Το πεντάλεπτο που γίνεται εφιάλτης

Τον περασμένο Οκτώβριο, όταν το κουαρτέτο έφτανε στην Αθήνα για τον πρώτο γύρο της τρίτης αξιολόγησης, στους κόλπους των δανειστών επικρατούσε ανησυχία. Ναι μεν η κυβέρνηση διακήρυττε σε όλους τους τόνους ότι στόχος της είναι η ταχεία επίτευξη συμφωνίας, αλλά η εμπειρία των προηγούμενων δύο αξιολογήσεων ήταν οδυνηρή. Γνωρίζοντας πως στην ατζέντα των συζητήσεων βρίσκονται θέματα που αφορούν τα εργασιακά και ιδίως τις αλλαγές στον συνδικαλιστικό νόμο με τις προϋποθέσεις προκήρυξης απεργίας, το κουαρτέτο, όπως αναφέρουν αξιόπιστες πηγές, ήταν προετοιμασμένο για ατέρμονες συζητήσεις μηνών.

«Ηταν έτοιμοι για ξενύχτια. Χρειάστηκαν μόνο πέντε λεπτά για να συμφωνηθεί η διάταξη για τις απεργίες» μεταφέρει με έκδηλη έκπληξη συνομιλητής των δανειστών, υπογραμμίζοντας με έμφαση πως είναι άλλο πράγμα η συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο και άλλο η ολοκλήρωση της αξιολόγησης.

Το στιγμιότυπο αποτυπώνει την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να τα δώσει όλα προκειμένου να κλείσει γρήγορα το Staff Level Agreement, όπως και έγινε. Αυτό όμως καθόλου δεν σημαίνει ότι έχει κλείσει κιόλας η τρίτη αξιολόγηση. Πολύ περισσότερο δε μετά τα προειδοποιητικά πυρά του Νίκου Φίλη και λοιπών συντρόφων, την εσπευσμένη απόσυρση της τροπολογίας για τις απεργίες η οποία συμφωνήθηκε στο πεντάλεπτο και τα κύματα οργής που προκαλούν ήδη τα πωλητήρια στη ΔΕΗ και το τσουνάμι των πλειστηριασμών.

Τα μέτωπα αυτά, συγκεντρώνουν όλες τις προϋποθέσεις για να φουντώσουν παρά να καταλαγιάσουν. Οι προϋποθέσεις αποτυπώνονται στο κείμενο των 11 σελίδων του Staff Level Agreement, με τα 110 προαπαιτούμενα έως τον Γενάρη και τα 82 βασικά παραδοτέα έως τον Ιούνιο.

Η κυβέρνηση πρέπει να ανέβει ένα κακοτράχαλο εσωκομματικό βουνό σε πρώτη φάση για να κλείσει την τρίτη αξιολόγηση έως τις 22 Ιανουαρίου και στη συνέχεια να φορτωθεί στην πλάτη κόκκινες προκυβερνητικές γραμμές που τώρα βαφτίζονται μεταρρυθμίσεις. Μόνο έτσι θα φτάσει στα πρόθυρα της ολοκλήρωσης του τρίτου Μνημονίου. Με βάση τις προβλέψεις του επικαιροποιημένου Μνημονίου, το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους θα πρέπει όχι να δεσμευθεί αλλά να υλοποιήσει αποκρατικοποιήσεις ύψους 2,7 δισ. ευρώ, στο σύνολο του έτους θα πρέπει να διαφυλάξει το πλαίσιο ομαλής διεξαγωγής 15.000-20.000 πλειστηριασμών ακινήτων και να προετοιμάζεται για το μαχαίρι στις συντάξεις του 2019.

Τον Μάιο θα χτυπήσουν οι καμπάνες του αφορολογήτου. Το ΔΝΤ, άσχετα αν είναι εντός ή εκτός προγράμματος, θα δώσει γραμμή για το εάν συνεχίζει να επιμένει στην ανάγκη επίσπευσης της εφαρμογής νέας δραστικής μείωσης της έκπτωσης φόρου μισθωτών, συνταξιούχων και αγροτών κατά 650 ευρώ από το 2019 αντί το 2020. Και επειδή είναι ήδη εμφανές ότι η μεγάλη ανησυχία των δανειστών είναι το πώς θα δέσουν την Ελλάδα στο άρμα των μεταρρυθμίσεων –μεταρρυθμίσεις θεωρούνται και τα μαχαίρια στις συντάξεις και η αύξηση των φόρων –για πολλά χρόνια μετά την ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος, οι πιθανότητες να έρθει από το 2019 και η μείωση του αφορολογήτου είναι ήδη ιδιαιτέρως αυξημένες.

Πηγή των δανειστών, όταν ερωτάται για το ποιο θεωρεί πως θα είναι το πλέον καυτό πολιτικό μέτωπο των επόμενων μηνών, δεν μασάει τα λόγια του. «Ιδιωτικοποιήσεις και πλειστηριασμοί» αναφέρει τονίζοντας χαρακτηριστικά πως «αυτό που χρειαζόμαστε είναι δράση» («what we need is action»).

Αυτές οι πέντε λέξεις έχουν την εξής απλή στην ατζέντα των δανειστών μετάφραση: Η κυβέρνηση θα πρέπει ξεκινώντας από τις επόμενες ημέρες να βγάλει στο σφυρί τις τέσσερις λιγνιτικές μονάδες – φιλέτα της ΔΕΗ σε Φλώρινα και Μεγαλόπολη, να ολοκληρώσει την παραχώρηση της Εγνατίας με τα διόδια-φωτιά για 40 χρόνια, να βάλει πωλητήριο στο νερό, το «κοινωνικό αγαθό» στο όνομα του οποίου κάποτε σημερινά κυβερνητικά στελέχη εμφανίζονταν έτοιμα να χύσουν την καρδάρα με το γάλα. Είναι τουλάχιστον ενδιαφέρον να δούμε ποια στάση θα τηρήσουν όταν έρθει η ώρα της υλοποίησης των δεσμεύσεων.

Σύμφωνα με πληροφορίες, αλλά ανατρέχοντας και στις προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού για το 2018, η κυβέρνηση με την επικαιροποίηση του Μνημονίου δεσμεύεται για την ολοκλήρωση της πώλησης του 66% του ΔΕΣΦΑ έως τον Ιανουάριο, την καθιέρωση νέου μοντέλου λειτουργίας της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος (οι δανειστές περιμένουν το νέο target model της ΔΕΗ εντός του πρώτου εξαμήνου του 2018 αλλά παράγοντες της αγοράς εκτιμούν πως δεν πρόκειται να υλοποιηθεί πριν το 2019), την πώληση πακέτων μετοχών σε ΕΛΠΕ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ και ΔΕΗ το πρώτο εξάμηνο του 2018.

Οι τρεις τελευταίες ιδιωτικοποιήσεις είναι οι πιο καυτές. Με βάση τη συμφωνία θα πρέπει να τρέξουν οι διαδικασίες πώλησης του 11% της ΕΥΔΑΠ, του 23% της ΕΥΑΘ και του 17% της ΔΕΗ. Και όλα αυτά οι δανειστές τα θέλουν πριν τελειώσει το τρίτο πρόγραμμα (επισήμως στις 20 Αυγούστου 2018) ώστε στα ταμεία του Δημοσίου να μπουν 2,7 δισ. ευρώ. Στοίχημα και πολιτικό και οικονομικό.

Πριν το κλείσιμο της συμφωνίας σε τεχνικό επίπεδο για την τρίτη αξιολόγηση, η ελληνική κυβέρνηση ήταν προετοιμασμένη για έναν «περίπατο» προαπαιτούμενων για την τέταρτη αξιολόγηση. Με βάση τα έως πρότινος συμφωνηθέντα, για την ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος θα αρκούσαν 95 συν 18 προαπαιτούμενες ενέργειες.

Τα 95 προαπαιτούμενα της τρίτης αξιολόγησης έχουν γίνει πλέον 110. Μικρό το κακό, δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η αύξηση οφείλεται στο σπάσιμο μιας δράσης σε περισσότερες, με μεγαλύτερη λεπτομέρεια.

Ο υπερτετραπλασιασμός των προαπαιτούμενων της τέταρτης αξιολόγησης όμως με τη διεύρυνση του σχετικού καταλόγου από τα 18 στα 82 κρύβει παγίδες, όπως αυτές που αναφέρονται σε μία προς μία τις εκκρεμείς αποκρατικοποιήσεις. Η αξιολόγηση στο Δημόσιο και η τοποθέτηση – όχι οι δεσμεύσεις – νέων γενικών γραμματέων στα υπουργεία με διαδικασίες ΑΣΕΠ για πέντε χρόνια επίσης έχουν πολιτική διάσταση. Η αποπολιτικοποίηση του Δημοσίου φέρνει ανατροπές στις ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί σήμερα στα υπουργεία με γενικούς γραμματείς «δικά μας παιδιά».

Για να παραμείνει ενεργό το στόρι της ολοκλήρωσης του τρίτου προγράμματος, χωρίς να εκδηλωθούν απειλές παρατάσεων τις οποίες κανένα εμπλεκόμενο μέρος δεν επιθυμεί, όλα θα πρέπει να έχουν γίνει –όχι να βρίσκονται στα χαρτιά –έως τον Ιούνιο.

Από το πρώτο σετ προαπαιτούμενων έως τον Ιανουάριο, το ένα τρίτο, παραπάνω από τριάντα απαιτούν νομοθέτηση. Στη συνέχεια, υλοποίηση. Μπουλντόζες στο Ελληνικό, νέοι γενικοί γραμματείς στις θέσεις τους, εκατοντάδες πλειστηριασμοί ακινήτων κάθε εβδομάδα σε πλατφόρμες και ειρηνοδικεία, ηλεκτρικό ρεύμα και νερό σε ιδιώτες.

Οι δανειστές έχουν ξεκόψει το ενδεχόμενο των εκ των υστέρων τροποποιήσεων. Η κυβέρνηση δέχθηκε ότι θα αλλάξει η διάταξη για τις απεργίες και περιμένουν την άμεση ψήφισή της στη Βουλή ώστε από τις αρχές του επομένου έτους για τη συζήτηση και λήψη απόφασης απεργίας να απαιτείται η παρουσία τουλάχιστον του 50% +1 των οικονομικά τακτοποιημένων μελών της συνδικαλιστικής οργάνωσης έναντι 20% σήμερα. Το ίδιο και για τις ιδιωτικοποιήσεις. Το ίδιο και για τους πλειστηριασμούς.

Το ενδεχόμενο τροποποιήσεων στο Μνημόνιο απλώς δεν υπάρχει. Ούτε για τα «μεγάλα», ούτε για τα «μικρά» του Μνημονίου.

«Ολες οι πλευρές πρέπει να παραμείνουν πιστές στη συμφωνία, είναι γραπτές δεσμεύσεις στο Μνημόνιο και όχι μόνο με το ΔΝΤ» διεμήνυσε στις αρχές της εβδομάδας ευρωπαϊκή πηγή συμπληρώνοντας πως «αν αρχίσουμε να ξηλώνουμε κομμάτια της συμφωνίας, αυτό θα περιέπλεκε πάρα πολύ τις διαδικασίες». Το μήνυμα αυτό αφορά κάθε πτυχή του Μνημονίου, πολύ περισσότερο δε τις ψηφισμένες περικοπές σε συντάξεις και αφορολόγητο μετά τη λήξη του τρίτου προγράμματος.

Πολιτικοί παρατηρητές σημειώνουν πως όσο το τρίτο Μνημόνιο θα οδεύει προς την ολοκλήρωσή του τόσο θα σφίγγει η θηλιά στον λαιμό της κυβέρνησης που ψήφισε καθεμιά από τις γραμμές του. Ο κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί παρά να βρεθεί αντιμέτωπος με ένα κομμάτι του προκυβερνητικού του εαυτού.