Αναζήτηση
Οι Καταλανοί είναι διχασμένοι στο ζήτημα της ανεξαρτησίας τους. Αν όμως η σιδηρά πυγμή της Μαδρίτης ισχυροποίησε τους υπέρμαχους της ενότητας, κάποια γεγονότα που έχουν περισσότερη σχέση με την ιστορία παρά με την πολιτική ρίχνουν νερό στον μύλο των αυτονομιστών λίγες μόλις ημέρες πριν από τη διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών της 21ης Δεκεμβρίου.
«Ψηλά τα χέρια! Ληστεία!» φώναζαν τη Δευτέρα οι περίπου 500 διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί έξω από ένα μουσείο στην καταλανική πόλη Λέριδα, διαμαρτυρόμενοι για την απομάκρυνση 44 έργων τέχνης που αποτελούν μήλον της Εριδος για περισσότερες από τρεις δεκαετίες ανάμεσα στην Καταλωνία και τη γειτονική Αραγονία. Πρόκειται για μία συλλογή πινάκων και αλαβάστρινων ανάγλυφων, τα οποία πωλήθηκαν τη δεκαετία του 1980 στην κυβέρνηση της Καταλωνίας από μοναχές της μονής Σάντα Μαρία ντε Σισένα, που βρίσκεται στην Αραγονία.
Οι Αρχές της Αραγονίας προσπαθούσαν για χρόνια να πάρουν πίσω τα έργα τέχνης διά της δικαστικής οδού, με τον ισχυρισμό ότι η πώλησή τους ήταν παράνομη. Δεδομένης της έντασης που επικρατεί μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης, η απόφαση του υπουργού Πολιτισμού της Ισπανίας Ινιγο Μέντες ντε Βίγο να εγκρίνει στα τέλη Νοεμβρίου τον επαναπατρισμό τους όξυνε περαιτέρω την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα. Τα ξημερώματα της Δευτέρας, ειδικοί συνοδεία αξιωματικών της ισπανικής Πολιτοφυλακής εισήλθαν στο μουσείο προκειμένου να μεταφέρουν τα εκθέματα. Ξέσπασαν τότε περιορισμένης έντασης επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αρχών και χρειάστηκαν οκτώ ολόκληρες ώρες για να φυγαδευτούν τα πρώτα από τα 44 επίμαχα έργα.
Ο έκπτωτος πρόεδρος Κάρλες Πουιτζντεμόν εξέφρασε την έντονη δυσθυμία του, γράφοντας στο twitter: «Μέσα στη νύχτα και με αστυνομική παρουσία, όπως πάντα, εκμεταλλεύονται ένα πραξικόπημα για να λεηλατήσουν την Καταλωνία χωρίς καμία απολύτως τιμωρία». Το άρθρο 155 δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην «ιερή τέχνη», επισήμανε ο δήμαρχος της Λέριδα Ανχελ Ρος, ο οποίος απηύθυνε έκκληση για επικράτηση της κοινής λογικής και της σύνεσης. Ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι, από την πλευρά του, τόνισε ότι η κυβέρνησή του δεν μπορεί να αντιταχθεί σε δικαστικές αποφάσεις, διότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι αψηφά τους κανόνες δικαίου.
Μία φυλακή όπου κρατούνταν αριστεροί επαναστάτες και δεξιοί παραστρατιωτικοί γίνεται νέο πεδίο έντασης
Στην καρδιά της Καταλωνίας, σε πεδίο έντασης έχει μετατραπεί και η φυλακή Μοδέλο («La Modelo», «Το Πρότυπο»), που χτίστηκε πριν από περίπου έναν αιώνα και είναι γνωστή για τις βίαιες συνθήκες κράτησης που επικρατούσαν σε αυτήν. Στη βόρεια πτέρυγά της κρατούνταν οι αριστεροί επαναστάτες και στη νότια δεξιοί παραστρατιωτικοί. Στην περιοχή που χώριζε τις δύο πτέρυγες συχνά διαπράττονταν δολοφονίες κρατουμένων. Οι δεσμοφύλακες δεν οπλοφορούσαν, οι έγκλειστοι, εντούτοις, είχαν εύκολη πρόσβαση σε οπλισμό. Οι καταλανικές Αρχές έκλεισαν τη φυλακή τον Ιούνιο. Μετά την αποχώρηση και του τελευταίου τροφίμου, γράφει ο Ράφαελ Μάιντερ στους «New York Times», διοργανώθηκε στα παλιά κελιά μία έκθεση από τον ιστορικό Αγκουστί Αλκομπέρο, έναν εκ των ηγετών του αυτονομιστικού κινήματος της Καταλωνίας.
Η έκθεση μπορεί να στέφθηκε με επιτυχία, προσελκύοντας περισσότερους από 80.000 επισκέπτες από τον Ιούλιο έως τα τέλη Νοεμβρίου, προκάλεσε όμως και έντονες αντιδράσεις, καθώς δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση σε κρατουμένους που σχετίζονταν με αποσχιστικές τάσεις και κοινωνικές αναταραχές στην Καταλωνία. «Στο σύνολό της, είναι αποκρουστική, μεροληπτική και θλιβερή» έγραψε ο Φρανθέσκ Βαλς στην «El Pais».
O ίδιος ο Αλκομπέρο είχε φυλακιστεί το 1975 σε ηλικία 16 ετών, ως μέλος αυτονομιστικής ομάδας. Αποφυλακίστηκε λίγους μήνες αργότερα, αμέσως μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ισπανία είναι μία χώρα στην οποία ούτε ο Φράνκο ούτε κανένας άλλος ηγέτης παραδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη πολιτικών κρατουμένων» επισήμανε ο Αλκομπέρο.
Τέτοιου είδους παραλληλισμοί ενοχλούν φυσικά την κυβέρνηση και τα μεγάλα κόμματα της Ισπανίας, που επιμένουν ότι οι είκοσι καταλανοί αυτονομιστές ηγέτες που κατηγορούνται για ανταρσία διώκονται διότι παραβίασαν το Σύνταγμα.
«Τα κελιά του Μοδέλο αντικατοπτρίζουν εν πολλοίς τις κοινωνικές και πολιτικές διαμάχες που διατρέχουν την ιστορία της Καταλωνίας τον 20ό αιώνα» υπογραμμίζει ο καταλανός ιστορικός Ζοάν Μπ. Κούγια. Ενώ όμως αρκετές γενιές ακτιβιστών και πολιτικών φυλακίζονταν εξαιτίας των πεποιθήσεών τους, το Μοδέλο συχνά ήταν το καταφύγιό τους, καθώς τους προστάτευε από τη βία έξω από τους τοίχους του, που πολλές φορές ήταν μεγαλύτερη από ό,τι εντός αυτών.
Πολλοί εκ των τροφίμων υπήρξαν υποστηρικτές του Φράνκο και, όταν εκείνος κέρδισε τρία χρόνια μετά το πραξικόπημα του 1936 τις εκλογές, αναδείχθηκαν σε σημαίνουσες μορφές του καθεστώτος του. Εν συνεχεία, ο Φράνκο γέμισε το Μοδέλο με τους δικούς του πολιτικούς αντιπάλους, καθώς και ομοφυλόφιλους αλλά και καλλιτέχνες που επέκριναν το καθεστώς του. Μετά τον θάνατό του αποφασίστηκε το κλείσιμο της διαβόητης φυλακής, με τη λογική ότι ένα τέτοιου είδους σωφρονιστικό ίδρυμα δεν τιμά την Ισπανία. Σχεδόν 40 ολόκληρα χρόνια αργότερα, οι πολιτικοί κατάφεραν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και διακόπηκε η λειτουργία του.
