Η πρόσφατη τραγωδία στην Αττική ανέδειξε την ολιγωρία και την εν τοις πράγμασι αδιαφορία της οικείας Περιφέρειας και της κυβέρνησης Τσίπρα – Καμμένου. Η δεκάλεπτη στάση του Πρωθυπουργού, πριν από το ταξίδι του στη Σουηδία, δεν ήταν καν επικοινωνιακά επιτυχής. Παράλληλα, κατέδειξε για άλλη μια φορά χρόνιες παθογένειες της Πολιτείας και της κοινωνίας μας. Κατέδειξε την αδιαφορία δεκαετιών για την εφαρμογή βασικών κανόνων χωροταξίας και προστασίας του περιβάλλοντος.
Τα μπαζωμένα –και εν πολλοίς δομημένα –ρέματα και οι επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές στο όρος Πατέρας ήταν οι βασικές αιτίες της δημιουργίας των πλημμυρών ως συνέπεια των καταρρακτωδών βροχών, που έπνιξαν στη λάσπη τη Μάνδρα. Εδώ βρίσκουν νόημα σε υπερθετικό βαθμό οι σκέψεις του Δημήτρη Πικιώνη: η Υβρις και η Γαίας Ατίμωσις χαρακτηρίζουν τις ιδιοτελείς επιλογές μας, που ανατρέπουν και αλλοιώνουν την αισθητική και τα ουσιαστικά στοιχεία του τοπίου –του αττικού τοπίου στην προκειμένη περίπτωση –με συνέπεια την απώλεια της ιστορικής μνήμης, την καταστροφή των φυσικών περιγραμμάτων και των ανθρωπίνων έργων, την επικράτηση του ατομικισμού και της ηθικής του εφήμερου κέρδους.
Στις τεράστιες υλικές ζημίες στη Δυτική Αττική, φαίνεται ότι δεν καταγράφονται καταστροφές στα μνημεία. Αντίθετα, οι ισχυρές καταιγίδες στην Πιερία ή τη Θεσσαλία, βύθισαν σε μεγάλο βαθμό τους ναούς του Διός και της Ισιδος στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου, και συνέβαλαν στην κατακρήμνιση μέρους του χώρου στάθμευσης της Μονής Βαρλαάμ στα Μετέωρα. Εναν χρόνο πριν, τον Σεπτέμβριο 2016, η αρχαία Μεσσήνη και το μεσαιωνικό κάστρο στο Γεράκι της Λακωνίας κατακλύσθηκαν από τόνους λάσπης εξαιτίας των καταρρακτωδών βροχών που έπληξαν την Πελοπόννησο.
Με κάθε ευκαιρία και με τρόπο επιτακτικό επανέρχεται στο προσκήνιο ο κίνδυνος που διατρέχουν τα τεκμήρια της πολιτιστικής κληρονομιάς από τα συνεχώς εντεινόμενα καιρικά φαινόμενα, τα οποία εν πολλοίς προκαλούν οι δικές μας επιλογές. Οι συνέπειες της επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής και των έντονων φυσικών φαινομένων θα είναι καταστροφικές αν δεν υπάρξει πρόνοια, αν δεν ληφθούν μέτρα.
Υποχρέωση του αρμόδιου υπουργείου Πολιτισμού είναι να δημιουργήσει μηχανισμούς πρόληψης και προστασίας. Οι ειδικοί έχουν εγκαίρως προειδοποιήσει τι αναμένεται να συμβεί στην Ελλάδα ώς το 2100. Τα προβλήματα έχουν ξεκινήσει. Οι έχοντες την ευθύνη σήμερα οφείλουν να σχεδιάσουν δράσεις άμεσης αντιμετώπισης των φαινομένων. Να προωθήσουν διαχειριστικά σχέδια για τους μείζονες –τουλάχιστον –αρχαιολογικούς χώρους, τους νησιωτικούς και τους παράκτιους. Και για τα μουσεία. Χιλιάδες σελίδες στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα εκθέματα και τις συλλογές τους.
Πόροι μπορούν να εξασφαλισθούν από τα κονδύλια του ΕΣΠΑ της τρέχουσας χρηματοδοτικής περιόδου. Δράσεις για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στο πολιτιστικό απόθεμα έχουν συμπεριληφθεί ήδη το 2012 στις πολιτικές προτεραιότητες του τομέα του Πολιτισμού. Βασική προϋπόθεση είναι η άμεση κατανόηση του προβλήματος εκ μέρους των κυβερνώντων, οι αποτελεσματικοί χειρισμοί, το πραγματικό ενδιαφέρον και η απαλλαγή τους από μικροπολιτικές και πελατειακές εξαρτήσεις. Δύσκολα πράγματα…
Η Λίνα Μενδώνη είναι αρχαιολόγος και πρώην γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού
