Μέτρα χωρίς τέλος στο τούνελ του Μνημονίου

Προάγγελο πολυετών δεσμεύσεων αποτελεί το επικαιροποιημένο Μνημόνιο, στο οποίο η κυβέρνηση έβαλε την υπογραφή της. Ο χορός των Μνημονίων που άνοιξε το 2010 αργεί ακόμη να κλείσει.

Από την Πρωτοχρονιά ενεργοποιούνται νέα μέτρα λιτότητας που θα πλήξουν χαμηλοσυνταξιούχους, μισθωτούς, ελεύθερους επαγγελματίες, ιδιοκτήτες ακινήτων, τρίτεκνους και πολύτεκνους. Μεταξύ των μέτρων που είναι προ των πυλών είναι η περικοπή του ΕΚΑΣ για πάνω από 140.000 χαμηλοσυνταξιούχους, η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες, η αύξηση του ΕΝΦΙΑ για τους έχοντες μεσαία και μεγάλη ακίνητη περιουσία λόγω αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών, αλλά και η κατάργηση της έκπτωσης 30% του ΦΠΑ που θα φέρει ανατιμήσεις σε αγαθά και υπηρεσίες σε 32 νησιά του Αιγαίου.

Τον ερχόμενο Μάιο θα μάθουμε αν η νέα περικοπή του αφορολόγητου ορίου ενεργοποιηθεί νωρίτερα από το 2019 μαζί με το μαχαίρι στις συντάξεις, εφόσον το ΔΝΤ κρίνει πως αυτό είναι απαραίτητο. Ηδη, το Ταμείο έχει ταχθεί υπέρ της μείωσης του αφορολογήτου από το 2019 και μέχρι σήμερα δεν έχει δώσει ενδείξεις ότι προτίθεται να μεταβάλει τη στάση του.

Οι περικοπές στις συντάξεις, το αφορολόγητο όριο και η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών είναι τα πιο «διάσημα» μέτρα της συμφωνίας της κυβέρνησης με τους δανειστές, σύμφωνα με τον οργανισμό έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις, οποίος παρουσίασε για πρώτη φορά μια απλή, κατανοητή επεξήγηση για το περιεχόμενο του Μνημονίου.

Η διαΝΕΟσις περιγράφει με απλά λόγια τα 140 προαπαιτούμενα της δεύτερης και τρίτης αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος.

Οπως σημειώνει στην παρουσίαση, μερικά από τα θέματα τα οποία εμφανίζονται στη λίστα είναι γνωστά και πολυσυζητημένα, αν και όχι πάντα στη σωστή τους διάσταση ή με όλες τις πτυχές τους επαρκώς αναλυμένες.

Για παράδειγμα, όλοι έχουν ακούσει για τα δημοσιονομικά μέτρα, τις αλλαγές στη φορολογία, τις περικοπές στις συντάξεις, τη σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ και τον στόχο του 3,5% για το πρωτογενές πλεόνασμα τα επόμενα χρόνια.

Αυτό που δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό σε όλους είναι αν και πότε θα ενεργοποιηθούν τα λεγόμενα αντίμετρα. Το ΔΝΤ δεν βλέπει να εφαρμόζονται πριν από το 2023 καθώς θεωρεί ότι δεν θα επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος, ενώ η διαΝΕΟσις υπενθυμίζει ότι για να εφαρμοστούν θα πρέπει τα μέτρα του Μνημονίου να αποδώσουν τουλάχιστον 4,5% του ΑΕΠ τόσο το 2019 όσο και το 2020.

ΣΥΝΤAΞΕΙΣ. Σύμφωνα με τη διαΝΕΟσις, η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση με στόχο σταθερή μείωση του κόστους κατά 1% του ΑΕΠ το 2019-21 είναι ίσως το πιο συζητημένο μέτρο της αξιολόγησης, καθώς αφορά τις περικοπές των συντάξεων από τον Ιανουάριο του 2019. Οι περικοπές αυτές αφορούν εξίσου τις κύριες και τις επικουρικές συντάξεις. Θα προκύψουν από το ποσό της προσωπικής διαφοράς. Η μείωση αυτή σε περίπου 1.100.000 συντάξεις θα έχει κατά μέσο όρο ύψος 14% της κάθε σύνταξης, με μέγιστο όριο στο ποσοστό των μειώσεων το 18%.

Για να ενεργοποιηθούν τα αντίμετρα (επίδομα τέκνων, σχολικά γεύματα κ.λπ.) θα πρέπει τα παραμετρικά μέτρα να αποδώσουν τουλάχιστον 4,5% (3,5% πλεόνασμα + 1% από τις συντάξεις) του ΑΕΠ το 2019. Στην περίπτωση που τα υπόλοιπα παραμετρικά μέτρα δεν αποδώσουν αρκετά ώστε να εξασφαλιστεί το πλεόνασμα, η περικοπή των συντάξεων ουσιαστικά θα εφαρμοστεί χωρίς αντίμετρα.

Το επόμενο «διάσημο» μέτρο του Μνημονίου είναι η μείωση του αφορολόγητου ορίου για όλες τις κατηγορίες φορολογουμένων, με στόχο να εξοικονομηθούν πόροι ύψους 1% του ΑΕΠ. Το αφορολόγητο για έναν άγαμο και άτεκνο φορολογούμενο διαμορφώνεται στα 6.250 ευρώ από το 2020. Ωστόσο, στην περίπτωση που οι δανειστές και κυρίως το ΔΝΤ και οι ελληνικές Αρχές κρίνουν στο τέλος του προγράμματος το 2018 ότι το πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ δεν είναι ρεαλιστικό να επιτευχθεί, μπορεί να ζητηθεί εφαρμογή της ίδιας μείωσης του αφορολογήτου έναν χρόνο νωρίτερα, από το 2019.

Ασφαλώς στις περιπτώσεις που η μεταρρύθμιση του φόρου εισοδήματος δεν αποδώσει δημοσιονομικά ή το πρωτογενές πλεόνασμα δεν επιτευχθεί από τα υπόλοιπα παραμετρικά μέτρα, οι φοροελαφρύνσεις δεν θα εφαρμοστούν, παρόλο που η μείωση του αφορολόγητου ορίου θα παραμείνει ως έχει.

TEΣΣEΡIΣ KATHΓOΡIEΣ. Σύμφωνα με την έρευνα του οργανισμού διαΝΕΟσις, τα 140 μέτρα – προαπαιτούμενα της δεύτερης και τρίτης αξιολόγησης χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:

1. Δημοσιονομικά μέτρα (συντάξεις, φορολογία, έσοδα και δαπάνες Δημοσίου κ.λπ.). Πρόκειται για μέτρα, όπως είναι η μείωση του αφορολόγητου ορίου, οι στόχοι για πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,5% του ΑΕΠ έως και το 2021, η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών για τους αυτοαπασχολουμένους, καθώς και οι μειώσεις των συντάξεων κατά 1% του ΑΕΠ από το 2019.

2. Μέτρα για τον χρηματοπιστωτικό τομέα (κόκκινα δάνεια, προβληματικές επιχειρήσεις, διοίκηση τραπεζών κ.λπ.). Πιο σημαντική παρέμβαση σε αυτό το σημείο είναι η διαχείριση των NPLs, δηλαδή των κόκκινων δανείων των επιχειρήσεων. Πρόκειται για ένα μέρος του χαρτοφυλακίου των τραπεζών, το ύψος του οποίου ξεπερνά τα 100 δισ. ευρώ. Είναι ένα πρόβλημα που αφορά ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών επιχειρήσεων κάθε μεγέθους, το οποίο, ειδικά κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, αφέθηκε να γιγαντωθεί. Για την αντιμετώπισή του επιστρατεύονται κάποια μέτρα, όπως η εισαγωγή του μηχανισμού εξωδικαστικού συμβιβασμού μεταξύ πιστωτών και επιχειρήσεων, οι παρεμβάσεις για τη λειτουργία της δευτερογενούς αγοράς δανείων (τα γνωστά funds), οι αλλαγές στον Πτωχευτικό Κώδικα ώστε να διευκολυνθεί η είσοδος επενδυτών και η αλλαγή διοικήσεων σε επιχειρήσεις οι οποίες, παρόλο που βρίσκονται σε δεινή θέση, διατηρούν κάποια αξία.

3. Μέτρα για την αγορά εργασίας (συνδικαλιστικά, εργασιακά, απελευθέρωση επαγγελμάτων, επαγγελματική εκπαίδευση). Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται γνωστά και πολυσυζητημένα μέτρα, η εφαρμογή των οποίων συναντά πολλών ειδών αντιδράσεις. Ανάμεσά τους είναι η άρση κάποιων περιορισμών στο άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές και η εισαγωγή κάποιων άλλων, η αλλαγή του συνδικαλιστικού νόμου του 1982 που αφαιρεί προνόμια από τα στελέχη των συνδικάτων, καθώς και οι αλλαγές στο πλαίσιο των μαζικών απολύσεων και στην εισαγωγή fast track διαδικασίας εξέτασης καταγγελιών περί υπερημερίας, κάτι που έχει χαρακτηριστεί ως μια έμμεση μορφή lockout. Επιπλέον, παρατείνεται για έναν ακόμη χρόνο το πάγωμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων μεταξύ εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων.

4. Μέτρα για τις επιχειρήσεις (ιδιωτικοποιήσεις, ρύθμιση αγοράς ενέργειας, αγορές προϊόντων, επενδύσεις). Οι αλλαγές στην αγορά της ενέργειας, προς την κατεύθυνση του περαιτέρω «ανοίγματoς», είναι σημαντικές. Μετά τη δημιουργία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, που θέτει τους κανόνες στην αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος, τίθενται συγκεκριμένοι στόχοι για το ποσό της παραγωγής ρεύματος που θα δημοπρατείται στην αγορά. Αυτό αρχικά θα γίνεται μέσω του μοντέλου δημοπρασιών ΝΟΜΕ, μέχρι η χώρα μας να υιοθετήσει πλήρως το ευρωπαϊκό Target Model, θεωρητικά από το 2018. Αρκετές αλλαγές προβλέπονται και για την ύδρευση μετά τη δημιουργία της Ειδικής Γραμματείας Νερού όπως και για την αγορά του φυσικού αερίου.