Η σκοτεινή γοητεία του Αντερσεν

Επτά παραμύθια οι ήρωες των οποίων μπαινοβγαίνουν μέσα σε πασίγνωστες ιστορίες δημιουργώντας τελικά την αίσθηση μιας ενιαίας αφήγησης. Με αυτόν τον τρόπο επέλεξε ο Γιώργος Νανούρης να μεταφέρει στη σκηνή τα έργα του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν «Το κορίτσι με τα σπίρτα», «Τα κόκκινα παπούτσια», «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Ο ξύλινος στρατιώτης», «Το μαγικό σεντούκι», «Ο χιονάνθρωπος», «Το έλατο». Σαν μια ενιαία ιστορία την οποία θα αφηγηθούν οι Μαρία Ναυπλιώτου, Νίκος Κουρής και Λένα Παπαληγούρα με τη μουσική συνοδεία της Καμεράτας.

Οι μικρές αυθαιρεσίες φυσικά επιτρέπονται στους φορτισμένους σύγχρονους καιρούς. Πριν γίνει κούκλα η μπαλαρίνα στον «Ξύλινο στρατιώτη» ήταν ένα κορίτσι που έφτασε με βάρκα από ξένη χώρα στην οποία γινόταν πόλεμος, ενώ οι γονείς της πνίγηκαν. Εμεινε μόνη, περιπλανιόταν στους δρόμους και για να ζήσει πουλούσε σπίρτα. Μια νεράιδα της έδωσε ένα ζευγάρι κόκκινα παπούτσια που ήταν μαγικά και μόλις τα έβαζε χόρευε και έτσι μεταμορφωνόταν σε μπαλαρίνα. «Επιχείρησα να δημιουργήσω μια ενιαία ιστορία με παραμύθια που αγαπώ ώστε οι ήρωες να μπλέκονται μεταξύ τους. Ο κοινός τους άξονας είναι ο Αντερσεν» εξηγεί ο σκηνοθέτης Γιώργος Νανούρης. «Πρόσθεσα επίσης και κάποια λόγια στους διαλόγους. Ηθελα να βρω έναν τρόπο, όχι άμεσο και επιθετικό, για να μιλήσω για όσα με απασχολούν και θεωρώ ότι αφορούν και άλλους. Στην αφήγηση του «Χιονάνθρωπου» έβαλα έναν αδέσποτο σκύλο. Είναι ευκαιρία μέσα από το παραμύθι να περάσεις μηνύματα στα παιδιά, να τα κατανοήσουν και να «γράψουν» μέσα τους».

Είναι τελικά τα παραμύθια εργαλείο για ομαλή ενηλικίωση; «Δεν πιστεύω στην ενηλικίωση» λέει ο Νίκος Κουρής. «Θεωρώ ότι υπάρχει ένα σχηματικό εξωτερικό μεγάλωμα που δεν έχει σχέση με το παιδί το οποίο έχουμε πάντα μέσα μας. Και αυτό είναι που με συγκινεί στα παραμύθια. Οι ιστορίες τους εμπεριέχουν παραβολές, αναγκαία παραδείγματα δηλαδή για να πατήσει η ανθρώπινη περιπέτεια της ψυχής. Γι’ αυτό και βρίσκεις πάντα παρηγοριά. Αλλωστε αυτό σημαίνει παραμύθι. Οι ιστορίες τους είναι ο κρίκος που μας συνδέει με τον άλλο εαυτό: το παιδί που πάντα έχουμε μέσα μας».

Αυτό το παιδί πάντως έρχεται μονίμως σε επαφή – και σύγκρουση – με τη σκοτεινή πλευρά της πραγματικότητας. «Το «Ελατο» δεν χαίρεται τη φύση, τα πουλιά, τον ήλιο και θέλει κάτι παραπάνω», εξηγεί ο Νανούρης. «Να φορέσει στολίδια και να γίνει χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ομως ξεχνάει ότι αφού το κόψουν και το στολίσουν το καίνε. Πρέπει να χαιρόμαστε με αυτά που έχουμε και να τα εκτιμάμε. Το «Μαγικό σεντούκι», πάλι, μιλάει για τον γιο ενός πολύ πλούσιου ανθρώπου ο οποίος δεν ξέρει να διαχειριστεί την περιουσία του πατέρα του και την ξοδεύει. Για να βγάλει λεφτά προσπαθεί με δόλιο τρόπο να παντρευτεί μια πριγκίπισσα. Αλλά τελικά την πατάει και αναγκάζεται να δουλέψει. Ετσι μαθαίνει ότι μόνο τίμια μπορείς να ζήσεις».

ΟΙ ΑΔΙΚΗΜΕΝΟΙ ΗΡΩΕΣ. Η Λένα Παπαληγούρα, με τη σειρά της, γοητεύεται από τους παραστρατημένους και αδικημένους ήρωες των παραμυθιών. «Το θέμα της αδικίας με άγγιζε πάντα. Νομίζω ότι ο Αντερσεν καταφέρνει και το αποτυπώνει με πολύ όμορφο τρόπο. Οι αναγνώστες ταυτίζονται με τους χαρακτήρες του και επιθυμούν για εκείνους μια καλύτερη μοίρα. Στο τέλος πραγματοποιείται η επιθυμία τους μέσα από συγκίνηση, λύτρωση αλλά και μελαγχολία».

Ο παραμυθένιος και υπερβατικός αυτός κόσμος γίνεται ιδανικός καμβάς για να φωτιστούν αξίες της ζωής αλλά όχι με διδακτικό τρόπο. Τα παιδιά έρχονται σε επαφή από νωρίς με τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα, προσθέτει η Μαρία Ναυπλιώτου. «Οταν βλέπουν μέσα από μια αφήγηση ότι κάποια πράγματα συμβαίνουν και σε άλλους, το παραμύθι λειτουργεί με θεραπευτικό τρόπο. Δεν είμαι ειδική, αλλά αυτό θυμάμαι από παιδί. Αυτή την ανάγκη μου κάλυπταν τα παραμύθια. Κάπως έτσι η ενήλικη ανάγκη μου άρχισε να καλύπτεται από τη λογοτεχνία. Μια διαφυγή και ένα καταφύγιο δηλαδή».