη γιόρτασαν οι αντάρτες τα επινίκια.
3. Καστριώτισσα.Περίπου 3 χλμ. μακριά από το Μαυρολιθάρι, στο χωριό Καστριώτισσα, φιλοξενήθηκαν αρκετοί από τους αντάρτες του Αρη, καθώς δεν χωρούσαν όλοι στο Μαυρολιθάρι. Αυτό ήταν το τελευταίο κατοικημένο μέρος που συνάντησαν οι αντάρτες πριν βγουν στα βουνά για τον Γοργοπόταμο.
