«Αλλο να λες ότι αποδέχεσαι κάποιον κι άλλο να το κάνεις»

Ανήμερα μια Πρωτοχρονιά, σε ένα συνηθισμένο διαμέρισμα στο Ρότερνταμ. Τέσσερις νέοι άνθρωποι, που χρόνια πριν εγκαταστάθηκαν στο αεικίνητο λιμάνι της Ολλανδίας για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, περνούν τη μέρα τους τυπικά μεν, αλλά με βασικό κίνητρο την επιθυμία να αγαπηθούν, να γίνουν αποδεκτοί, να προσδιορίσουν τον εαυτό τους. Η Φιόνα και η Αλις, ζευγάρι εδώ και μια επταετία, συζητούν για την αναποφασιστικότητα της δεύτερης να αποκαλύψει στους γονείς της τη σχέση της. Η Λέλανι, συνάδελφος της Αλις, τη διεκδικεί για λογαριασμό της, με μια περηφάνια που μοιάζει να κρύβει βαθιές ανασφάλειες. Ο Τζος, αδερφός της Φιόνα και πρώην σύντροφος της Αλις, λειτουργεί σαν ένα κανάλι ευτυχίας των άλλων. Κι όλα μοιάζουν να τηρούν μια απολύτως ανθρώπινη ισορροπία, μέχρι που η Φιόνα διαταράσσει τα δεδομένα στη σχέση της τόσο με την Αλις όσο και με τους υπόλοιπους. Πρόθεσή της είναι να αλλάξει φύλο και όνομα. «Δεν θέλω να γίνω άντρας», λέει, «απλά θέλω να σταματήσω να είμαι γυναίκα».

Ο λόγος για το «Rotterdam», μια γλυκόπικρη κωμωδία του Αγγλου Τζον Μπρίτεν, τιμημένη με Βραβείο Ολίβιε, που από το θέατρο 503 του Λονδίνου το φθινόπωρο του 2015, από το Trafalgar Studios 2 της Νέας Υόρκης στη συνέχεια, αλλά και από το Λος Αντζελες, ανεβαίνει σήμερα στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού Beton 7, σε μετάφραση Ισαβέλλας Μαργκαρά και σκηνοθεσία Μάριου Παναγιώτου. Είναι η πρώτη φορά που το «Rotterdam» παρουσιάζεται επί ευρωπαϊκού ηπειρωτικού εδάφους, πράγμα μάλλον αναμενόμενο για έργα που ακολουθούν κατά πόδας τις αναζητήσεις της εποχής τους σε ζητήματα ταυτότητας και φύλου. «Αυτό που ένιωσα μόλις διάβασα το κείμενο περιγράφεται μόνο με τη λέξη “ενθουσιασμός”» λέει ο Μάριος. «Είναι τόσο σύγχρονο, που οι λέξεις του είναι λέξεις τού εδώ και του τώρα. Τα θέματά του, άκρως επίκαιρα, ειδικά για την Ελλάδα».

«ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ». Τη Φιόνα/Εντριαν υποδύεται η Ραφίκα Σαουίς. Μόλις ανέλαβε τον ρόλο χάρηκε, αλλά και διαπίστωσε πως πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα υποκριτικά εγχειρήματά της. «Γιατί η Φιόνα συνδιαλέγεται με την ταυτότητά της», εξηγεί η ηθοποιός, «με σκοπό να κάνει μια μετάβαση ως άντρας. Είναι μια διαδικασία που δεν αρκεί η αντίληψη ή η φαντασία για να γίνει κατανοητή. Πρόκειται για μια ανθρώπινη εμπειρία που ο ηθοποιός πρέπει να την καταστήσει απτή, ειδάλλως δεν θα έχει τη σοβαρότητα και την αθωότητα που απαιτείται. Υπάρχει έλλειψη παιδείας σε ζητήματα ταυτότητας και στη διάρκεια της προετοιμασίας χρειάστηκε να κάνουμε έρευνα με την ομάδα. Πολλές φορές αισθάνθηκα “αδιάβαστη”. Ηταν λες και άνοιξε ένας ολόκληρος κόσμος για μένα». «Από την πρώτη συνάντηση μελετήσαμε το “Ταυτότητα και έκφραση φύλου” της Μαρίνας Γαλανού, προέδρου του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, με το οποίο κάναμε αρκετές επαφές» εξηγεί ο Μάριος. «Συζητήσαμε για το θεατρικό και για το έργο που επιτελεί το ίδιο το σωματείο κι επειδή τα θέματα που πραγματεύεται το “Rotterdam” μας είναι εν μέρει ανοίκεια, τα προσεγγίσαμε με αθωότητα και σεβασμό. Επί σκηνής, τίποτα δεν είναι δοσμένο εκκεντρικά. Πρόκειται για μια ιστορία αγάπης, εν είδει sitcom, μια ιστορία σαν αυτές που συμβαίνουν δίπλα μας, που ακούμε από φίλους μας και που μόνο η συνθήκη την κάνει ιδιαίτερη, χαρακτηριστικό που επίσης καταρρίπτεται. Φυσικά διδαχτήκαμε πολλά, ακόμα και σε θέματα ορολογίας. Στα ζητήματα ταυτότητας και φύλου, μια λέξη που πριν από δυο-τρία χρόνια χρησιμοποιούνταν, τώρα μπορεί να μην είναι επιθυμητή. Η ίδια η ζωή εξελίσσεται και αναβλύζει μέσα από αυτό το λεξιλόγιο».

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Καμιά φορά, βέβαια, οι λέξεις που ακούγονται ακόμα και από ειδικούς, σε περιπτώσεις όπως η πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή περί του νομοσχεδίου για την αναγνώριση ταυτότητας φύλου, είναι λέξεις βαριές ή διαστρεβλωτικές. «Το νομοσχέδιο ήταν μια τεράστια νίκη που είχε αργήσει κιόλας, ενώ θεωρώ πως οτιδήποτε ακούστηκε πέραν του αυτονοήτου ήταν ντροπιαστικό» λέει η Ραφίκα. Ο Μάριος δεν διαφωνεί και πολύ: «Για να είμαι ειλικρινής, ντράπηκα για τον τρόπο που έγινε η σχετική συζήτηση. Υπήρχε μια απίστευτη βία και χλεύη για την τρανς κοινότητα. Την άγνοια την αντιλαμβάνομαι, αν συνοδεύεται από επιθυμία για γνώση. Εδώ όμως ζήσαμε μια επί τούτου απόπειρα διαστρέβλωσης».

Ισως όλα να είναι θέμα μετακίνησης και αλλαγής, όπως δηλαδή συμβαίνει και στο φόντο του έργου, το λιμάνι του Ρότερνταμ. Μια αγαπημένη ατάκα του Μάριου ακούγεται από τον Τζος, τον αδερφό της Φιόνα/Εντριαν: «Το Ρότερνταμ δεν κάνει για να μένεις, είναι ένα λιμάνι όπου τα πάντα κινούνται και είναι περαστικά» λέει υπονοώντας τον μεταιχμιακό χαρακτήρα των ηρώων που βρίσκονται μετέωροι πριν λάβουν μια μεγάλη απόφαση. Τον Τζος ερμηνεύει ο Γιώργος Σύρμας, που επίσης παρακολούθησε τη συζήτηση για το νομοσχέδιο με ένα μείγμα αμηχανίας και ελπίδας. «Είμαστε μια κοινωνία που θέλει να δείχνει προοδευτική, αλλά κουβαλάει μια παράδοση που αφομοιώνει δύσκολα τα νέα στοιχεία» παρατηρεί. «Εβλεπα ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας που ήθελαν να καταλάβουν, που έλεγαν “δίκιο έχουν, αλλά…”. Αυτό το “αλλά” πρέπει να πολεμήσουμε. Και το θέατρο είναι μια πανίσχυρη μηχανή παραγωγής συναισθημάτων που μπορεί να σε κάνει να καταλάβεις τον άλλο».