Σήμα κινδύνου για τον υπερτουρισμό

^«Αυτό δεν είναι τουρισμός, είναι εισβολή», «Σταματήστε να καταστρέφετε τις ζωές μας», διαβάζει στους τοίχους όποιος περπατά στην Βαρκελώνη. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η τουριστική κίνηση στην ισπανική μεγαλόπολη αυξήθηκε κατά 25%. Η ζωή έχει ακριβύνει, οι μετακινήσεις απαιτούν διπλάσιο χρόνο, τα ενοίκια γίνονται απλησίαστα για τους ντόπιους ενώ επεισόδια με μεθυσμένους εκτός ελέγχου τουρίστες εκδηλώνονται όλο και πιο συχνά. Στα αγγλικά αποκαλείται over-tourism, στα ελληνικά δεν υπάρχει ακριβής όρος, υπάρχει όμως το πρόβλημα. Και εντοπίζεται χωρίς αμφιβολία στη Σαντορίνη: Το κυκλαδίτικο νησί είναι το ελληνικό παράδειγμα ενός φαινομένου που πλήττει αρκετές πόλεις του πλανήτη. Τα περίπου 3.300 σπιτάκια που ρίζωναν στα ηφαιστειακά εδάφη του τη δεκαετία του ’70 έχουν πλέον πενταπλασιαστεί. Στο νησί λειτουργούν 990 τουριστικές κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το σύστημα ηλεκτροδότησης ενίοτε δεν μπορεί να ανταποκριθεί ενώ η κατανάλωση νερού την τελευταία τετραετία έχει αυξηθεί σε ορισμένες περιοχές έως και κατά 439%… Ο κορεσμός από την τουριστική κίνηση είναι εμφανής και το συγκριτικό πλεονέκτημα της Σαντορίνης, το γεωπεριβάλλον της, απειλείται με καταστροφή.

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ. Μαζί με τη Σαντορίνη, η Βενετία, το Ντουμπρόβνικ, η Βαρκελώνη, η Φλωρεντία, δημοφιλείς προορισμοί για τους απανταχού ταξιδιώτες προσπαθούν να διαχειριστούν αυτό που κάποτε ήταν το ζητούμενο: ένα αυξανόμενο τουριστικό κύμα που θα γινόταν όχημα προς την πολυπόθητη ανάπτυξη –ειδικά σε περιοχές που την είχαν απεγνωσμένα ανάγκη. Και τελικά κατέληξε να είναι ο εφιάλτης για τους ντόπιους πληθυσμούς. Μόλυνση της ατμόσφαιρας, κυκλοφοριακά προβλήματα, αύξηση του κόστους διαβίωσης, κορεσμός λιμανιών και αεροδρομίων, κίνδυνος για τα μνημεία και την πολιτιστική κληρονομιά συνθέτουν την εικόνα. «Οι πόλεις μας δεν είναι σκηνικά, είναι πόλεις εν λειτουργία στις οποίες καλούμαστε να επιβιώσουμε», λένε οι κάτοικοι. Πορείες διαμαρτυρίας διοργανώνονται σε ιταλικές και ισπανικές πόλεις με συνθήματα «Τουρίστες πηγαίνετε στα σπίτια σας» ή «Οι τουρίστες είναι τρομοκράτες». Στο Αμστερνταμ οι αρμόδιοι αναζητούν τρόπους για να κατανείμουν τους τουρίστες σε διαφορετικές ώρες στα σημεία αιχμής, στην παλιά πόλη του Ντουμπρόβνικ τοποθετούνται μόνιτορ που καταμετρούν τον αριθμό των τουριστών. Η Βενετία είναι μία από τις πόλεις που υποφέρει σοβαρά και η εκστρατεία με όνομα «EnjoyRespectVenezia» προσπαθεί να θέσει όρια στους τουρίστες της. Πέρυσι η πόλη, στην οποία ζουν 55.000 μόνιμοι κάτοικοι, δέχτηκε 20 εκατομμύρια επισκέπτες ενώ σύμφωνα με τους υπολογισμούς ώς το 2030 δεν θα έχει μείνει κανένας ντόπιος στην πόλη. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στη Σαντορίνη, καθώς οι άλλοτε μόνιμοι κάτοικοι της Καλντέρας έχουν μετακομίσει στο εσωτερικό του νησιού και τα σπίτια τους έχουν μετατραπεί σε καταλύματα.

Αναφορά στο φαινόμενο έκανε τον περασμένο Νοέμβριο και ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών Teleb Rifai ο οποίος κατά την διάρκεια της έκθεσης World Travel Market επεσήμανε ότι ο τουρισμός θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με «βιώσιμο και υπεύθυνο τρόπο που θα ευνοεί τις τοπικές κοινότητες».

ΞΕΠΕΡΝΑ ΣΕ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ. Στη Σαντορίνη ένα νησί με περίπου 20.000 μόνιμους κατοίκους, καταγράφονται 5,5 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις τον χρόνο. Ο ετήσιος αριθμός επισκεπτών εκτιμάται στο 1,8 εκατομμύρια ανθρώπους. Η αυξανόμενη ζήτηση έχει οδηγήσει σε μια ξέφρενη ανοικοδόμηση. Ερευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε συνεργασία με τον Δήμο Σαντορίνης κατέδειξε ότι το 2015 το 11% του εδάφους του νησιού ήταν καλυμμένο από δόμηση. «Μιλάμε για ποσοστό υψηλότερο από αυτό της Αττικής. Και κάθε χρόνο τα πράγματα αλλάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς», λέει στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος. «Από πέρυσι μέχρι φέτος μόνο από τη μετατροπή των κατοικιών σε καταλύματα είχαμε αύξηση κατά 2.600 κλίνες. Πώς θα υποστηριχτεί αυτό; Η Πολεοδομία έχει έναν υπάλληλο για έξι νησιά. Ποιος θα ελέγξει ενδεχόμενες αυθαιρεσίες; Οι τεχνικές υπηρεσίες έχουν μόνο τρεις μηχανικούς, ποιοι θα μελετήσουν και θα επιβλέψουν τα απαραίτητα έργα υποδομής;», διερωτάται. «Δεν ξέρω μέχρι πότε θα μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στην αύξηση της κατανάλωσης νερού και ηλεκτρισμού. Το 2013 με το μπλακ-άουτ χρειαζόμαστε για περίπου δύο μήνες 36 MW ρεύματος. Το 2017 για περίπου τέσσερις μήνες, 48 MW. Η νέα αφαλάτωση που θα είναι η μεγαλύτερη της Ελλάδας χρειάζεται 3 MW, οπότε θα πάμε κατευθείαν στα 51 MW. Ποιος δημόσιος τομέας θα προλάβει αυτήν την ταχύτητα ανάπτυξης ενώ ο ιδιωτικός τρέχει με ρυθμούς φωτός; Και μόνο αυτό θα έπρεπε να έχει βάλει την πολιτεία σε σκέψεις», προειδοποιεί ο δήμαρχος και συνεχίζει: «Λέμε βάλτε φραγμούς, φέρτε ένα αυστηρό πλαίσιο περιορισμού. Ερχονται από τα κρουαζιερόπλοια 850.000 επισκέπτες; Ναι, θα τους υποδεχτούμε, όμως με κατανομή των αφίξεων μέσα στη εβδομάδα και την ημέρα και όχι πάνω από 8.000 επισκέπτες ημερησίως, δηλαδή να μην έρχονται όλα τα κρουαζιερόπλοια ταυτόχρονα. Εγώ δεν θεωρώ ακραίο ούτε να καταργηθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα η εκτός σχεδίου δόμηση ή έστω να προστατευθούν απόλυτα ορισμένες περιοχές», σημειώνει. «Το ζητώ επισήμως και δεν κρύβομαι παρότι έχει πολιτικό κόστος. Η Σαντορίνη δεν χρειάζεται άλλα καταλύματα, χρειάζεται βήματα στην ποιότητα».