Το ισπανικό μοντέλο, το οποίο μπορεί να σχηματοποιηθεί με απλά λόγια στην έκφραση «κούρεμα δανείου με κούρεμα σπιτιού», ετοιμάζονται να λανσάρουν από τις πρώτες κιόλας ημέρες του 2018 οι ελληνικές τράπεζες επιστρατεύοντας κάθε εναλλακτική ενεργητικής διαχείρισης των κόκκινων δανείων παράλληλα, βέβαια, με ένα μπαράζ πλειστηριασμών. Στόχος των τραπεζών είναι να αποφευχθούν εικόνες σαν εκείνες που συγκλόνισαν την Ισπανία το 2013 όταν οικογένειες ξεσπιτώνονταν σε καθεστώς πλήρους αδυναμίας εξόφλησης των οφειλών τους, αφού μετά τους πλειστηριασμούς έρχεται η ώρα της έξωσης.
Οπως εξηγεί τραπεζικό στέλεχος στα «ΝΕΑ», το ισπανικό μοντέλο προβλέπει προσέγγιση δανειοληπτών οι οποίοι έχουν σταματήσει εδώ και πολλούς μήνες να εξυπηρετούν τα στεγαστικά τους δάνεια με προτάσεις ανταλλαγής κατοικιών οι οποίες θα οδηγούν σε ένα έμμεσο κούρεμα των οφειλών τους.
Εστω για παράδειγμα ότι ένας πελάτης έλαβε προ δεκαπενταετίας δάνειο 300.000 ευρώ προκειμένου να αγοράσει ένα ακίνητο 150 τετραγωνικών. Τότε, εξηγεί τραπεζική πηγή, μπορεί τα παιδιά του να ήταν μικρά και οι στεγαστικές του ανάγκες αυξημένες. Σήμερα, ο συγκεκριμένος δανειολήπτης ενδέχεται να μπορεί να εξυπηρετηθεί με ένα σπίτι 90 τετραγωνικών και τη μισή αξία.
Αν αποδεχθεί την πρόταση της τράπεζας ο δανειολήπτης θα αναγκαστεί να μετακομίσει σε ένα σπίτι μικρότερης αξίας και με λιγότερα τετραγωνικά. Παράλληλα θα κληθεί να εξυπηρετήσει ένα δάνειο που θα είναι αντίστοιχα μικρότερο και η δόση εξυπηρέτησής του θα συμβαδίζει με τις πραγματικές σημερινές οικονομικές του δυνατότητες. Το μοντέλο ανταλλαγής σπιτιών θα βασίζεται σε λεπτομερή ανάλυση της οικονομικής κατάστασης του νοικοκυριού και η πρόταση για τη νέα του κατοικία θα βασίζεται σε συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια.
Και άλλες εναλλακτικές. Το ισχύον νομικό πλαίσιο επιτρέπει την εφαρμογή του ισπανικού μοντέλου στην Ελλάδα της κρίσης ενώ ο Κώδικας Δεοντολογίας που διέπει τις λύσεις οριστικής διευθέτησης τραπεζικών δανείων προβλέπει και άλλες εναλλακτικές. Μεταξύ αυτών η εθελοντική παράδοση ενυπόθηκου ακινήτου (voluntary surrender) στην τράπεζα αλλά και ενοικίαση των σπιτιών (mortgage to rent) από τους δανειολήπτες οι οποίοι αδυνατούν να εξοφλήσουν τις υποχρεώσεις τους.
Στο μοντέλο εθελοντικής παράδοσης ενυπόθηκου ακινήτου ο δανειολήπτης ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στους όρους αποπληρωμής του ενυπόθηκου δανείου παραχωρεί οικειοθελώς (χωρίς να απαιτηθεί η προσφυγή σε δικαστικές ενέργειες από την πλευρά της τράπεζας) την κυριότητα του υπέγγυου ακινήτου στο ίδρυμα. Στη σχετική συμφωνία διατυπώνεται σαφώς ο τρόπος διευθέτησης του τυχόν υπολοίπου. Η συγκεκριμένη λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη. Μέχρι σήμερα δεν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις οικειοθελούς παράδοσης ακινήτου.
Στο μοντέλο της μετατροπής του δανείου σε ενοίκιο ο δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα υπογράφοντας σύμβαση ενοικίασης ή χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία του εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο. Το μοντέλο αυτό μπορεί επίσης να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη και αξιολογείται επίσης ως πιθανή επιλογή στη διάρκεια του 2018 από τις τράπεζες.
Τραπεζικά στελέχη αναφέρουν ότι ιδίως μετά την έναρξη των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών οι δανειολήπτες οι οποίοι προσέρχονται στις τράπεζες προκειμένου να διευθετήσουν τις οφειλές τους έχουν αυξηθεί σημαντικά. Συμπληρώνουν μάλιστα πως οι προσφορές που κάνουν οι τράπεζες είναι ουσιαστικά βελτιωμένες σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες στο πλαίσιο της προσπάθειας του τραπεζικού συστήματος να βρει λύσεις εκτός πλειστηριασμών. Μια πρακτική η οποία ευρέως αξιοποιείται αφορά την προσωρινή διαγραφή μέρους της συνολικής οφειλής και διευθέτηση του υπολοίπου σε βάθος χρόνου με ευνοϊκότερα επιτόκια και προφανώς μικρότερη μηνιαία δόση. Εφόσον ο δανειολήπτης αποδειχθεί συνεπής, εξοφλώντας έως τέλους το νέο δάνειό του, στο τέλος της περιόδου διαγράφεται το ποσό εκείνο (κυρίως προσαυξήσεις αλλά πιθανόν και κεφάλαιο ανάλογα με την περίπτωση) που είχε μπει στον «πάγο».
Χιλιάδες πλειστηριασμοί. Οι ελληνικές τράπεζες είναι αναγκασμένες να τρέξουν το 2018 ένα πρόγραμμα 15.000-20.000 πλειστηριασμών ακινήτων προκειμένου να μειώσουν σύμφωνα με τους στόχους των εποπτικών Αρχών τα κόκκινα δάνεια που ξεπερνούν σήμερα τα 100 δισ. ευρώ και θα πρέπει να μειωθούν στα 81,5 δισ. στη διάρκεια του επομένου έτους και συνολικά κατά 40% έως το τέλος του 2019. Οι στόχοι μείωσης των κόκκινων δανείων υπερκαλύφθηκαν για το 2017 με βασικό όπλο τις διαγραφές δανείων αλλά τώρα πλέον έρχεται η ώρα της κρίσης. Οι δανειστές έχουν διαμηνύσει ότι χωρίς πλειστηριασμούς ακινήτων η τρίτη αξιολόγηση δεν κλείνει, αλλά χωρίς μαζικούς πλειστηριασμούς ακινήτων και παράλληλες ενεργητικές πολιτικές διαχείρισης κόκκινων δανείων οι τράπεζες κινδυνεύουν να βρεθούν ενώπιον μιας νέας ανακεφαλαιοποίησης.
Αυστηρότερα τα τεστ αντοχής. Τα στρες τεστ (stress test) των ελληνικών τραπεζών αναμένεται να ξεκινήσουν εντός του Φεβρουαρίου και έως τότε, εξηγούν τραπεζικές πηγές, πρέπει να γίνει το μέγιστο δυνατό για τη βελτίωση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ήδη ο εποπτικός βραχίονας της ΕΚΤ, o SSM, έχει ζητήσει από τις ελληνικές τράπεζες την αποστολή στοιχείων τα οποία υποδεικνύουν πως τα νέα stress test θα έχουν έντονα στοιχεία ελέγχου ποιότητας στοιχείων ενεργητικού, το λεγόμενο AQR (Asset Quality Review) στο οποίο επέμενε αρχικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αλλά υπαναχώρησε μετά τις έντονες αντιδράσεις της ΕΚΤ.
Με απλά λόγια, τα νέα τεστ αντοχής των ελληνικών τραπεζών θα είναι αυστηρότερα σε σχέση με το παρελθόν ενισχύοντας τον προβληματισμό για τα αποτελέσματα.
Τραπεζικές πηγές εκτιμούν ότι δεν θα υπάρξει ανάγκη για άμεση ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών χωρίς να αποκλείουν το σενάριο όμως να απαιτηθεί –κυρίως από το ΔΝΤ –να δημιουργηθεί ένα μαξιλάρι ασφαλείας (ενδεχομένως από τα μη χρησιμοποιηθέντα κεφάλαια του τρίτου προγράμματος του ESM) της τάξεως των 5-6 δισ. ευρώ για πιθανές μελλοντικές ανάγκες.
Εικάζουν μάλιστα ότι δεν αποκλείεται να παιχτεί ένα πολιτικό παιχνίδι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο την ερχόμενη άνοιξη όταν θα ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των τεστ αντοχής ενόψει και της εξόδου της Ελλάδας από το τρίτο πρόγραμμα του ESM τον Αύγουστο του 2018.
Προς το παρόν, κανένα συμπέρασμα αναφορικά με τα ενδεχόμενα αποτελέσματα των stress test δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές. Ούτως ή άλλως το βασικό και το δυσμενές σενάριο των παραδοχών που θα χρησιμοποιηθούν αναμένεται να καταρτιστεί από την ΕΚΤ μέσα στον ερχόμενο Ιανουάριο.
Κρίσιμο το αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση όμως, τραπεζικές πηγές επισημαίνουν ότι το αποτέλεσμα των τεστ αντοχής είναι κρίσιμο και για την έξοδο της Ελλάδας από το τρίτο πρόγραμμα αλλά και για το πολιτικό σκηνικό. Ενδεχόμενο αρνητικό αποτέλεσμα θα ήταν ικανό να ανατρέψει το κυβερνητικό αφήγημα για έξοδο από το τρίτο Μνημόνιο δεδομένου ότι η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος είναι κρίσιμη παράμετρος για τη βιώσιμη επάνοδο του ελληνικού Δημοσίου στις αγορές. Στη βάση αυτή οι ίδιες πηγές εκφράζουν την απορία τους για τις θέσεις που διατυπώνουν ορισμένα κυβερνητικά στελέχη αναφορικά με τους πλειστηριασμούς ακινήτων. Χωρίς πλειστηριασμούς επί της ουσίας έξοδος από το τρίτο Μνημόνιο δεν υπάρχει. Σε ένα εφιαλτικό σενάριο, ο απερχόμενος πρόεδρος του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής Παναγιώτης Λιαργκόβας δήλωσε χθες (στον Σκάι) ότι «αν δεν προχωρήσουν οι πλειστηριασμοί θα έχουν πρόβλημα οι τράπεζες και θα γίνει ανακεφαλαιοποίηση και κούρεμα καταθέσεων».
Οι καταθέσεις. Στο τελευταίο αυτό σενάριο, του bail in, οι τραπεζίτες εμφανίζονται απόλυτα καθησυχαστικοί. Ακόμα και να προκύψει ανάγκη πρόσθετης ανακεφαλαιοποίησης, εξηγούν, δεν πρόκειται να υπάρξει κούρεμα καταθέσεων δεδομένου ότι το (ενδεχόμενο) πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί ως συστημικό και όχι ως πρόβλημα μιας μεμονωμένης τράπεζας στο οποίο εφαρμόζεται η νέα οδηγία για το bail in.
Τελευταία Νέα