Λευκός καπνός για το διαζύγιο

Σε ιστορική συμφωνία έφτασαν χθες η Βρετανία με την ΕΕ για τους όρους εξόδους της πρώτης από την ευρωπαϊκή οικογένεια. Η συμφωνία, που ανοίγει τον δρόμο για την έναρξη εμπορικών συνομιλιών το επόμενο έτος, περιλαμβάνει ειδικά δικαιώματα για 4 εκατομμύρια πολίτες χωρών της ΕΕ, καθώς και την πληρωμή 40-60 δισεκατομμυρίων ευρώ από το Λονδίνο.

Η πρωθυπουργός Τερίζα Μέι και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ συναντήθηκαν νωρίς το πρωί στις Βρυξέλλες και υπέγραψαν «έκθεση προόδου» 15 σελίδων με την οποία κλείνει η πρώτη φάση των συνομιλιών. «Ολοι ξέρουμε ότι το διαζύγιο είναι δύσκολο, αλλά το διαζύγιο και η οικοδόμηση μιας νέας σχέσης είναι κάτι ακόμη πιο δύσκολο» δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ.

Η Μέι, στην οποία τα βρετανικά μίντια προσδίδουν διαστάσεις τραγικής ηρωίδας, γλίτωσε έτσι τα χειρότερα. Η εβδομάδα αυτή ήταν ίσως η πιο δύσκολη στην πρωθυπουργία της –έπειτα, ασφαλώς, από την εκλογική εβδομάδα του περασμένου Ιουνίου όταν απώλεσε την πλειοψηφία στη Βουλή. Τη Δευτέρα η βρετανίδα πρωθυπουργός απέτυχε να συνάψει συμφωνία με τις Βρυξέλλες στα εκκρεμή θέματα του Brexit, προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι εμπορικές συνομιλίες. Ακολούθησε μάχη με τον χρόνο ώστε να μην οδηγηθεί σε ναυάγιο η Σύνοδος Κορυφής της προσεχούς Πέμπτης και Παρασκευής. Χθες το πρωί βγήκε λευκός καπνός και η Μέι πήρε αυτό που ήθελε, έστω και ενάμιση χρόνο μετά το δημοψήφισμα και με καθυστέρηση δύο μηνών σε σχέση με την αρχική επιδίωξη.

Αιτία της καθυστέρησης ήταν η διαφωνία του υπερσυντηρητικού προτεσταντικού Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος της Βόρειας Ιρλανδίας (DUP) που στηρίζει την κυβέρνηση μειοψηφίας της Μέι στη Βουλή. Είναι ένα κόμμα 10 βουλευτών το οποίο, από την αφάνεια των προηγούμενων ετών, εξελίχθηκε σε ρυθμιστή της βρετανικής πολιτικής σκηνής και του Brexit. Το DUP έθεσε βέτο στο σχέδιο της Μέι, το οποίο είχε εγκριθεί από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και προέβλεπε ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα αντιμετωπίζεται διαφορετικά από το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit.

Οι εξελίξεις εξέθεσαν την τεράστια πολιτική αδυναμία της πρωθυπουργού, η οποία αποδεικνύεται ότι δεν διαθέτει ελευθερία κινήσεων στις διαπραγματεύσεις και εξαρτάται (είναι έρμαιο, κατά τους πιο κυνικούς) αφενός από τους σκληροπυρηνικούς Brexiteers του κόμματός της που απειλούν να τη ρίξουν, αφετέρου από το DUP που εμμέσως απειλεί να κάνει το ίδιο. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν ο εξευτελιστικός τρόπος με τον οποίο ναυάγησε η συμφωνία. Την ώρα που η Τερίζα Μέι γευμάτιζε στις Βρυξέλλες με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο οποίος είχε φορέσει μία από τις αγαπημένες του γραβάτες Burberry για να γιορτάσει την επικείμενη συμφωνία, η ηγέτιδα των Τόρις δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από την Αρλίν Φόστερ, που της διαμήνυσε ότι δεν αποδέχεται το σχέδιο για αποφυγή ενός «σκληρού συνόρου» μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Η βρετανίδα πρωθυπουργός γύρισε άπραγη στο Λονδίνο, σχοινοβατώντας μεταξύ Δουβλίνου, Μπέλφαστ και Βρυξελλών προκειμένου να βρει νέα λύση.

Ωστόσο, όλη την εβδομάδα παρέμεινε όμηρος του δεξιού κόμματος των Ενωτικών. Η Φόστερ είχε συμφωνήσει να της τηλεφωνήσει την Τρίτη το βράδυ, αλλά η Μέι περίμενε μάταια στο ακουστικό της. Η συνδιάλεξη έγινε, τελικά, την επομένη, όμως χωρίς αποτέλεσμα. Προχθές το βράδυ, ο Γιούνκερ είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τη Μέι και τον ιρλανδό πρωθυπουργό Λίο Βαράντκαρ. Ακολούθησαν ολονύκτιες διαπραγματεύσεις με βάση μια «νέα διατύπωση» της πρότασης. Ωστόσο, το DUP συνέχισε να εγείρει ενστάσεις. Χθες τα ξημερώματα η ρήξη απεφεύχθη. Λίγο μετά τις 4.30 το πρωί, η Μέι πήρε το αεροπλάνο για τις Βρυξέλλες και συναντήθηκε για «πρωινό εργασίας» με τον Γιούνκερ, ο οποίος λίγο αργότερα ανακοίνωσε ότι σημειώθηκε η πολυπόθητη «επαρκής πρόοδος», χαρακτηρίζοντας το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων «έναν συμβιβασμό, φυσικά». Η νέα πρόταση ορίζει ότι δεν θα υπάρχουν «σκληρά σύνορα» στην Ιρλανδία, ωστόσο είναι θολή σε κάποια σημεία. Το DUP προειδοποίησε ότι το αν θα υπερψηφίσει την τελική συμφωνία «θα εξαρτηθεί από το περιεχόμενό της». Μιλώντας στα «ΝΕΑ», αξιωματούχος της Ντάουνινγκ Στριτ εμφανίστηκε «αισιόδοξος» για την έκβαση των διαπραγματεύσεων.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ προειδοποίησε ότι «η πιο δύσκολη πρόκληση είναι ακόμη μπροστά μας». Και ο Μισέλ Μπαρνιέ, επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για το Brexit, ξεκαθάρισε ότι το μοντέλο επί του οποίου θα δουλεύουν στο εξής οι δύο πλευρές θα είναι μια καναδικού τύπου εμπορική συμφωνία, όπου θα δίνεται έμφαση στα προϊόντα και όχι στις υπηρεσίες.

Οι χθεσινές διαπραγματεύσεις ήταν μόνο το τέλος της αρχής, καθώς οι εμπορικές συνομιλίες αναμένεται να είναι εξαιρετικά δύσκολες. Σύμφωνα με την «Ντέιλι Τέλεγκραφ», ο Γιούνκερ φοβόταν ότι η βρετανική κυβέρνηση θα κατέρρεε την επόμενη εβδομάδα εάν δεν ήρετο το αδιέξοδο. Πολλοί αναρωτιούνται αν η Τερίζα Μέι είναι πλέον σε θέση να συνάψει οποιαδήποτε συμφωνία. Κυβερνητικός αξιωματούχος είπε στους «Τάιμς» ότι η πρωθυπουργός είναι τόσο αδύναμη ώστε ακόμη και αν προχωρήσουν οι εμπορικές συνομιλίες, οι υπουργοί της δεν θα την αφήσουν να τις ολοκληρώσει. Η πρωθυπουργός της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον αποκάλεσε την κυβέρνηση της Μέι «υποκριτική, ψευδόμενη και παντελώς ανίκανη», ενώ ευρωπαίος διπλωμάτης υπερθεμάτισε στην «Γκάρντιαν»: «Η Μέι μοιάζει ανήμπορη να πάρει μια απόφαση και φοβάται τη σκιά της. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι».

Η 61χρονη πρωθυπουργός βρίσκεται εν μέσω διασταυρούμενων εσωκομματικών πυρών. Στη μια πλευρά βρίσκονται οι Brexiteers: σύμφωνα με την «Ντέιλι Τέλεγκραφ», μέλη της κυβέρνησης, με επικεφαλής τον Μπόρις Τζόνσον και τον Μάικλ Γκόουβ, απειλούν με εξέγερση, φοβούμενοι ότι η Μέι προσπαθεί να φέρει από την πίσω πόρτα ένα «μαλακό» Brexit. Στον αντίποδα, οι Remainers και οι οπαδοί του «μαλακού» Brexit επιδιώκουν την παραμονή στην ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Με επιστολή τους, δεκαεννέα βουλευτές των Τόρις ζήτησαν από τη Μέι να μην επιτρέψει στους ευρωσκεπτικιστές να «επιβάλουν τους δικούς τους όρους».

Ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ παραδέχθηκε ότι η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη συζητήσει τι είδους σχέση επιδιώκει με την ΕΕ. Οπως τονίζει στα «ΝΕΑ» ο Αγγελος Χρυσόγελος, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου και ερευνητικός εταίρος του θινκ τανκ Chatham House, πρόκειται για μια συζήτηση που αποφεύγει επιμελώς η Μέι, φοβούμενη την εσωτερική διάσπαση. «Το δράμα της περασμένης Δευτέρας, με τη Μέι να επιστρέφει στο Λονδίνο για να εκλιπαρήσει το DUP να συμφωνήσει, λειτούργησε κατά κάποιον τρόπο ως αντιπερισπασμός που απέσπασε την προσοχή από το πραγματικά σοβαρό θέμα που την κρατάει όμηρο και των δύο πτερύγων του κόμματός της: την αδυναμία της κυβέρνησης να συμφωνήσει στο ποια θα είναι η μελλοντική σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ». Κατά τον δρα Χρυσόγελο, η «σοκαριστική παραδοχή» του υπουργού Brexit Ντέιβιντ Ντέιβις, ότι δεν έχει γίνει καμία ποσοτική εκτίμηση για την επίδραση της εξόδου από την ΕΕ στη βρετανική οικονομία, «αποτελεί ένδειξη του πόσο διχασμένη είναι η κυβέρνηση. Οποιαδήποτε εκτίμηση του κόστους θα γινόταν αντικείμενο σκληρής διαμάχης μεταξύ της πτέρυγας των Συντηρητικών που θέλουν στενή σχέση με την ΕΕ και αυτών που θέλουν πλήρη αποσύνδεση. Οσο όμως η κυβέρνηση αρνείται να κάνει αυτή τη συζήτηση, η επόμενη φάση της διαπραγμάτευσης δεν μπορεί να ξεκινήσει».