Αναζήτηση
«Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα» –κατέληξα στο συμπέρασμα κατά τις γιορτές των Χριστουγέννων, έπειτα από μια σύντομη ανασκόπηση της κατάστασης. Ακόμη ηχεί στα αφτιά μου η φωνή της Αλκηστης Πρωτοψάλτη (μαζί ξεκινήσαμε, εκείνη στο τραγούδι ως «μούσα» του φίλου μου Ηλία Ανδριόπουλου, εγώ ως δημοσιογράφος, και αν θυμάμαι καλά της έκανα και την πρώτη συνέντευξη ως τραγουδίστριας) να τραγουδάει τον περί ου ο λόγος «θεϊκό» στίχο της Λίνας Νικολακοπούλου συνοδεία μιας εξαιρετικής μουσικής του επίσης φίλου μου Σταμάτη Κραουνάκη.
Στα 1985 κυκλοφόρησε το τραγούδι, και εγώ έχω ένα τριήμερο τώρα που το σιγοτραγουδάω, σαφώς επηρεασμένος από όσα έζησα την παραμονή των Χριστουγέννων στον ναό της αγνής πασοκικής διασκέδασης που φέρει το όνομα-ταυτότητα, το brand name όπως θα λέγαμε και στην εύανδρο Ηπειρο, Το Περιβόλι του Ουρανού. Εκεί όπου κάθε βράδυ στα ευτυχισμένα χρόνια της δεκαετίας του ’80 αναστέναζε η καρδιά του κάθε πικραμένου πασόκου –χαρές, ντέρτια, νταλκάδες, πίκρες, πόνος, αλλά και αγωνιστικές εξάρσεις.
Μόνο ΠΑΣΟΚ
«Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα» μόνο με ΠΑΣΟΚ –τίποτ’ άλλο, αναφώνησα βγαίνοντας τις πρώτες πρωινές ώρες από το μαγαζί, αφήνοντας πίσω μου τον Χρήστο τον Νικολόπουλο να παίζει ασταμάτητα για καμιά 200αριά ευτυχισμένα, ξέγνοιαστα άτομα, οι περισσότεροι πασόκοι, κόβω το κεφάλι μου.
Κι όσο έπαιζε ο Χρήστος «παίξε, Χρήστο, επειγόντως κείνο το ρυθμό / χρέος στο χορό να μπούμε εθνικό / να χορέψουν τσιφτετέλι όλοι οι λαοί / Γιαπωνέζοι, Αμερικάνοι, Γερμανοί», εμένα το μυαλό μου γύρισε πίσω, καμιά 35αριά χρόνια πίσω (τι σου είναι το μυαλό, όπου θέλει πάει, χωρίς να σε ρωτήσει…).
Και κοιτώντας έναν γύρο το μαγαζί και τους ανθρώπους (που έχει αλλάξει αρκετά εσωτερικά, προς το καλύτερο και πιο λειτουργικό, πρέπει να πω), είδα μπροστά μου να περνάει κόσμος και κοσμάκης. Να τος ο Ανδρέας, ο Αείμνηστος, να χορεύει «στα Τρίκαλα στα δυο στενά», αργά, βαριά, στρωτά, με το βλέμμα χαμηλά, χωρίς τσαλιμάκια και τσακίσματα –ζεϊμπέκικο της φυλακής. Και μεις από κάτω, πιτσιρικάδες, μπερδεμένοι ανάμεσα στο τι δουλειά κάνουμε και στο τι ιδεολογικά πιστεύουμε, να τον κοιτάμε με το στόμα ανοιχτό σαν να βαρέθηκε ο Θεός εκεί πάνω όπου βρίσκεται και είπε, δεν κατεβαίνω στη γη να φέρω δυο βόλτες στο Περιβόλι του Ουρανού και μετά ξαναγυρίζω γραφείο;
Αξέχαστες νύχτες
Ασε το άλλο αργά το βράδυ, λίγο πριν μας βγάλουν έξω να μαζέψουν οι άνθρωποι το μαγαζί, οι Σιδέρηδες που το είχαν τότε, να τραγουδάει ο Νίκος Δημητράτος βαριά κι ασήκωτα «της αμύνης τα παιδιά / διώξανε το βασιλιά / της αμύνης το καπέλο έφερε το Βενιζέλο / της αμύνης το σκουφάκι /έφερε το Λευτεράκη», τελευταία παραγγελιά του φίλου μου του Κώστα του Γερονικολού –τεράστιου δημοσιογράφου της εποχής, παθιασμένου δημοκράτη και αντιστασιακού.
Απροστάτευτος
«Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα» μόνο με ΠΑΣΟΚ –τίποτ’ άλλο, ήρθα και χάθηκα στον χρόνο και στον χώρο, τότε που η πολιτική είχε νόημα και οι αγώνες για εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών ουσία και περιεχόμενο. Και όσο και αν δεν το σηκώνουν οι μέρες, ούτε και είναι το θέμα επίκαιρο, θα την κάνω την παρατήρηση: αν ήταν σοβαρός αυτός ο χώρος, του ΠΑΣΟΚ δηλαδή, θα είχε αναδείξει το έργο που επιτελέσθηκε στη χώρα τα πρώτα εκείνα, μετά τη δικτατορία, χρόνια για να εδραιωθεί η ευάλωτη τότε δημοκρατία στα πόδια της. Για τα μέτρα που λήφθηκαν, τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής, τους νέους θεσμούς που δημιουργήθηκαν και τους ανθρώπους που τους στερέωσαν.
Αλλά δεν είναι. Οπως θα είχε φροντίσει να προστατεύσει και αναδείξει την προσωπικότητα του Ανδρέα και δεν θα την άφηνε έρμαιο πότε στις άθλιες επιθέσεις της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς και πότε να κάνει πλιάτσικο εις βάρος της ανενόχλητος ο Τσίπρας.
Γκρινιάζω, το ξέρω, και δεν επιτρέπεται λόγω των γιορτών, αλλά δεν μπορώ να μην υπάρχει ούτε μία ολοκληρωμένη μελέτη για τον Ανδρέα και την προσφορά του στη χώρα, και αυτή η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στο ΠΑΣΟΚ. Καμία σχέση με το τι έχει γίνει με τον Καραμανλή τον πραγματικό, που λέω εγώ, όπως βέβαια και με τον Μητσοτάκη, για τον οποίο έχουν κυκλοφορήσει ήδη βιβλία-μελέτες.
Ομιλία από το μέλλον
Ας πούμε, γιατί με πρωτοβουλία του ΠΑΣΟΚ δεν δημιουργείται μια επιτροπή από ιστορικούς να αποτιμήσουν το έργο του; Δεν χρειάζεται να πρόσκεινται φιλικά στον χώρο ούτε να ανήκουν σε αυτόν. Ιστορικοί επιστήμονες. Να καθήσουν κάτω, να μελετήσουν με εγκυρότητα και αντικειμενικό τρόπο και εκείνον και την περίοδο της διακυβέρνησής του και να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Οχι να αφήνεται χωρίς απάντηση η Δεξιά, να προπαγανδίζει ότι ο Ανδρέας κατέστρεψε τη χώρα και ότι τάχα μου έκανε παροχές και αυτό την έριξε στα βράχια, αποσιωπώντας ότι ο Ανδρέας θεμελίωσε το κοινωνικό κράτος και είναι αυτός που έβγαλε τη μισή Ελλάδα, την ηττημένη στον Εμφύλιο Ελλάδα, από το περιθώριο και την έκανε συμμέτοχο.
Για το ποιος ήταν πραγματικά ο Ανδρέας θα αναφέρω ένα μόνο, μικρό παράδειγμα: σε μια ομιλία του στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ, τον Ιούνιο του 1987, 30 χρόνια πριν δηλαδή, ξαφνικά άρχισε να αναπτύσσει το θέμα «νέες τεχνολογίες και κυοφορούμενες αλλαγές στις κοινωνίες, στην πολιτική και στη ζωή μας»!
Τον άκουγαν από κάτω οι άλλοι και δεν καταλάβαιναν τίποτε από όσα τους έλεγε. Περισσότερα θα καταλάβαιναν ίσως αν τους μιλούσε… κινέζικα. Αλλά εκείνος περιέγραφε τι θα συμβεί στον κόσμο, και στην Ελλάδα, με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών.
Η ομιλία υπάρχει στο YouTube και μπορεί να την αναζητήσει κανείς, να ακούσει τι έλεγε ο άνθρωπος αυτός για κάτι το οποίο σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, επηρεάζει βαθιά την κοινωνία μας, αλλά τότε, τριάντα χρόνια πριν, δεν γνωρίζαμε καν περί τίνος πρόκειται…
