Είναι ένας αριστοκράτης της γελοιογραφίας. Ουδέποτε το πολιτικό σχέδιό του ήταν προσβλητικό, ακόμα και στις δύσκολες περιόδους όπως η σημερινή που τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη είναι συνήθης πολιτική πρακτική. Η πνευματικότητα είναι η βασική ποιότητα της γελοιογραφίας του. Η άλλη, ασφαλώς, είναι η κομψή, αφαιρετική, τόσο αναγνωρίσιμη γραμμή του, με το πενάκι του.
Είναι πολιτικός γελοιογράφος. Και από νωρίς είχε την πρόνοια να μην ταυτίζει την πολιτική γελοιογραφία αποκλειστικά με τα πρόσωπα της πολιτικής, τα χαρακτηριστικά τους, τις επιλογές τους, τις πράξεις τους, τις ιδιοτυπίες τους. Οχι ότι παραγνωρίζει τον ρόλο των πολιτικών στην πολιτική, έχει άλλωστε κουραστεί για να αποδώσει τα χαρακτηριστικά τους με λίγες γραμμές, αλλά γνωρίζει άριστα ότι οι πολιτικοί δεν είναι οι μόνοι πρωταγωνιστές. Γι’ αυτό, άλλωστε, σε πολλές από τις γελοιογραφίες του κυριαρχούν οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Εκείνοι που υφίστανται, εντέλει, τις αποφάσεις της πολιτικής.
Δεν πρόκειται για ιδεότυπους, για σύμβολα του καθημερινού ανθρώπου. Το αντίθετο. Κάθε ήρωας και κάθε ηρωίδα του Μητρόπουλου είναι ξεχωριστή περίπτωση. Ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, κι ας έχουν επινοηθεί με μερικές γραμμές. Συνήθως ανήκουν στη μεσαία τάξη. Είναι οπαδοί της μεσότητας, μετριοπαθείς, συντηρητικοί, συγκρατημένοι, αυτοσαρκαστικοί –αλλά και πάντα έτοιμοι να αδράξουν την ευκαιρία για να περάσουν καλά.
Τέτοιοι είναι οι χαρακτήρες του νέου λευκώματος του Κώστα Μητρόπουλου, «Γυμνοί στην κρίση», που περιέχει 120 γελοιογραφίες με θέμα τις συνέπειες της κρίσης –αλλά κυρίως τις συνέπειες για τους πολίτες από την πολιτική διαχείριση της κρίσης. Θέμα του βιβλίου, δηλαδή, είναι εκείνοι που πληρώνουν τις συνέπειες, όσοι υπέστησαν και συνεχίζουν να υφίστανται «τις εισφορές και τα χαράτσια και τους φόρους».
«Φίλε, μας γδύσανε», θα μπορούσε να λέει κάθε ήρωας και κάθε ηρωίδα των γελοιογραφιών του συγκεκριμένου λευκώματος. Στην πλειονότητά τους είναι γυμνοί και γυμνές –ή σχεδόν. Ολες οι γελοιογραφίες περιλαμβάνουν μικρά λεκτικά γκανγκ, εμπνευσμένα από την ικανότητα της ελληνικής γλώσσας να μετατρέπει σε σεξουαλικές μεταφορές κάθε καθημερινή κατάσταση. Λέει, για παράδειγμα, ο μεσήλικος σύζυγος με τις παλιές συνήθειες που διαβάζει την εφημερίδα του: «Φέτος το καλοκαίρι η εφορία θα μας κόψει τον κώλο». Και απαντά η ολίγον στρουμπουλή συμβία του που, γυμνή, μελετά τα περιττά κιλά στον καθρέφτη: «Μακάρι, μακάρι!». Ή, σε μαύρο φόντο, που υποδηλώνει σκοτάδι όπου κάτι πολύ ιδιωτικό γίνεται, στο «μπαλονάκι» της γελοιογραφίας, ο σύζυγος δίνει οδηγίες στη σύζυγο: «Κουνήσου λίγο γλυκιά μου. Φορολογούνται τα ακίνητα!».
Ο Κώστας Μητρόπουλος έχει κι άλλες φορές στο παρελθόν παραγάγει ανάλογα γκανγκ. Εκείνο που, ωστόσο, εντυπωσιάζει είναι η ικανότητά του να επινοεί συνεχώς καινούργια αστεία. Κι η αθωότητα των θεμάτων κάθε βινιέτας, που αν δεν υπήρχε, στην απολύτως ιδεολογικοποιημένη (με φανατισμό, μάλιστα) εποχή μας θα του απέδιδε την κατηγορία του σεξισμού.
Το λεύκωμα θα μπορούσε, επίσης, να είναι ένα άθροισμα γελοιογραφιών καταγγελίας. Δεν είναι. Αντίθετα, είναι ένα βιβλίο λυτρωτικού χιούμορ με τα χάλια μας. Σε τι συνίστανται αυτά τα χάλια; «Σε καμιά άλλη στιγμή στην ιστορία μας δεν βρεθήκαμε σε τέτοιο σταυροδρόμι», γράφει ο γελοιογράφος στον πρόλογό του. «Ο ένας δρόμος πάει ντουγρού γκρεμό. Ο άλλος δρόμος πάει σφαίρα ρέμα. Το μεγάλο κόλπο είναι να διαλέξουμε σωστά».
Ο Μητρόπουλος από το 1959 έως σήμερα έχει εκδώσει περί τα 25 λευκώματα με δημοσιευμένα σκίτσα. Μια επιλογή χαρακτηριστικών σκίτσων της πολυετούς πορείας του συμπεριελήφθη στον τόμο «1960-2015 Τα καλύτερά μας χρόνια», ενώ έχουν κυκλοφορήσει και μερικά βιβλία του με κόμικς ή κόμικς στριπ (ιδίως «Τα άγρια μωρά»). Το νέο του λεύκωμα, «Γυμνοί στην κρίση», είναι ένα τρυφερό βιβλίο αυτογνωσίας της ελληνικής μεσαίας τάξης, που δεν μισεί, δεν οργίζεται, δεν καταριέται. Υπομένει, αυτοσαρκάζεται και ελπίζει.
Κώστας Μητρόπουλος
Γυμνοί στην κρίση
Εκδ. Μεταίχμιο, 2017, σελ. 135
Τιμή: 15,50 ευρώ
