Τα κυβερνητικά χαμόγελα για την πρώτη επίσκεψη τούρκου προέδρου στην Ελλάδα ύστερα από 65 χρόνια πάγωσαν απότομα το πρωί της Πέμπτης, μόλις ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάθησε στον καναπέ του Προεδρικού Μεγάρου και άκουσε τον Προκόπη Παυλόπουλο να μιλά για τη Συνθήκη της Λωζάννης. Ο τούρκος πρόεδρος αξιοποίησε την πάσα –ως πρώην ποδοσφαιριστής της μικρομεσαίας Κασίμπασα –και άρχισε να κάνει παιχνίδι στο δικό του γήπεδο. Ζητώντας την αναθεώρηση της Συνθήκης, άνοιξε τη βεντάλια των τουρκικών διεκδικήσεων σε Θράκη, Αιγαίο και Κύπρο.

Η –επιθετική –τακτική του τούρκου προέδρου είναι η μία όψη της επίσκεψής του. Υπάρχει, όμως, και η ελληνική πλευρά, η οποία εντέλει ήταν αυτή που προσκάλεσε τον Ερντογάν. Τα ερωτήματα λοιπόν παραμένουν αναπάντητα: Τι ήταν αυτό που κέρδισε η Ελλάδα από την επίσκεψη; Ποιες ήταν οι αρχικές προσδοκίες και γιατί διαψεύστηκαν; Γιατί είχε καλλιεργηθεί ένα κλίμα συμβιβασμού και χαμηλών τόνων, και όμως άνοιξαν νέα ρήγματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Εντέλει, για ποιο λόγο προσκλήθηκε ο Ερντογάν; Και για ποιο λόγο αφέθηκε ελεύθερος να «αλωνίσει» και να επιβάλει την ατζέντα του; Το ερώτημα διατύπωσε με γλαφυρό τρόπο ο Βαγγέλης Βενιζέλος: «Δεν έχω καταλάβει τι επιδιώκαμε εμείς όταν οργανώσαμε αυτή την επίσκεψη» σχολίασε χαρακτηριστικά (Θέμα FM).

ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ. Τρία είναι τα επικρατέστερα σενάρια, αλλά και για τα τρία η κυβέρνηση σιωπά. Το πρώτο είναι το προφανές: η προσπάθεια εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε μια περίοδο γενικότερης έντασης στην ευρύτερη περιοχή. Το δεύτερο είναι η πίεση από ΗΠΑ και Ευρώπη να τους κάνει «προξενιό» η Ελλάδα, αφού οι σχέσεις τους με την Τουρκία είναι παγωμένες. Και το τρίτο είναι ο φόβος Αθήνας και Βρυξελλών για το Προσφυγικό και την απαρέγκλιτη τήρηση της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας.

Τις απαντήσεις καλούνται να δώσουν ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος κόμισε εξ Αγκύρας στα τέλη Οκτωβρίου την πρόταση Ερντογάν να επισκεφθεί την Ελλάδα, αλλά και τα διπλωματικά γραφεία της Προεδρίας της Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού που διαπραγματεύτηκαν τους όρους και το πρόγραμμα της επίσκεψης του τούρκου προέδρου σε Αθήνα και Θράκη.

Πολλές είναι οι συζητήσεις που γίνονται και για τον τρόπο με τον οποίο τέθηκε το ζήτημα της Λωζάννης από τον Προκόπη Παυλόπουλο κατά την υποδοχή Ερντογάν στο Προεδρικό Μέγαρο. Οχι για την ουσία των λόγων του, η οποία είναι προφανές πως είναι συμβατή με τις εθνικές θέσεις. Αλλά για το timing της παρέμβασής του, το οποίο έδωσε χώρο στον τούρκο πρόεδρο να κάνει το παιχνίδι του.

Στο Μαξίμου επιχειρούν να αφήσουν πίσω τους τα αρνητικά της επίσκεψης και κατά τη δική τους αξιολογική κρίση την αποτιμούν θετικά. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώθηκε και στη χθεσινή εμβόλιμη συνεδρίαση του Πολιτικού Συμβουλίου του ΣΥΡΙΖΑ. Το επιχείρημά τους είναι η παρουσία του Πρωθυπουργού, ο οποίος αντιμετώπισε καταπρόσωπο τον Ερντογάν και απάντησε στο λεκτικό πινγκ-πονγκ που εκείνος συνέχισε στο Μαξίμου. Βέβαιο είναι μόνον ότι οι τόνοι χαμήλωσαν από τον ίδιο τον Ερντογάν, τόσο κατά την αντιφώνησή του προς τον Προκόπη Παυλόπουλο στο επίσημο δείπνο στο Προεδρικό Μέγαρο όσο –και κυρίως –κατά την επίσκεψή του στη Θράκη, όπου περιορίστηκε σε αναφορές σε «ομοεθνείς» του.

ΕΧΕΙ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΤΖΕΝΤΑ. Η τακτική του τούρκου προέδρου δεν είναι ανεξήγητη. Στην πρώτη επίσκεψή του σε ευρωπαϊκό έδαφος έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα και με δεδομένα τα προβλήματα στις αμερικανοτουρκικές και ευρωτουρκικές σχέσεις, έχασε την ευκαιρία να ξαναβάλει τη χώρα του στον χάρτη. Το αίτημά του για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης αποδοκιμάστηκε από Ουάσιγκτον και Βερολίνο, ενώ αρνητικά αντιμετώπισε τους εριστικούς διαλόγους στην Ηρώδου Αττικού η πλειονότητα των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Αντιθέτως, με πηχυαίους τίτλους πρόβαλαν τον «αναθεωρητισμό» Ερντογάν για τη Λωζάννη οι τουρκικές εφημερίδες, επιβεβαιώνοντας πως μοναδικός στόχος του τούρκου προέδρου ήταν να επιβάλει την ατζέντα του και να ανοίξει νέα ζητήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.