Στα κάγκελα

Δεν είναι καθόλου δόκιμο αλλά ούτε και θετικό πριν ακόμα τελειώσει η επίσκεψη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ξεκινήσει η αποτίμηση, αλλά στην Ελλάδα είμαστε.

Ολα γίνονται, συμβαίνει και αυτό. Αναφέρομαι στις κριτικές που ήδη διατυπώνονται από το Μέγαρο Μαξίμου σχετικά με τον χειρισμό που έκανε ο Πρόεδρος Προκόπης (της Δημοκρατίας) κατά τον δημόσιο διάλογο που είχε με τον τούρκο πρόεδρο. Το Μέγαρο Μαξίμου είναι στα κάγκελα και ο λόγος είναι απλός: πιστεύουν πως ο Πρόεδρος Προκόπης διέπραξε μέγα λάθος, ασυγχώρητο διπλωματικά, να θέσει δημόσια, πράγματα που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να συζητηθούν κατ’ ιδίαν. Συγκεκριμένα, αναφέρονται στο έκτακτο live debate που είχε με τον Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάννης χθες το μεσημέρι.

Ο θυμός του Μεγάρου Μαξίμου (με λένε Αλέξη και δεν λέω λέξη), όπως μου αποκάλυψε μια έξοχα ενημερωμένη κυβερνητική πηγή, πηγάζει από το γεγονός πως από το τι ειπώθηκε μπροστά στις κάμερες καθορίστηκε και η συνέχεια της επίσκεψης.

Δεν έχω λόγους να το αμφισβητώ. Πράγματι, φάνηκε καθαρά ότι τα όσα είπαν ο Πρόεδρος Προκόπης και ο πρόεδρος Ερντογάν μπροστά στις κάμερες, καθισμένοι στο σαλονάκι Chesterfield του Προεδρικού, έβαλαν τη σφραγίδα τους –και μάλιστα ανεξίτηλα –πάνω στις συνομιλίες. Οτιδήποτε και να συζητήθηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες του Μεγάρου Μαξίμου μικρή σημασία έχει μπροστά σε αυτό που έγινε μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο, και ήταν η πρόκληση του Ερντογάν να θέσει ευθέως θέμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, να μιλήσει για τουρκική μειονότητα στη Θράκη, να θέσει θέμα διαπραγματεύσεων για το Αιγαίο και άλλα τέτοια ζητήματα, τα οποία μέχρι τώρα η Ελλάδα θεωρούσε ότι δεν είναι αντικείμενο συζητήσεων, και μάλιστα δημόσιων…

Πόσο όμως φταίει ο Πρόεδρος Προκόπης για ό,τι συνέβη; Εχω την εντύπωση ότι του επιρρίπτονται ευθύνες που δεν του ανήκουν, για να αποπροσανατολιστεί η συζήτηση από τη σοβαρή κυβερνητική ευθύνη που είναι δεδομένη για το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα.

Γνωρίζω, και γνωρίζω από εξαιρετική πηγή, πιο σοβαρή δεν γίνεται, ότι η συμφωνία που είχε γίνει μεταξύ του Προεδρικού Μεγάρου και των «γειτόνων», με τους «απέναντι» όπως χιουμοριστικά τους ονομάζουν στα ενδότερα του Προεδρικού Μεγάρου και εννοούν εκείνους που βρίσκονται στο γειτονικό Μέγαρο Μαξίμου, ήταν ο Πρόεδρος Προκόπης (της Δημοκρατίας) να θέσει απλώς το θέμα της συνέντευξης του προέδρου Ερντογάν στον Σκάι, όπου για πρώτη φορά μίλησε για την ανάγκη αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, και το θέμα να κλείσει εκεί.

Ως φαίνεται, όμως, το πράγμα ξεχείλωσε από τη στιγμή που ο Ερντογάν σήκωσε το γάντι και αποφάσισε να απαντήσει επί όσων εισαγωγικά δήλωσε ο Πρόεδρος Προκόπης, με αποτέλεσμα όλη η επίσκεψη να πάει κατευθείαν στα βράχια.

Το δικό μου ερώτημα είναι πρώτον τι ακριβώς περίμενε η ελληνική κυβέρνηση από αυτή την επίσκεψη. Και γιατί δέχτηκε να γίνει σε αυτήν τη συγκυρία, με την αναταραχή που εξακολουθεί να υπάρχει στο εσωτερικό της Τουρκίας, οπότε ήταν περίπου βέβαιο ότι ο Ερντογάν θα επιζητούσε να δημιουργήσει συνθήκες εξαγωγής της κρίσης προς τα δυτικά, προς εμάς δηλαδή. Και δεύτερον, αφού δέχτηκε να γίνει η επίσκεψη του τούρκου προέδρου όπως εκείνος επιζητούσε με τόση επιμονή, γιατί δεν προετοιμάστηκε καλύτερα;

Είχα σημειώσει εδώ πριν από μέρες την ανάγκη να υπάρξει όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία γίνεται προκειμένου να αποφευχθούν θέματα τα οποία θα οδηγούσαν στην επιδείνωση των σχέσεων αντί της βελτίωσής τους. Και είχα αναφέρει το ιστορικό περιστατικό με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος μετά την κρίση του 1987 δέχτηκε (έπειτα από πίεση των συμμάχων) να συναντηθεί με τον τούρκο πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας. Παρά τα δημόσια χαμόγελα, η συνάντηση εξελίχθηκε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο και λίγες μέρες μετά, ενημερώνοντας στη Βουλή, ο Παπανδρέου αναγνώριζε το λάθος να δεχθεί να συναντηθεί με τον Οζάλ με το περίφημο mea culpa.

Δυστυχώς, όπως και για άλλα πολλά πράγματα σε αυτόν τον τόπο, τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα και η Ιστορία ενώ θα έπρεπε να διδάσκει και να φρονηματίζει, δεν κάνει ούτε το ένα ούτε το άλλο.

Eτσι φτάσαμε στο χθεσινό αδιέξοδο και τώρα, αν δεν μεσολαβήσουν τα χειρότερα, θα πρέπει να περιμένουμε ίσως άλλα… 65 χρόνια μέχρι την επίσκεψη του επόμενου τούρκου προέδρου για να βελτιωθούν οι σχέσεις μας.

Είναι πάντως εντελώς άδικο να κατηγορείται ο Πρόεδρος Προκόπης ως υπεύθυνος για το ότι η επίσκεψη το μόνο που κατάφερε ήταν να επιδεινώσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και όχι να τις βελτιώσει. Οι επιμελείς αναγνώστες της στήλης θα θυμούνται ότι αρκετές φορές τις προηγούμενες μέρες είχα αναφερθεί στη διστακτικότητα με την οποία το Προεδρικό Μέγαρο αντιμετώπιζε την επίσκεψη Ερντογάν.

Θεωρούσε το Προεδρικό Μέγαρο, δηλαδή ο Πρόεδρος Προκόπης για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, ότι αν δεν εξασφαλιστεί απολύτως ότι η επίσκεψη θα συμβάλει στην αποσυμπίεση των σχέσεων, καλύτερα να μην πραγματοποιηθεί τώρα αλλά σε χρόνο μεταγενέστερο.

Συνομιλώντας μαζί του προ δεκαημέρου, κατανόησα την αγωνία του για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η επίσκεψη και μπορώ να αποκαλύψω σήμερα ότι επέμενε μέχρι την τελευταία στιγμή να υπάρξει ένα αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο ώστε να μην έχουμε παρατράγουδα.

Θυμίζω επίσης ότι η επιστολή με την πρόσκληση για την επίσκεψη Ερντογάν στάλθηκε μόλις την περασμένη Δευτέρα και αφού στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου είχαν, υποτίθεται, ολοκληρωθεί οι διπλωματικές διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο χωρών. Είχε έρθει μάλιστα στην Αθήνα τουρκική αντιπροσωπεία για το ποιο θα είναι το περιεχόμενο των συνομιλιών. Και εξ όσων προέκυψαν, φαίνεται ότι δικαιώθηκαν οι φόβοι του Προέδρου Προκόπη και όχι οι προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει το Μέγαρο Μαξίμου για την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν.

Δεν θα τον κατηγορήσουμε λοιπόν τον Πρόεδρο Προκόπη για αυτό. Εκείνος τα είχε πει όπου πρέπει, δεδομένης και της εμπειρίας που διαθέτει. Μην ξεχνάμε ότι είχε θητεύσει κοντά στον πρόεδρο Καραμανλή –τον μεγάλο, ρε παιδιά, όχι τον άλλον, άντε πάλι…

Αν υπάρχει ένας υπεύθυνος για το πώς εξελίσσεται η επίσκεψη Ερντογάν, αυτό είναι το υπουργείο Εξωτερικών. Εκείνο έχει την ευθύνη των διπλωματικών διαβουλεύσεων, εκείνο θα ‘πρεπε να εξασφαλίσει ότι ευαίσθητα ζητήματα όπως η Συνθήκη της Λωζάννης ή η ταυτότητα της μειονότητας στη Θράκη δεν θα έμπαιναν σε δημόσια συζήτηση.

Και αν μου επιτρέπει ο πρόεδρος Αλέξης (το «επιτρέπει» έχει να κάνει με την αυθεντία του ατόμου, οπότε πρέπει να πάρω την άδεια), θα του έλεγα ότι τις παραμονές μιας τόσο κρίσιμης επίσκεψης προέδρου της Τουρκίας στην Αθήνα δεν αφήνεις τον υπουργό των Εξωτερικών να φύγει για περισσότερο από δέκα ημέρες εκτός Ελλάδος!

Τον έχεις δίπλα σου, συζητάς μαζί του, τον στέλνεις και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να συζητήσει και αυτός τα επιμέρους θέματα, τον βάζεις να συγκαλεί συσκέψεις και ξανά συσκέψεις όλων των αρμοδίων περί τα ελληνοτουρκικά, έτσι ώστε να είναι η χώρα προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα.

Ο υπουργός των Εξωτερικών Κοτζιάς, δέκα – δώδεκα ημέρες πριν από την επίσκεψη, έκρινε ότι πρέπει να επισκεφθεί τρεις χώρες της Ανατολικής Ασίας προκειμένου να αναζητήσει επενδύσεις ή επενδυτές.

Επειδή οι επισκέψεις αυτές δεν είχαν την αναμενόμενη προβολή, λέω να το κάνω σήμερα για να καταλάβουν όλοι πώς λειτουργεί αυτή η κυβέρνηση: ο υπουργός Κοτζιάς λοιπόν επισκέφθηκε την Ινδία για επενδυτές, τη Σιγκαπούρη για να τιμήσει με την παρουσία του τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη σύναψη –άκου τώρα –διπλωματικών σχέσεων με τη χώρα αυτή και εν συνεχεία μετέβη στη Νότια Κορέα, πάλι για να αναζητήσει επενδύσεις. Κατόπιν δε επισκέφθηκε τη Βουδαπέστη, μετά πήγε Βρυξέλλες και μόλις το βράδυ της Τετάρτης επέστρεψε Αθήνα. Λίγες ώρες πριν φθάσει ο Ερντογάν.

Δεν ξέρω ποιον να συγχαρώ πρώτο: τον υπουργό Κοτζιά ή τον Πρωθυπουργό Τσίπρα, ο οποίος έδωσε τη σχετική άδεια;