«Ο Ελληνισμός δεν ευτύχησε πάντα με τους ηγέτες του»

Ο Χρήστος Στυλιανίδης είναι κατά κάποιον τρόπο ο επικεφαλής της υπηρεσίας «Πρώτων Βοηθειών» της Ευρώπης. Προΐσταται των υπηρεσιών αντιμετώπισης κρίσεων της ΕΕ, η οποία, όπως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, είναι ο μεγαλύτερος πάροχος ανθρωπιστικής βοήθειας στον κόσμο. Εδώ και τρία χρόνια, που ασχολείται με αυτόν τον τομέα, ο κύπριος επίτροπος έχει επισκεφθεί σχεδόν όλης της γης τους κολασμένους. Χιλιάδες ώρες και μίλια έχει διανύσει και κάποιοι με χιούμορ επισημαίνουν ότι έχει ξεπεράσει κατά πολύ ώρες πτήσεων βετεράνων πιλότων!

Συνομιλήσαμε λίγο πριν απευθυνθεί στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα της Υεμένης και δήλωσε έτοιμος να συζητήσει «ακόμη και με τον διάβολο» αν αυτό πρόκειται να σώσει ανθρώπινες ζωές. Ετσι η συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης που παραχώρησε στα «ΝΕΑ» ήταν σχεδόν υποχρεωτικό να ξεκινήσει από την ανθρωπιστική κρίση που καλείται να αντιμετωπίσει:

«Η κρίση στην Υεμένη είναι από τα μείζονα θέματα της διεθνούς πολιτικής σκηνής, είναι μέρος της ευρύτερης κρίσης στη Μέση Ανατολή και είναι απότοκο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Είναι μια σύγκρουση συμφερόντων και επιρροής στον μουσουλμανικό κόσμο. Σχετίζεται επίσης με την παγκόσμια αγορά του πετρελαίου και τον ανταγωνισμό από το φυσικό αέριο. Η Υεμένη βρέθηκε στη δίνη αυτής της αντιπαλότητας και όπως συμβαίνει πάντοτε με τους πολέμους τα πιο τραγικά θύματα είναι ο κατά τεκμήριο αθώος άμαχος πληθυσμός. Στην Υεμένη βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές τραγωδίες. Η έξαρση της χολέρας οδήγησε στην απώλεια χιλιάδων ζωών. Τώρα ο πληθυσμός απειλείται άμεσα από λιμό».

Πολλοί θεωρούν ωστόσο ότι σε αυτή την κρίση η Ευρώπη παίζει τον ρόλο του πυρομανούς πυροσβέστη. Και αυτό υπό την έννοια ότι από τη μια πλευρά πολλά κράτη – μέλη της πουλάνε όπλα στη Σαουδική Αραβία και σε άλλες χώρες της περιοχής, ενώ από την άλλη πλευρά η ΕΕ στέλνει τον επίτροπο Στυλιανίδη να αντιμετωπίσει μια κρίση με θύματα μεταξύ άλλων 15 εκατ. παιδιά. Πιστεύετε ότι μπορεί η Ευρώπη να έχει μια συνολική αντίληψη του θέματος;

Η προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών αναγκών στην περιοχή, να σωθούν δηλαδή ζωές. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι είμαστε έτοιμοι, αν αυτό απαιτείται, να συζητήσουμε ακόμα και με τον διάβολο για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των ανθρωπιστικών οργανώσεων στην περιοχή. Η μεγαλύτερη βοήθεια που μπορεί να προσφερθεί σε αυτούς τους ανθρώπους είναι η συνεισφορά στην εξασφάλιση της ειρήνης. Μακάρι να είχαμε τέτοιες δυνατότητες και να μην είχαμε καν ανάγκη την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Δυστυχώς δεν είναι εύκολη υπόθεση η ειρήνη και στην περίπτωση της Υεμένης είναι ακόμη δυσκολότερη. Εχετε κάποιο δίκιο όταν λέτε ότι σε πολλές ανθρωπιστικές κρίσεις η Ευρώπη συχνά δυσκολεύεται να έχει κοινό βηματισμό, όμως η ΕΕ επενδύει στην ειρήνη και στη σταθερότητα. Υπενθυμίζω ότι η ΕΕ ήταν βασικός συντελεστής στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ενώ τα μεγάλα κράτη – μέλη είχαν αποφασιστική συμβολή στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους.

Οι στόχοι μας δεν μπορεί να είναι ξεκομμένοι από την πραγματικότητα που επιβάλλει και τις δύο προοπτικές που συνεπάγονται αποδοχή της νόμιμης μετανάστευσης και ταυτόχρονης αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτιών της κρίσης. Από τις εμπειρίες που έχω αποκομίσει από τις ανθρωπιστικές αποστολές προβλέπω ότι η σημαντικότερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη την ερχόμενη 20ετία θα είναι η διαχείριση της πληθυσμικής έκρηξης στην Αφρική. Θα πρέπει από τώρα να καταρτιστεί σχέδιο δράσης που να προβλέπει επενδύσεις και νέες θέσεις εργασίας στην Αφρική που θα δημιουργήσουν πλούτο στις φτωχές χώρες. Βεβαίως, απαιτείται να αντιμετωπιστεί η διαφθορά και να υπάρξει μια στοιχειωδώς καλή διακυβέρνηση. Αυτό δεν είναι εύκολο, αλλά πρέπει να βρεθούν οι τρόποι να γίνει. Με την πρόληψη η Αφρική μπορεί να γίνει ένας οικονομικός εταίρος της ΕΕ με τεράστιες προοπτικές. Αν αφεθεί η κατάσταση ανεξέλεγκτη μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις πολύ χειρότερες από αυτές που ζήσαμε τα προηγούμενα χρόνια με τις μεταναστευτικές ροές.

Καταρχήν πρέπει να γίνει μια σύγκριση της κατάστασης πριν και μετά τη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία. Εάν δεν μεσολαβούσε η συμφωνία με την Τουρκία, η Ελλάδα θα είχε περιέλθει σε μια τραγική κατάσταση. Είναι γεγονός ότι τα μικρά νησιά του Αιγαίου με τον εξίσου μικρό πληθυσμό δέχονται αφόρητες πιέσεις από τις μεγάλες ροές των προσφύγων. Βρέθηκαν λύσεις και πρέπει να επινοηθούν και άλλες. Η ΕΕ έχει διαθέσει στην Ελλάδα 1,3 δισ. ευρώ, ενώ από αυτά δεν έχουν ακόμη απορροφηθεί γύρω στα 450 εκατ. ευρώ. Μια από τις καινοτόμους παρεμβάσεις της Επιτροπής ήταν η δημιουργία, σε χρόνο – ρεκόρ, ενός νέου μηχανισμού προσφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας στο εσωτερικό της Ενωσης που δεν υπήρχε προηγουμένως. Εχουμε προσφέρει ήδη στέγη σε 35.000 πρόσφυγες και εφαρμόσαμε το πρόγραμμα «Cash and voucher». Δίνουμε, δηλαδή, στους δικαιούχους ένα χρηματικό ποσό για να το αξιοποιήσουν σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες. Το μέτρο αυτό ενισχύει τις τοπικές κοινωνίες και είναι, αν θέλετε, ένα είδος αντιστάθμισης στα προβλήματα που προκαλεί το μεταναστευτικό ρεύμα. Μέσα σε τρία χρόνια μέσω του μηχανισμού έκτακτης ανάγκης θα παραχωρηθεί στην Ελλάδα βοήθεια ύψους 650 εκατ. ευρώ.

Το πρώτο που πρέπει να επισημάνουμε είναι η γενναιοδωρία που επέδειξε και η φιλοξενία που παρέχει ο ελληνικός λαός που, προσωπικά, με έχει κάνει περήφανο και βλέπω ότι αυτό αναγνωρίζεται και διεθνώς. Από την άλλη είναι γεγονός ότι ειδικά στα πρώτα στάδια υπήρξαν πολλές ελλείψεις στον συντονισμό των Αρχών. Αυτό άλλωστε ήταν και ένας από τους λόγους που δημιουργήσαμε τον μηχανισμό παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας εντός ΕΕ. Από τη στιγμή που το κράτος – μέλος θα μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα μόνο του, εμείς θα αποχωρήσουμε. Πάντως, οφείλω να πω ότι η κατάσταση στην Ελλάδα βελτιώνεται.

Δεν με φοβίζει απλώς. Το έχω ήδη δει με τα ίδια μου τα μάτια σε πολλές αφρικανικές χώρες. Στην Αιθιοπία, στη Σομαλία, στον Νίγηρα. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να επιμείνει στην εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού. Για μας η κλιματική αλλαγή δεν είναι fake news. Στον Ειρηνικό Ωκεανό ήδη είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να εξαφανιστούν από προσώπου γης ολόκληρα νησιά. Τα φαινόμενα των τυφώνων στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το παράξενο φαινόμενο πυρκαγιών στη Γροιλανδία και τη Σουηδία αλλά και οι τελευταίες πλημμύρες που ζήσαμε στην Ελλάδα είναι απτές αποδείξεις που πρέπει να μας οδηγήσουν σε εγρήγορση.

Γι’ αυτό αναβαθμίσατε εσχάτως τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας στην Ευρώπη δημιουργώντας το rescEU;

Το υπάρχον σύστημα οικοδομήθηκε σε διαφορετικό χρόνο για να αντιμετωπιστούν διαφορετικές ανάγκες. Ως τώρα ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν να συντονίζει τις δυνάμεις που εθελοντικά διέθεταν τα κράτη – μέλη. Το υφιστάμενο σύστημα έφτασε στα όριά του και χρειάζεται αναβάθμιση. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε το rescEU. Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό σύστημα συλλογικής αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί, επιδημίες. Το rescEU δεν υποκαθιστά τις υπηρεσίες των κρατών – μελών. Το κάθε κράτος – μέλος εξακολουθεί να έχει την κυρία ευθύνη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Το rescEU παρέχει ένα συμπληρωματικό δίχτυ ασφαλείας. Αν όμως δεν αλλάξουμε τις νοοτροπίες ετών σε σχέση με την πρόληψη τότε κανένα μέσο δεν θα είναι επαρκές.

Η αρχή «υπευθυνότητα από τους μεν για την επίδειξη αλληλεγγύης από τους δε», όπως πολύ καλά γνωρίζετε, υπάρχει και στα οικονομικά ζητήματα. Η Ελλάδα και η Κύπρος ταλανίστηκαν πολύ τα τελευταία χρόνια…

Επιτρέψτε μου να μιλήσω περισσότερο για την Κύπρο. Αφού μιλάμε για πρόληψη, θεωρώ ότι η Κύπρος εισήλθε στην οικονομική κρίση διότι απέτυχε σ’ αυτό. Η Κύπρος μπορούσε να προλάβει την κρίση με σωστές πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις. Οταν έφτασε η κρίση είχαμε ψευδαισθήσεις ότι θα μας βοηθούσαν από μηχανής θεοί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Εκείνη που τελικώς μας έσωσε ήταν η Ευρώπη. Πολλοί βέβαια της χρεώνουν το κούρεμα των καταθέσεων, όμως οτιδήποτε άλλο θα ήταν πολύ χειρότερο. Η Ευρώπη έδωσε μία λύση στην Κύπρο που αποδείχτηκε αποτελεσματική και βιώσιμη. Δεν ξέρω πού θα ήταν σήμερα η Κύπρος αν την έβρισκε η κρίση εκτός ΕΕ. Υπάρχουν ανεπάρκειες στην ΕΕ, αλλά πρώτα και κύρια πρέπει να κρίνουμε τις δικές μας αδυναμίες. Νομίζω πως και στην περίπτωση της Ελλάδας συνέβη πάνω – κάτω το ίδιο πράγμα. Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η κρίση αν ελαμβάνοντο έγκαιρα έστω και τα μισά μέτρα από αυτά που εν τέλει επιβλήθηκαν με την εφαρμογή των Μνημονίων. Δυστυχώς υπήρξε έλλειψη ωριμότητας, μεγάλη πολιτική ατολμία και μεγάλες δόσεις λαϊκισμού.

Χωρίς αμφιβολία η Κύπρος όπως η Ιρλανδία και η Μάλτα θα επηρεαστούν σημαντικά από την επικείμενη αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Αυτό έχει να κάνει με τις ιστορικές σχέσεις της Κύπρου με τη Βρετανία. Από την άλλη όμως μπορεί να υπάρξουν και ευκαιρίες τουλάχιστον στον χρηματοοικονομικό τομέα. Ξέρω ότι στη Λευκωσία γίνεται καλή προετοιμασία. Πάντως, για τις Κασσάνδρες που προέβλεπαν τη διάλυση της ΕΕ, η εξέλιξη των πραγμάτων διέψευσε τις εκτιμήσεις τους για την ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Καταρχήν υπογραμμίζω ότι τόσο ο πρόεδρος Γιούνκερ όσο και όλη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουμε καυτηριάσει κάθε είδους αυταρχική συμπεριφορά και κάθε απόπειρα παραβίασης της ελευθερίας του λόγου στην Τουρκία. Ταυτόχρονα, δεν πιστεύω ότι υπάρχει οποιαδήποτε τουρκική κυβέρνηση που θέλει να αποκοπεί η Τουρκία από την ευρωπαϊκή προοπτική. Επίσης, η περιοχή γεωπολιτικά αυτονομείται και διαμορφώνονται συγκλίσεις συμφερόντων που ενίοτε ξεπερνούν τις παραδοσιακές αναλύσεις. Και ας μη λησμονούμε πως το κόμμα του Ερντογάν είναι ο πρώτος πολιτικός σχηματισμός στην Τουρκία που δέχτηκε ότι το Κυπριακό δεν λύθηκε το 1974. Οι πλείστες πολιτικές δυνάμεις στην Τουρκία πίστευαν και πιστεύουν ότι το Κυπριακό λύθηκε το ’74.

Ο πρώην πρόεδρος της Κύπρου Γιώργος Βασιλείου βρέθηκε προ ημερών στην Αθήνα και δήλωσε ότι η Ελλάδα δεν ευτύχησε με τους πολιτικούς ηγέτες της. Αντιστρέφοντας τη διαπίστωση θα σας ρωτήσω αν η Κύπρος ευτύχησε από τους πολιτικούς ηγέτες της.

Υπάρχουν ηγέτες που είναι έτοιμοι να αναμετρηθούν με την Ιστορία και να αναλάβουν την πολιτική ευθύνη για μεγάλες αποφάσεις και υπάρχουν ηγέτες οι οποίοι υπολείπονται. Και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Το μεγάλο ερώτημα είναι την κρίσιμη στιγμή που υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες για να πάμε μπροστά τι τύπου ηγέτες έχουμε στην εξουσία. Σ’ αυτό ο Ελληνισμός δεν ευτύχησε πάντα.