Οπισθεν

Ο διεθνής απολογισμός του 2017 είναι δυστυχώς απλός: η ανθρωπότητα συνέχισε να πηγαίνει προς τα πίσω. Και μάλιστα με άλματα.

Οπισθοχώρηση στο πεδίο της ειρήνης, με τον συνδυασμό Βόρειας Κορέας, τρομοκρατίας, ανάμειξης της Ρωσίας στα εσωτερικά πολλών χωρών, επισημοποίησης του νέου και ανοιχτά επιθετικού «οράματος» της Κίνας. Οπισθοχώρηση στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής, με όλο και πιο ακραία φαινόμενα (οι χειρότερες λασποβροχές στη Δυτική Αφρική, οι καταστροφικότεροι μουσώνες στην Ασία, οι πιο άγριοι τυφώνες σε νησιά του Ινδικού και στις ακτές των ΗΠΑ, τεράστιες πυρκαγιές στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Πορτογαλία) και όλο και πιο απεγνωσμένες εκκλήσεις επιστημόνων (κοινή δήλωση 15.000 από 184 χώρες) και πολιτικών (ο πρόεδρος Μακρόν στην πρώτη επέτειο της Συμφωνίας του Παρισιού). Οπισθοχώρηση στη λειτουργία της δημοκρατίας, με ενδυνάμωση των δημοκρατικο-αυταρχικών καθεστώτων (στη γνωστή τριάδα Ρωσία – Τουρκία – Βενεζουέλα προστέθηκαν το 2017 αρκετές χώρες της Ασίας, ακόμα και της Ευρώπης, ενώ ταχέως εκεί ολισθαίνουν και οι ΗΠΑ του Τραμπ), υποχώρηση του κράτους δικαίου ακόμα και στην καρδιά τη Ευρώπης (Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ελλάδα, σύντομα και Τσεχία), ολοένα και περισσότερα εμπόδια στην ελευθερία της έκφρασης (με τραγικό συμβολικό αποκορύφωμα τη δολοφονία της μαλτέζας δημοσιογράφου). Οπισθοχώρηση και στην κοινωνική συμβίωση, με την ανισότητα να αυξάνεται παντού και την εμβληματική υπόθεση Γουάινστιν να λύνει κατόπιν εορτής τις γλώσσες για τη σχέση κυριαρχίας ανδρών – γυναικών.

Οι προβολείς έπεσαν σε τρομοκρατικές επιθέσεις που έγιναν ρουτίνα: ώς και τα Χριστούγεννα στο Ιράκ μέσα σε απόλυτη αδιαφορία. Στην ανάδειξη, μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, της Βόρειας Κορέας ως αστάθμητης πυρηνικής απειλής. Στην αναζωπύρωση των κρίσεων στον Κόλπο και στη Μέση Ανατολή. Στον πρώτο χρόνο στην εξουσία του Τραμπ και του Μακρόν, δύναμης της απόλυτης ημιμάθειας και ερωτήματος για μια ρεβάνς της λογικής, αντίστοιχα. Στην ισοπαλία προόδου – τέλματος στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου η ελαφρά οικονομική βελτίωση και ήττες λαϊκιστών σε βασικές χώρες σχεδόν εξουδετερώθηκαν από νίκες άλλων λαϊκιστών και την αδυναμία πολιτικών αλμάτων. Στην αποκάλυψη της πραγματικής φύσης του Μπρέξιτ, που αποδείχτηκε αυτό που από την αρχή ξέραμε: μεγαλύτερος κόλαφος για τη Βρετανία παρά για την Ευρώπη. Αν ήταν πάντως να ξεχωρίσουμε τρεις εξελίξεις ως χαρακτηριστικότερες της χρονιάς που πέρασε αυτές θα είχαν έδρα την Τουρκία, τη Βενεζουέλα και την Καταλωνία.

Στην Τουρκία η μετάβαση από την ημι-δημοκρατία στην ημι-δικτατορία έγινε παραπάνω από εμφανής. Ενα μυστηριώδες πραξικόπημα κι ένα οριακά κερδισμένο δημοψήφισμα επέτρεψαν σε έναν αρχηγό κράτους να συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες και να γεμίσει τις φυλακές: πρόκειται για άρνηση δημοκρατίας. Οχι μόνο άρνηση αλλά και απόλυτος ευτελισμός στη μέχρι πρόσφατα παραδειγματική για τη «ριζοσπαστική Διεθνή» Βενεζουέλα: δολοφονίες διαδηλωτών, υποκατάσταση του Κοινοβουλίου, απαγόρευση αντιπολιτευόμενων κομμάτων, οικονομική χρεοκοπία και κοινωνική εξαθλίωση. Λιγότερο απάνθρωπη αλλά σχεδόν εξίσου αυτοκτονική και η οικειοθελής βύθιση τη Καταλωνίας σε ένα αδιέξοδο το οποίο οι πρόσφατες εκλογές βάθυναν ακόμα περισσότερο.

Και η χώρα μας συμμετείχε το 2017 στη δημοκρατική υποχώρηση: αποκαλύφθηκαν καθαρά η μνημονιακή φύση της παρούσας κυβέρνησης, ο σεβασμός της στις ελευθερίες, τα δικαιώματα και τους θεσμούς, η αλήθεια για το ηθικό της πλεονέκτημα. Η ευχή «του χρόνου καλύτερα» δεν ήταν ποτέ πιο επίκαιρη αλλά και πιο εύκολα εκπληρώσιμη.