Η παράνοια του λαϊκισμού σε μια κωμική όπερα

Αν η πρεμιέρα είχε γίνει στη Βρετανία της δεκαετίας του 1980, το έργο θα είχε την υπογραφή των Monty Python και τη σφραγίδα του κοφτερού τους χιούμορ. Αλλωστε, το περιεχόμενό του με τις ευθείες βολές εναντίον της βίας, της διαφθοράς, του λαϊκισμού, της υποκρισίας και του πουριτανισμού θα ήταν σίγουρα κομμάτι της σατιρικής τους αναφοράς και μια αφορμή για να στηλιτεύσουν τα κακώς κείμενα της εποχής τους. Παρ’ όλα αυτά, «Ο Μικάδος» αποτελεί καλλιτεχνικό προϊόν του 19ου αιώνα και των «προγόνων» της σάτιρας Γκίλμπερτ και Σάλιβαν. Αυτή η κωμική όπερα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη χώρα μας από αύριο στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής, σε συμπαραγωγή με την ομάδα μουσικού θεάτρου Ραφή και μουσική διεύθυνση και ενορχήστρωση Μιχάλη Παπαπέτρου. «Ηταν μια πρόταση των ανθρώπων της Ραφής. Δηλαδή της Αναστασίας Κότσαλη, της Λητώς Μεσσήνη και του Μιχάλη Παπαπέτρου. Τον “Μικάδο” δεν τον ήξερα, αλλά μου άρεσε η ιδέα να καταπιαστώ με κάτι διαφορετικό. Είναι ο πρόδρομος του μιούζικαλ και της οπερέτας» αναφέρει ο Ακύλλας Καραζήσης, ο οποίος ανέλαβε τη σκηνοθεσία του εγχειρήματος. Ο ίδιος δούλεψε για πρώτη φορά στους κόλπους της Εναλλακτικής πέρυσι, τις ημέρες μουσικού θεάτρου, όταν ως ηθοποιός έπαιξε στην τριλογία «Αναπαραστάσεις», σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη. «”Ο Μικάδος” έχει κάτι διαφορετικό από το θέατρο πρόζας που έχω σκηνοθετήσει και παίξει. Εχει δομή όπερας και πρέπει να συνεργαστώ με τραγουδιστές οι οποίοι γίνονται παράλληλα και ηθοποιοί. Επιπλέον, είμαι μαζί με τον μαέστρο και είναι μια διαφορετική διαδικασία το να ενταχθούν όλα αυτά τα τραγούδια στο σώμα του έργου» παραδέχεται.

Η ιστορία της όπερας τοποθετείται στη μαγική πολιτεία του Τιτιπού, όπου ο Μεγάλος Αυτοκράτορας (Μικάδος) είχε απαγορεύσει το φλερτ εκτός γάμου, επί ποινή θανάτου, και οι ερωτύλοι ράφτες γίνονταν δήμιοι για να μην αποκεφαλίσουν… τον εαυτό τους. Οι αναφορές στην Απω Ανατολή είναι αρκετές, μιας και ο λιμπρετίστας Ουίλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ φέρεται να εμπνεύστηκε το θέμα του έργου από ένα γιαπωνέζικο σπαθί που είδε αναρτημένο σε μια δημόσια βιβλιοθήκη του Λονδίνου, σε μια εποχή κατά την οποία ο οριενταλισμός είχε ξετρελάνει τους συμπατριώτες του. Ο ίδιος, δρώντας αρκετά έξυπνα, φρόντισε να τοποθετήσει τη δράση των ηρώων του σ’ ένα σχετικά απομακρυσμένο αλλά εξωτικό περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο είχε την ευκαιρία να μιλήσει άφοβα για όλα τα ζητήματα που ταλάνιζαν την αγγλική κοινωνία της εποχής του, ανοίγοντας τον δρόμο για να βάλουν στο στόχαστρο με την πένα τους τη βικτωριανή καταπίεση συγγραφείς όπως ο Οσκαρ Ουάιλντ και ο Μπέρναρντ Σο.

ΑΧΡΟΝΗ ΙΑΠΩΝΙΑ. Το στοιχείο αυτό διατήρησαν ο Γιώργος Τσακνιάς, που ανέλαβε την απόδοση των πεζών μερών, και η Κατερίνα Σχινά που μετέφρασε στα ελληνικά τα μελοποιημένα μέρη. Ο σκηνοθέτης της ελληνικής μεταφοράς του έργου, όμως, το αντιμετώπισε μέσα από ένα ολότελα δικό του πρίσμα. «Τον τόπο τον έχω αλλάξει αφού στον “Μικάδο” η πλοκή τοποθετείται σε μια Ιαπωνία κλασική, άχρονη, χάρη στη φαντασία ενός εγγλέζου κοσμοπολίτη. Τώρα, βρίσκεται στην Κίνα του Μάο. Η παράσταση για τον σημερινό θεατή έχει περισσότερες αναφορές στην Πολιτιστική Επανάσταση, στο “Μεγάλο άλμα προς τα εμπρός”. Τέτοιου είδους απαγορεύσεις, όπως ήταν αυτή του φλερτ, μας θυμίζουν μ’ έναν τρόπο απολυταρχικά καθεστώτα. Δεν είναι γιαπωνέζικης αλλά κινεζικής, και μάλιστα μαοϊκής, απόχρωσης» τονίζει ο σκηνοθέτης. Σύμφωνα με τη δική του ανάγνωση στο κείμενο, ο πρότερος τοπικός προσδιορισμός της αφήγησης στο σήμερα ανάγεται στο σύμπαν του φολκλόρ και δένει με τις κωμικές αποχρώσεις της ιστορίας. Οι αστείες πλευρές της αρχίζουν να εκτυλίσσονται όταν στην υπόθεση ο τελευταίος καταδικασθείς διορίζεται και δήμιος, μπλοκάροντας τη ρουτίνα των εκτελέσεων και δίνοντας το εναρκτήριο λάκτισμα για γέλιο. «Η τοποθέτηση της κωμικής δράσης σ’ ένα αυταρχικό καθεστώς ομοιομορφίας και απαγορεύσεων οξύνει τον παραλογισμό του έργου. Αλλωστε, το εγγλέζικο φλέγμα, η απωανατολίτικη βουβή υπερεκφραστικότητα, όπως και το ηχόχρωμα των ελληνικών του ’50, ’60, είναι όλα παραλλαγές του ίδιου clown-dieu» σημειώνει ο Καραζήσης.